The Problems Encountered While Preparing A Grammatical Index in Dialect Studies

Yıl 2012, Sayı: 24, 121 - 142, 01.06.2012

Hakan Akca

Öz

Dialect studies involve difficult academic phases, some of which are compiling texts, deciphering, card indexing and their analysis, classifying dialect groups, and preparing a dictionary or an index. Each of these phases has its own degree of difficulty. The academician faces different issues while doing his/her research. Studies proposing solutions to these issues would be a guide and open new horizons for the researchers who get involved with such academic research. There has been considerable research on the problems encountered in dialect studies until now. In these studies, the problems about resource persons, methods and dictionaries have been frequently dealt with, however grammatical indexes have never been mentioned yet.. This article dwells on the problems encountered while preparing grammatical indexes in the studies on dialects

Anahtar Kelimeler

Dialects, Studies on Dialects, Turkey Turkish Dialects, Grammatical Index, Grammatical Index Problems

Ağız Çalışmalarında Gramatikal Dizin Hazırlarken Karşılaşılan Sorunlar

Öz

Ağız araştırmaları, metin derleme, derlenen metinleri deşifre etme, metinleri fişleme ve inceleme, ağız gruplarının tasnifini yapma, sözlük veya dizin hazırlama gibi aşamalardan oluşan zorlu çalışmalardır. Her biri ayrı bir zorluk derecesine sahip olan bu aşamaların hazırlanmasında birtakım sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu tür sorunların çözümü konusunda yapılacak olan çalışmalar benzer çalışmaları yapacak olan araştırmacılara yol gösterecek veya yeni ufuklar açacaktır. Ağız araştırmalarında karşılaşılan sorunlar üzerine günümüze kadar pek çok çalışma yapılmıştır. Söz konusu çalışmalarda kaynak kişilerle, yöntemlerle, sözlüklerle ilgili sorunlara değinilmiş; ancak gramatikal dizinle ilgili sorunlara değinilmemiştir. Bu makalede ağız çalışmalarında gramatikal dizin hazırlanırken karşılaşılan sorunlar üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

Ağızlar, Ağız Çalışmaları, Türkiye Türkçesi Ağızları, Gramatikal Dizin, Gramatikal Dizin Sorunları

Kaynakça

• AKCA, Hakan (2012), Ankara İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Dizin), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay. Ankara.
• AKAR, Ali (2006), “Ağız Araştırmalarında Yöntem Sorunları”, Turkish Studies / Türkoloji Dergisi 1 (2006) Sayı: 2, Erzincan.
• AKAR, Ali (2009), “Ağız Sözlükleri: Yöntem ve Sorunlar I” Turkish Studies, Volume 4/4, Summer 2009, Erzincan.
• ARAT, Reşid Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III – İndeks, (Hzl. Kemal Eraslan, Osman Fikri Sertkaya, Nuri Yüce), TKAE Yay. İstanbul.
• ARAT, Reşid Rahmeti (1992), Atabetü’l-Hakayık, TTK Basımevi.
• ATA, Aysu (1998), Nehcü’l-Feradis - Uştmahlarnıng Açuk Yolı – Cennetlerin Açık Yolu III,– Dizin-Sözlük, TDK Yay. Ankara
• COŞKUN, Volkan (2000), “Fonetik ve Fonetik Laboratuvarları”, Türk Dili, Mayıs 2000, C: 2000/I, S: 581, s. 387-402, TDK Yay. Ankara.
• DELİCE, H. İbrahim (1995), “Anadolu ve Rumeli Ağızları Metinlerinde Kullanılan Seslerin Transkripsiyonu Meselesi”, Türklük Bilimi Araştırmaları, s. (http://public.cumhuriyet.edu.tr/delice/maki/trans.pdf), , Sivas, s.119-126.
• DEMİR Nurettin (1995), “Alanya Ağızlarında Şimdi'nin Varyantları.” TDAY-Belleten, s. 99- 114
• DEMİR Nurettin (1998), “Ağız Araştırmalarında Kaynak Kişi Meselesi”, Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Pars Yılı, Ankara.
• DEMİR Nurettin (1999), “Ağız Araştırmalarında Derleme Teknikleri”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, (9 Mayıs 1997), TDK Yay. Ankara, s. 78-87.
• DEMİR Nurettin (2007), “Ağız Araştırmalarında Yöntem Sorunu, II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, Bildiriler, Kayseri Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, s. 63-72.
• DEMİR Nurettin (2011a), “Türkçede Varyasyon Üzerine”, Türkoloji Dergisi, 17/2 (2010), s. 93-106.
• DEMİR Nurettin (2012), “Türkçe Ağız Araştırmalarında Bazı Yöntem Sorunları”, Diyalektolog, S. 4, Yaz 2012, s.1-8 (http://www.diyalektolog.com/Makaleler/1949363011_1-8.pdf, Erişim: 22.10.2012).
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (1999),“Ağız Araştırmalarında Kullanılacak Transkripsiyon İşaretleri”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, TDK Yay. Ankara.
• ERGİN, Muharrem (1997), Dede Korkut Kitabı II – İndeks-Gramer, TDK Yay. Ankara.
• GEMALMAZ, Prof. Dr. Efrasiyap (1995), Erzurum İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler), III. C., TDK Yay. Ankara.
• GÖKTER, Bilge (2010a), Sözlükbilim Temelinde Türkiye’de Ağız Sözlükçülüğü, İlke ve Yöntemler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• GÖKTER, Bilge (2010b),“Türkiye’deki Ağız Sözlüklerinde Yöntem Sorunları”. Türkiye’de ve Dünyada Sözlük Yazımı ve Araştırmaları Uluslararası Sempozyumu, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, s. 442-454.
• GÜLENSOY, Tuncer (1979), “Türk Fonetik Transkripsiyonu Üzerine”, DTCF Türkoloji Dergisi VIII., Ankara, s.160-190.
• GÜLENSOY, Prof. Dr. Tuncer vd. (2009), Nahçıvan Ağzı, TDK Yay. Ankara.
• GÜLSEVİN, Gürer (2002), Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük), TDK Yay. Ankara.
• GÜMÜŞ, Zehra (2008), “Sarf ve İmlâ Encümeni’nin “Usûl-i İmlâ” İsimli Eseri ve İmlâ Meselelerimiz”, Turkish Studies, Volume 3/6, Fall 2008, s. 289-305.
• GÜNER DİLEK, Figen (2005), Altay Türkçesi Ağızları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara [TDK Yayın Planında].
• HORATA, Osman (1992), “Klasik Edebiyatımıza Ait Metinlerin Neşrinde Karşılaşılan İmlâ ile İlgili Bazı Problemler”, I. Eski Türk Edebiyatı Kollogyumu, İLESAM 17-18 Ocak 1992, Ankara.
• İLERİ, Canan (2008), Eskişehir İli Mihalıççık İlçesi ve Yöresi Ağızları, TDK Yay. Ankara.
• İMER Kâmile (2000), “Türkçenin Ağızlarının Sınıflandırılmasında Temel Alınan Ölçütler”, Türkçenin Ağızları Çalıştay Bildirileri (hzl. A. Sumru Özsoy, Eser E. Taylan), Boğaziçi Üniversitesi Yay. İstanbul.
• KARAHAN, Leylâ (1996), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yay. Ankara.
• KARAHAN, Leylâ (1997), “Ağız Araştırmaları Alanında Yapılması Gereken Çalışmalar”, Türk Dili - Dil ve Edebiyat Dergisi, (Ekim 1997) , C. 1997/II, S. 550, TDK Yay. Ankara, s. 291-297; Türk Dili Üzerine İncelemeler (2011), Akçağ Yay. Ankara, s. 320-326.
• KARAHAN, Leylâ (2000), “Ağız Araştırmalarında Sorunlar”, Türkçenin Ağızları Çalıştayı Bildirileri, (haz. A Sumru Özsoy, Eser E. Taylan), Boğaziçi Üniversitesi Yay. İstanbul, s. 21-26; Türk Dili Üzerine İncelemeler (2011), Akçağ Yay. Ankara, s. 327-333.
• KAYA, Ceval (2002), “PC’de Dil Çalışmaları İçin Cibakaya 2.0-Program Kullanma Kılavuzu”, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=129, (28.01.2012) Ankara.
• KILIÇER, İsmail (1998), Yozgat ve Yöresi Ağızları (2 Cilt), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• KİLLİ, Gülsüm (2002), Hakas Türkçesinin Ağızları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KORKMAZ, Zeynep (1971), “Anadolu Ağızlarının Etnik Yapıyla İlişkisi Sorunu”, TDAY Belleten 1971, s. 21-32; Türk Dili Üzerine Araştırmalar (1995), TDK Yay. Ankara, s. 179-187.
• KORKMAZ, Zeynep (1976), “Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar”, TDAY Belleten 1975-1976; Türk Dili Üzerine Araştırmalar (1995), TDK Yay., II. C. Ankara, s. 199-221.
• KORKMAZ, Zeynep (1995), “Eski Anadolu Türkçesinde İmlâ-Fonoloji Bağlantısı Üzerine Notlar”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, TDK Yay. I. C. s. 491-508.
• KORKMAZ, Zeynep (2003), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay. Ankara.
• ÖÇALAN Muharrem (2006/I), “Ağız Araştırmalarında Bilişim Teknolojilerinin Kullanılması ve Ağız Tezleri İçin Yenilik Önerileri”, Türklük Bilimi Araştırmaları “Tuncer Gülensoy Hatıra Sayısı”, Ankara.
• PEKACAR, Çetin (1995), Pamir (Afganistan) Kırgız Türkleri Ağzı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• PEKACAR, Çetin; DİLEK, Figen (2009), “ Uluslararası Fonetik Alfabe ve Türkiye’de Ağız Araştırmaları”, Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri, s. 575-589, Ankara.
• SAĞIR, Mukim (1997), “Ağız Çalışmalarında Çeviriyazı”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, (9 Mayıs 1997), TDK Yay. Ankara, s. 126-138..
• SAĞIR, Mukim (1999), “Anadolu Ağızlarında Ünlüler Ünsüzler”, 3. Uluslararası Türk Dil Kurultayı (1996), TDK Yay. Ankara, s. 987-996.
• SARI, İsa (2008), “Türkoloji Çalışmalarında Teknolojinin Önemi”, http://www.isa- sari.com/turkoloji-calismalarinda-teknolojinin-onemi; http://turkoloji.cu.edu.tr/makale_sistem/tum_list.php?a=return.
• TANYILDIZ, Ahmet (2007), “Süreli Yayınlar Bağlamında Bazı Çevriyazı Sorunları”, Turkish Studies /Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3 Summer 2007, Erzincan.
• TULUM, Mertol (1983), “Filolojik Çalışma ve Eski Metinlerin Neşri Üzerine Görüş ve Tenkitler”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 27, s. 1-8.
• UYANIK, Osman (2002), Kumuk Türk Ağızları İncelemesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• YILDIRIM, Faruk (2002), “Türkiye Türkçesinin Ağızları ve Etnik Yapı: Çukurova Ağızları Örneği”. Türkbilig 4, s. 136,153.
• YILDIRIM, Faruk (2006), Adana ve Osmaniye İlleri Ağızları I (Giriş-İnceleme), Adana ve Osmaniye İlleri Ağızları II (Metinler-Sözlük-Dizinler), TDK Yay. Ankara.
• YÜCE, Nuri (2009), “Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmalarında Karşılaşılan Bazı Genel Problemler”, Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri, Ankara, s. 855- 863.
• http://bm.pamukkale.edu.tr/~mbozuyla/Dizinleme.html (Mehmet Bozuyla, TürkSözDiz Programı, Erişim: 30.01.2012).
• http://www.fon.hum.uva.nl/praat/ Erişim: 21.06.2012
• http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?&cat_id=Home (SIL Uzantılı Unicode Fontlar, Erişim: 28.01.2012)
• http://tdkterim.gov.tr/bts/ (Güncel Türkçe Sözlük, Erişim: 26.01.2012).
• http://www.cevalkaya.com/?page_id=15 (Prof. Dr. Ceval Kaya’nın Kişisel İnternet Sayfası, Erişim: 28.01.2012)
• http://weston.ruter.net/projects/ipa-chart/view/keyboard/ (IPA Kartı Font Yazma Klavyesi, Erişim: 28.01.2012)
• http://www.isa-sari.com/evrensel-kodlu-unicode-transkripsiyon-yazi-tipleri/ (Evrensel Kodlu (Unicode) Transkripsiyon Yazı Tipleri, Erişim: 30.01.2012)
• http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/index.html (The International Phonetic Association, Erişim:: 28.01.2012)
• http://www.tdk.gov.tr/kisisel/residesadik/fontlar.htm (Reşide Gürses Kişisel Sayfası /Fontlar Erişim: 25.01.2012).