Kıbrıs Şeriye Sicilleri’nde Maddî Kültür Unsurlarından “Sundurmalar/Sündürmeler”

Yıl 2016, Sayı: 31, 33 - 46, 01.01.2016

Zeki Akçam

Öz

Şeriye sicilleri, genellikle tarih alanında çalışan araştırmacılar tarafından incelenmekte ve üzerinde sosyal tarih ile ilgili çözümlemeler yapılmaktadır. Ancak bu metinlere farklı disiplinlerden araştırmacıların da ilgi göstermesi, disiplinler arası bakış açısının gelişmesi bakımından son derecede önemlidir. Çünkü gündelik yaşamda meydana gelen sosyal hadiselerle birlikte, dilimizde var olan arkaik kelimeleri, coğrafî mekân adlarını, giyim kuşam, ekonomi, barınma çeşitlerini, geleneksel hukuka ait uygulamaları; kısacası maddî ve manevî folklor ürünlerimize bu metinlerde rastlamaktayız. Gerek Kıbrıs’ta, gerekse Türkiye ve diğer ülkelerdeki sicillerin, okuma çalışmaları tam anlamıyla bitmediğinden dolayı, nitelikli bir karşılaştırma yapma olanağına sahip değiliz. Gün geçtikçe yeni siciller ortaya çıkmaktadır. Kıbrıs’ta 2009 yılında Larnaka’da bulunan ve KKTC Millî Arşiv ve Araştırma Dairesi tarafından özel bir operasyonla Kuzey’e geçirilen defterlerin, büyük bir kısmı okunmayı beklemektedir. Yine, Lefke Sancağı’na bağlı olan defterler ve çeşitli defterlerin müsveddesi olduğunu düşündüğümüz steno tarzı kayıtlar, araştırmacıların ilgisini beklemektedir. Bu defterlerin okunması ile birlikte, folklorumuza ait daha birçok unsurun tespit edileceği ise bir gerçektir. Çalışmamıza esas olan 1273 1 Ocak 1857 -1274 3 Temmuz 1857 ve “1281 2 Kasım 1864 -1282 2 Mayıs 1865 tarihli iki adet Kıbrıs şeriye sicilinde maddî kültür unsurlarımızdan halk mimarisine ait “sundurma/sündürme” yapı tekniklerinin özellikle zikredilmesi, eğer unutulmuşsa, metnin ilgili kısımlarına çizgi çekilerek mutlaka eklenmesi oldukça dikkat çekicidir. 1273-1274 tarihli sicilde iki, 1281-1282 tarihli sicilde ise on adet, içinde sundurma yapıların geçtiği dava tespit edilmiştir. Mülk, satış ve veraset davalarında binaların oldukça önemli bir parçası olarak verilen sundurmaların, gündelik yaşamımızın vazgeçilmez bir parçası olduğu ve bu bağlamda, dava metinlerinde mutlaka belirtilmesi gereken bir maddî kültür unsuru olarak karşımıza çıktığı tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Şeriye sicilleri, sundurma, sündürme, maddî kültür

Porches Sundurmalar As Tangible Cultural Elements In Cyprus Court Sheriye Records

Öz

Court registries are generally examined by the historians to reveal social history. However, their analysis is equally important for the researchers from different disciplines in order to develop a multi-disciplinary perspective. These texts include, in addition to social events, archaic words, words for geographical places, clothing, economy, types of housing, traditional law applications that constitute material and moral folklore. Since registry reading studies have not been fully completed neither in Cyprus, nor in Turkey nor in the other countries, we are not able to make a qualitative comparison. New registries are emerging day by day. The big portion of the books which were found out in Larnaka, Cyprus in 2009 and transferred to the Northern side with an special operation by TRNC National Archive and Research Department are pending for interest. Likewise, recordings belonging to Lefke Starboard and records which we suppose them to be copies of various books in form of steno deserve the interest of the researchers. After analysing these texts, it will be possible to unveil many more aspects of our folklore. In two Cyprus Court registries between the dates 1273 1 January 1857 -1274 3 July 1857 and “1281 2 November 1864 -1282 2 May 1865 which constitutes the basis of our study, it is remarkable that there are expressions of structural techniques of Sundurma/Sündürme Porches of folk architecture, a component of our material culture. If forgotton in the text, explanations are added to the related part of the text with an attention marker. There were two lawsuits in the registry dated 1273-1274 and ten lawsuits in the registry dated 1281-1282 in which those structures were described. It is observed that porches described as vital parts of the buildings in the possesion, sale and devolution lawsuits are indispensable part of the daily life and emerge as important material cultural components to mention in the texts of lawsuits

Anahtar Kelimeler

Court registries, porch, porchless, moral culture, Cyprus

Kaynakça

• AKÇAM, Ayşegül, (2007). 1273 (1 Ocak 1857)-1274 (3 Temmuz 1857) Tarihli Kıbrıs Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonlu Metni. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi.
• BAŞYİĞİT, Celalettin ve KARTLI, M. İrem, (2014). “Geleneksel Romen Evlerinin Mimari Açıdan İncelenmesi”. Süleyman Demirel University Journal of Natural and Applied Science. XVIII (3):36-41.
• BOZKURT, S. Gülçin ve ALTINÇEKİÇ, Hakan, (2013). “Anadolu’da Geleneksel Konut ve Avluların Özellikleri ile Tarihsel Gelişiminin Safranbolu Evleri Örneğinde İrdelenmesi”,Journal of the Faculty of Forestry, Istanbul University, LXIII (1), 2013:69-91.
• Büyük Türkçe Sözlük. 01.04.2015.
• ÇEVİKEL, Nuri, (2000). Kıbrıs Eyâleti: Yönetim, Kilise, Ayan ve Halk (1750-1800). Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Basımevi.
• Derleme Sözlüğü (1993) [DS]. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DÜNDAR, Recep (1998). Kıbrıs Beylerbeyliği: (1570-1670), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi.
• ERDİM, M. Murat (1979). “Adıyaman’dan Bir Kerpiç Ev”, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergisi. V(1): 69-77.
• GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü –Etimolojik Sözlük Denemesi- III.Cilt. Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
• HAKERİ, B. Hakkı (TY), Hakeri’nin Kıbrıs Türkçesi Sözlüğü, Lefkoşa: Hakeri Yayınları.
• KABATAŞ, Orhan (2009), Kıbrıs Türkçesinin Etimolojik Sözlüğü, Lefkoşa: Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş.
• Kıbrıs Şeriye Sicili [KSŞ], (1018-1019). KKTC Cumhurbaşkanlığı Millî Arşiv ve Araştırma Dairesi, No.III.
• Kıbrıs Şeriye Sicili [KSŞ], (1043-1044). KKTC Cumhurbaşkanlığı Millî Arşiv Dairesi, No.IV.
• Kıbrıs Şeriye Sicili [KSŞ], (1057-1265). KKTC Cumhurbaşkanlığı Millî Arşiv ve Araştırma Dairesi, No.I-B.
• Kıbrıs Şeriye Sicili [KSŞ], (Zabıt) (1280-1281). KKTC Cumhurbaşkanlığı Millî Arşiv ve Araştırma Dairesi, No.VIII.
• KOCAMAN, İ. ve GÜNAL R. (2007). “Tekirdağ İli Merkez İlçeye Bağlı Köylerde Bulunan Koyun Ağıllarının Yapısal Özelliklerinin Belirlenmesi ve Geliştirilebilme Olanaklarının Araştırılması”. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi. Namık Kemal Üniversitesi, IV (3): 339-346.
• ÖZKUL, A. Efdal, (2005). Kıbrıs’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi: 1726-1750, İstanbul: İletişim Yayınları.
• SALİHOĞLU, Turgay, (1996). K.K.T.C.’de Orta Mesarya Ovası ile Karpaz Yarımadası’nda 1950 Yılı Öncesi Konutlardaki İklimsel Özelliklerin Kullanılışı Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi.
• SALİHOĞLU, Turgay, (2006). Kıbrıs Adasında Konut. Lefkoşa: Dörtrenk Matbaacılık, 2006.
• YÜCESOY, Özge (2015). “Kıbrıs Geleneksel Konut Mimarisi Tasarımındaki Temel Etkenlerin Mimari ve Ekolojik Yansımaları”. 1. Ulusal Eko Turizm, Eko Üretim ve Eko Köy:Bağlıköy Örneği Sempozyumu. Yayımlanmamış Bildiri KKTC: Lefke Avrupa Üniversitesi. Yayımlanmamış Bildiri