Afganistan Türkmenlerinin Ersarı Boyunun Ağızlarında Ünlü- Ünsüz Varlığı ve Başlıca Ses Olayları

Yıl 2016, Sayı: 31, 127 - 143, 01.01.2016

Savaş Şahin

Öz

Ersarı boyuna mensup Afganistan Türkmenleri, Afganistan’ın kuzeyinde yaşamaktadır. Ersarılar Afganistan Türkmenlerinin sayıca en fazla olan boyudur. Ersarı ağzı standart Türkmen Türkçesinden çeşitli söyleyiş özellikleri ve bazı seslerin çıkarılışı bakımından ayrılmaktadır. Ersarı ağzında sekiz kısa, sekiz de uzun ünlü bulunmakla birlikte uzun ve kısa ünlüler sözcüklerin anlamını değiştirebilmektedir. Ersarı ağzında da standart Türkmen Türkçesindeki gibi ikincil uzun ünlüler bulunmaktadır. Türkmenler birlikte yaşadıkları Özbeklerin dillerinden etkilenmiş, Daricenin de dillerine yadsınamaz derecede etkileri olmuştur. Bu etkiler özellikle ünlü ve ünsüz seslerin söylenişinde görülür. Ersarı ağzındaki ünlü ve ünsüz varlığı standart Türkmen Türkçesinden sayı bakımından fazla olup aynı zamanda aynı anlama gelen kelimler arasında söyleyiş farklılıkları dikkat çekicidir

Anahtar Kelimeler

Ersarı Ağzı, Türkmen Türkçesi, Afganistan Türkmenleri, Türkmen Türkçesi Ses Bilgisi

Vowels And Consonants In The Dialect Of Ersari Tribe Of Afghanistan Turkmens And Major Sound Events

Öz

People belonging to the Ersar tribe of Turkmenistan live in the North of Afghanistan. Ersaris have the biggest population of all Afganistan Turkmens. Ersari dialect differs from the standard Turkmen Turkish in terms of various pronunciation features and some ways of producing sounds. In Ersari dialect, there are eight short and eight long vowels. The vowels can change the meanings of words. Ersari dialect also has subordinate long vowels as standard Turkmen Turkish does. Turkmens have been affected by Uzbeks’ language, they used to live together with and as well as by Darice. This effect is notably felt in the production of vowels and consonants. The number of vowels and consonants of Ersari dialect is more than that of standard Turkmen Turkish and also there are remarkable differences in terms of pronunciation of the words having the same meanings

Anahtar Kelimeler

Ersari Dialect, Turkmen Turkish, Afganistan Turkmens, Turkmen Turkish Phonetics

Kaynakça

• AMANSARIYEV C., ATAMÄDOV N., MUHIYEV H. (1973). Türkmen Dialektologiyasından Praktikum. Aşgabat: TSSR Halk Magarıf Ministrligi.
• ANNANUROV A., BERDİYEV P., DURDUYEV N., ŞAMIRADOV K. (1972). Ersariskiy Diyalekt Turkmenskogo Yazıka. Aşhabad.
• ANNANUROV, Ata (2008). “Türkmen Türkçesinde Uzun ve Kısa Ünlülerin Kullanım Özellikleri”. (Çev. Melek Erdem), Türk Dünyası Dil ve Edebiyatı Dergisi, 2008/26: 7-12.
• BASKAKOV, N. A. (2006). Türk Dillerinin Tarihi-Tipolojik Sesbilimi, (Çeviren: K. Koç ve O. S. Karaca), İstanbul: Multilingual.
• BURAN, Ahmet (2016).“ÇağdaşTürk Yazı Dillerinde ve Türkiye Türkçesi Ağzılarında İkincil Uzun Ünlüler” 14. 2. 2006
• http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/ahmet_buran_turk_yazi_dill eri_uzunluklar.pdf
• CLARK, Larry (1998). Turkmen Reference Grammar, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• COŞKUN, V. (2010), Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• DİMİTRİYEV, N. K. (1955). Долгие гласные в туркменском языке- Фонетика, S. 182- 191.
• ERCİLASUN, Ahmet B. (2002). Kars İli Ağızları-Ses Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• GÜNAY, Turgut (2003). Rize İli Ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
• HIDIROV, M. N., BEGENCOV, K. (1960). Häzirki Zaman Türkmen Dili-Fonetika, Aşgabat: Türkmen Dili Kafedrası.
• İLKER, Ayşe (1997). Batı Grubu Türk Yazı Dillerinde Fiil, Ankara:TDK Yayınları.
• JARRING, G. (1939). On The Distribution Of Turk Tribes In Afghanistan, Lunds Univeritets Arsskrift. N. F. Avd. 1. Bd 35. Nr 4.
• KARA, Mehmet (2012). Türkmen Türkçesi Grameri, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• KARAAĞAÇ, G. (2012). Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
• KARAAĞAÇ, G..(2013). Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara: AkçağYayınları.
• KORKMAZ, Zeynep (1994). Nevşehir ve Yöresi Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
• NECEF, E. N., Berdiyev A. A. (2003). Hazar Ötesi Türkmenleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• NURMUHAMMEDOW, A. (2013). Türkmen Dilinde Sözüň Singarmonizm Hadisası. Aşgabat: Ilım Neşriyatı.
• OSKAR, Hanser (2003). Türkmence El Kitabı. (Çeviren: Zühal Kargı Ölmez), İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
• ÖZKAN, Nevzat (2007). Türk Dilinin Yurtları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ŞAHİN, S. (2014). “Ersarı Ağzına Dayalı Afganistan Türkmen Türkçesinin Kısa Grameri“, Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2014/3-1: 138-152.
• TEKİN, Talat (1975). Ana Türkçede Aslî Uzun Ünlüler, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• TÄÇMIRADOW, Tagangeldi (2002). Häzirki Zaman Türkmen Dili-Fonetika, Aşgabat: Ilım.
• WEYİSOW, Begmırat (2008). Türkmen Diliniň Tarihi, Aşgabat.
• YAGMUROW, A. (1993). “Turkmenı Afganıstana”. Turkmenı Zarubecnogo Vostoka, Aşgabat: 101-136.