Samples of Teleut’s Riddles

Yıl 2017, Sayı: 33, 153 - 160, 01.01.2017

Mikail Cengiz

Öz

Riddles surviving today have traces from many common cultural characteristics in Turkic cultures. In this context, although they live in different geographical areas, it becomes more of an issue to compile folklore materials of Turkic communities with many common elements. In this study, we focused on some of the riddles of Teleuts, a Turkish community under the threat of endangerment. These riddles are arranged in an alphabetical order and translated into modern Turkish. In addition, an outline of the studies on Teleut riddles are included in the present study

Anahtar Kelimeler

Teleut riddles, riddle, riddle tradition, Teleuts, Teleut language, tabışqaq

Teleüt Bilmecelerinden Örnekler

Öz

Tarihten günümüze ulaşan bilmeceler Türk kültür dairesindeki pek çok ortak özellikten önemli izler taşır. Bu bağlamda farklı coğrafyalarda yaşasalar da ortak pek çok unsuru barındıran Türk topluluklarının folklor malzemelerinin derlenmesi önem arz etmektedir. Eldeki çalışmada dilleri yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan Teleütlerin bilmecelerinden bazıları üzerinde durulmuştur. Bu bilmeceler çeşitli konu başlıkları altında tasnif edilmiş ve Türkçe cevapları dikkate alınarak alfabetik olarak kendi içerisinde sıralanmış, Türkiye Türkçesine çevirileri gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Teleüt bilmeceleri üzerine yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir

Anahtar Kelimeler

Teleüt bilmeceleri, bilmece, bilmece geleneği, Teleütler, Teleütçe, tabışqaq

Kaynakça

• AÇA, Mehmet, (2013), “Tıva Bilmeceleri”, Türk Halk Edebiyatı İncelemeleri Saim Sakaoğlu Armağanı, (Ed. Metin Ergun), Ankara: TKAE Yay., 121-139.
• AKALIN, Şükrü Halûk, (1999), “Teleüt Şairi Nikolay V. Kalişev ve Şiirleri”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 8: 426-437.
• ALİMOV, Rysbek, (2017, Mayıs). Yarı Konuşurlarının Teleütçeye Etkisi Üzerine, 8. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara’da sunulan bildiri.
• ALİMOV, Rysbek ve E.Shadyhanov, (2013), “Teleütçe Yok Olma Tehlikesi Altındaki Bir Dilin Sosyolengüistik Durumu”, TDD/JofEL, Yaz.
• ARAT, Reşit Rahmeti, (1994), Güney Sibirya Türkçesi Metinleri, (Yay. Haz.: O. F. Sertkaya), Ankara: TKAE Yay.
• ARIKOĞLU, Ekrem, (2007a), “Hakas Bilmeceleri”, Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi C.8., Ankara: AYK. 464-470
• ARIKOĞLU, Ekrem, (2007b), “Tuva Bilmeceleri”, Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi, C.8., Ankara: AYK. 462-464
• BAŞGÖZ, İlhan ve Andreas TIETZE, (1999), Türk Halkının Bilmeceleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• CENGİZ, Mikail, (2016a), Tehlikedeki Dil Olgusu: Teleütçe Örneklemi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• CENGİZ, Mikail, (2016b). “Teleüt Atasözlerinden Seçmeler -I-”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları, 32: 131-140.
• CENGİZ, Mikail, (2017), “Teleütçenin Tehlikedeki Dil Araştırmalarındaki Yeri”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 26, Ankara: 107-132.
• ÇELİK, Ülkü, (1994), “Altay Bilmecelerinden Örnekler”, Milli Folklor Dergisi, Yıl 6, Cilt 3, Sayı 21, Bahar, Ankara: 81-84.
• ÇOLAK, Doğan, (2014), “Saha Türklerinin Bilmeceleri”, VI. Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 4-7 Aralık 2013, (Ed. Hatice Şahin ve İbrahim Karahanci), Bursa: Star Ajans: 445-460
• DİLEK, İbrahim, (2003), “Tabışkaktar / Bilmeceler”, Başlangıcından Günümüze Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, Cilt 24, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• DILEK, İbrahim, (2007), “Altay Türkleri”, Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi, Cilt 8, Ankara: AKM Yay. 446-462.
• ERCİLASUN, Ahmet B. & Ziyat AKKOYUNLU, (2014), Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk, Ankara: TDK Yay.
• ERGUN, Metin, (1994), “Altay Türklerinin Bilmeceleri”, Prof. Dr. Saim Sakaoğluna 55.Yıl Armağanı, (Haz. Ali Berat Alptekin), Kayseri: Bizim Gençlik Yayınları.
• FİSAKOVA, G. G. (1976), “Ülger Söstör pogovorki, Tabışkaktar zagadki, Alkış Söstör nastavleniya (blagosloveniya)”, Yazık Baçatskih Teleutov, Kemerovo: KGU: 130-132.
• FİSAKOVA, G. G. (1977), “Baçatsko-Teleutskiye Tekstı, Pogovorki i Zagadki”, Yazıki Narodov Sibiri, Kemerovo: KGU: 100-102.
• FİSAKOVA, G. G. (1990), “Obraztsı Fol’klora Baçatskih Teleutov”, Teleutskaya Zemlitsa i eë Korennıye Jiteli, Kemerovo: RİO: 26-30.
• FUNK, D. A. (2004), Teleutskiy Fol’klor, Moskva: Nauka.
• GÜNER, Galip, (2016), Kuman Bilmeceleri Üzerine Notlar, İstanbul: Kesit Yay.
• ILGIN, Ali, (2016), “Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri”, Folklor/Edebiyat, Cil: 22, Sayı: 85, 2016/1.
• ÖZTÜRK, Ahmet Z. (2001), “Avşar Düğünlerinde Bayrak Soruları”, I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78676/avsar-dugunlerinde-bayrak-sorulari---ahmet-z- ozdemir.html 12.01.2017 tarihinde erişildi.
• RADLOFF, W. (1866), Obraztsı Narodnoy Literaturı Tyurkskih Plemen’ Jivuşçih v Yujnoy Sibiri i Dzungarskoy Stepi, Çast’. I., Sanktpeterburg’.
• RADLOFF, W. (1999), Türklerin Kökleri Dilleri ve Halk Edebiyatı, Ankara: EKAV Yay.
• RYUMİNA-SIRKAŞEVA, L. (2003), Teleutskiy Fol’klor, Kemerovo: RİF Vest’.
• RYUMİNA-SIRKAŞEVA, L.T. & N. A. KUÇİGAŞEVA, (2000), Teleüt Ağzı Sözlüğü, (Çeviren: Ş. H. Akalın, & C. Turgunbayev), Ankara: TDK Yay.
• SAKAOĞLU, Saim, (1983), “Bilmece Terimi Üzerine Notlar”, Türk Kültürü Araştırmaları, (1979-1983), Yıl 17-21/1-2, , Ankara: 226-243.
• TIDIKOV, A. A. (1994), Bayat Çörçöktör, Gorno-Altaysk: Yuç-Syumer.
• TIDIKOV, A. A. (2011), Ana-Bayattıŋ Erjine Sözi, Gorno-Altaysk: OAO “GA-aya Tipografiya”.
• TÜRKYILMAZ, Dilek, (2007), Türk Dünyasında Bilmece. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• TÜRKYILMAZ, Dilek, (2009), “Masal Bilmece İlişkisi Bağlamında Türk Masallarında Bilmece Unsurları”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 10, Ankara: 155- 163.
• TYBYKOVA, Larisa, (2016), “The Teleuts and Their Language”, Tehlikedeki Türk Dilleri II B. Örnek Çalışmalar, (Ed. S. Eker ve Ü. Çelik Şavk), Ankara & Astana: Uluslararası Türk Akademisi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi: 421-429.
• VASILYEV, Yuri; Fatih Kirişçioğlu ve Gülsüm Killi, (1996), Saha (Yakut) Halk Edebiyatı Örnekleri, Ankara: TDK Yay.
• VERBİTSKİY, Vasiliy, (1870), Altaytsı, Tomsk: VTGP.
• VERBİTSKİY, V. İ. (1893), Altayskiye İnorodtsı, Moskva.
• VSEROSSIYSKAYA PEREPIS’ NASELENIYA 2002 GODA, (2002), 20 Aralık 2015 tarihinde http://www.perepis2002.ru/index.html?id=44 genel ağ sayfasından erişildi.
• VSEROSSIYSKAYA PEREPIS’ NASELENIYA, (2010), 20 Aralık 2015 tarihinde http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.html genel ağ sayfasından erişildi.