İlhanlılar'dan Kalan Dilsel Miras

Yıl 2018, Sayı: 35, 17 - 28, 01.01.2018

Mehdi Rezaei

Öz

Moğolcada pek çok Türkçe sözcük bulunmaktadır. Moğol dilinden de Türk dilleri ve diyalektlerine çok sayıda sözcük geçmiştir. Batı Türkçesinin çeşitli diyalektlerine baktığımızda Moğolca unsurların bu diyalektlerde de kullanıldığını görmekteyiz. Doğal olarak Moğolların yoğun yaşadığı veya onların yönetim merkezlerine yakın olan Türk bölgelerinde Moğolca unsurların daha fazla bulunması beklenmektedir. İran coğrafyasında konuşulan Türk ağızlarına da Moğolcadan çok sayıda sözcük geçmiştir. Bu çalışmada İlhanlıların başkenti olan Sultaniye ve onun yöresinde kullanılan Moğolca sözcükler ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

İlhanlılar, İran Türk Ağızları, Moğolca Sözcükler

The Linguistic Legacy of the Ilkhanate Era

Öz

There are many Turkic loanwords in the Mongolian language. There are also many loanwords borrowed from Mongolian language by Turkic languages and dialects. Looking at different dialects of the western Turkic, we see that Mongolian loanwords are also used in these dialects. Naturally, Mongolian words are expected to be found in Turkic areas that were close to Mongolian living areas or administration centers. Many Mongolian loanwords have also entered the Turkish dialects of Iran. This paper reviews the Mongolian loanwords used in the capital city of the Ilkhanate dynasty, Soltaniyeh, and its surrounding areas

Anahtar Kelimeler

Ilkhanate dynasty, Turkish dialects of Iran, Mongolian words

Kaynakça

• AKDOĞAN, Yaşar, (1999), Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine Büyük Sözlük, İstanbul: Beşir Yayınları.
• ATALAY, Besim, (2006), Divanü Lûgat-it-Türk (Dizin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Azәrbaycan Dilinin İzahli Lüğәti, (2006), Bakı: Azәrbaycan Elmlәr Akademiyası Nәşriyyatı.
• BUELL, Paul D. (2003), Historical Dictionary of the Mongol World Empire, Lanham, Maryland: Scarecrow Press.
• CAFEROĞLU, Ahmet, (1968), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• CLAUSON, Sir Gerard, (1972), An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford: Clarendon Press.
• CLAUSON, Sir Gerard, (2017), Türkçe-Moğolca Çalışmaları (Çev. Fatma Kömürcü). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayayınları.
• Derleme Sözlüğü, (1993), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayayınları.
• DOERFER, Gerhard, (1963), Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen, Band I: Mongolische Elemente Im Neupersischen, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• EREN, Hasan, (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basım Evi.
• EREN, Hasan, (2003), “Türkçede Moğolca Kalıntılar [Claus Schönig, Mongolishe Lehnwörter im Westogusischen Wiesbaden 2000, VI + 210. Turcologica 47]”. Belleten, C I: 171- 186.
• GÜL, Bülent, (2016), Moğolca İbni Mühennâ Lügati, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• GÜLENSOY, Tuncer, (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KARTALLIOĞLU, Yavuz (2010), Çağdaş Moğolcanın Grameri, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
• LESSING, Ferdinand D. (2003), Moğolca-Türkçe Sözlük (Çev. Günay Karaağaç), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• POPPE, Nicholas, (2016), Moğol Yazı Dilinin Grameri (Çev. Günay Karaağaç). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• POPPE, Nicholas, (2017), Mukaddimetü'l-Edeb, Moğolca-Çağatayca Çevirinin Sözlüğü (Çev.: Mustafa Kaçalin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• REZAEİ, Mehdi, (2015), İran-Zencan, Kaydar ve Yöresi Ağızları, Tahran: Avaye Hkavar Yayınları.
• SCHÖNİG, Claus, (2000), Mongolische Lehnwörter im Westoghusischen, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• SPULER, Bertold, (2011), İran Moğolları (Çev. Cemal Köprülü), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tarama Sözlüğü, (1996), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TOGAN, Zeki Velidi, (1981), Umumî Türk Tarihine Giriş (Üçüncü Baskı). İstanbul: Enderun Yayınları.
• TOPARLI, Recep vd. (2007), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TUNA, Osman Nedim, (1976), “Osmanlıcada Moğolca Kelimeler II”, Türkiyat Mecmuası, XVIII: 281-314.
• ÜNLÜ, Suat, (2013), Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Yayınları.
• http://www.tdk.gov.tr
• https://www.vajehyab.com