Toplumsal Geçiş Törenlerinin Tekno-Kültürel Bağlamı Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Sayı: 36, 129 - 136, 01.06.2018

Ruhi Ersoy

Öz

Bir disiplin olarak halk bilimi, Batı’da ortaya çıktığı günden bu yana kendini sürekli güncellemiştir. Bugün de aynı şekilde halk bilimi, yeni çevre ve şartlar içerisinde kültürün aldığı yeni formları da dikkate alarak parametrelerini genişletir. 19. yüzyılda belirli bir sosyal kesimin, belirli kültürel yaşantılarını konu alan ve dar bir perspektife sahip olan halk bilimi, sosyal, ekonomik, kültürel değişmelere paralel olarak çalışma alanını ve yöntemlerini geliştirir. Sanayileşme ile birlikte kentleşme ve bir adım sonra da medyanın kültür hayatına yaptığı etkiler, halk biliminin temel kavramlarını, örneğin alan kavramını, değiştirdi. Erken dönem insanının, üzerinde yaşadığı coğrafya ve içinde bulunduğu cemiyetle kurduğu ilişkiler bütünü, kültür denilen geniş alanı şekillendirdi. Bu ilişkiler bütünü içerisinde toplumsal bir varlık olan insan, kendine anlam ve meşruiyet bulur. İnsanın kültürel bir varlık olarak kendini yaşama alanları, 20. yüzyıl öncesi yaygın olarak fiziksel mekân ve sosyal çevre gerçekliği zeminiydi. 20. yüzyıl sonrasında ise medyanın yazıyla başlayan, radyo, sinema, televizyon ve internetle devam eden baş döndürücü ve kompleks gelişimi, tekno-kültürel dünya denilen, kültürün mekân ve çevre boyutlarını çeşitlendiren bir yapı ortaya çıkardı. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden toplumsal geçiş törenleri, görsel ve sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte, doğal icra ortamlarının yanı sıra yeni bir görünür boyut kazandı. Bu yeni iletişim ortamları, geçiş törenleri bağlamında halk kültürü unsurlarının mekân, iletişim gibi olanaklarını değiştirdi. Bu makalede geçiş törenleri, kültürün yeni icra ortamları olarak medya ve internet ve halk biliminin bir disiplin olarak konuya bakışı tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

halk bilimi, ritüel, yeni gelenek, medya, aktarım

An Evaluation of the Techno-Cultural Context of Social Transition Ceremonies

Öz

Folklore as a discipline has constantly updated itself since its emergence in the West. Today, in the same way, folklore expands its parameters by taking into account new forms of culture within new environment and conditions. The discipline of folklore having a narrow perspective focusing on cultural experiences of a specific social group in the 19th century has developed its study field and methods in parallel with social, economic and cultural changes. With growing industrialization and urbanization along with the effects of the media on cultural life the basic concepts of folklore such as the concept of space have changed. The geography people lived on and their social network shaped their culture. Humanbeings, as social beings, find meaning and legitimacy within these relations. Before the 20th Century, the spaces they perform themselves were physical and social environment. Afterwards, the dazzling and complex development of the media, which began with publications and continued with radio, cinema, television and internet created a structure that can be called a techno-cultural world, which changed the dimensions of culture. Social ceremonies in these transition periods, the subject of this study, gained a new visible dimension, so did the social environments with the expansion of visual and social media. These new communication environments, in the context of ceremonies has changed the elements of folk culture such as space and communication. In this article, such ceremonies under the effects of the media and the internet as the new environments of culture through the lens of folklore as a discipline will be discussed

Anahtar Kelimeler

folklore, ritual, new tradition, media, transference

Kaynakça

• BAUDRİLLARD, Jean, (2010), Tüketim Toplumu. (Çev. Hazal Deliçaylı, Ferda Keskin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BASCOM, William, (2005), ‘‘Folklorun Dört İşlevi’’. (Çev. Ferya Çalış), Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Ed. Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır), Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• BLANK, Trevor J, (ed.). (2009), Folklore and the Internet: Vernecular Expression in a Digital World. Utah: All USU Press Publications.
• CAMPBELL, Joseph, (2000), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev. Sabri Gürses), İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
• DUNDES, Alan, (2003) ‘‘Halk Kimdir?’’, (Çev. Metin Ekici). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. (Ed. Gülin Öğüt Eker vd.), Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• ELİADE, Mircea, (1994), Rites and Symbols of Initiation. The Mysteries of the Brith and Rebirth. Nev York: Harper Collins Publisher.
• ERGİN, Muharrem (2004), Dede Korkut Kitabı 1. Ankara: TDK Yayınları.
• ERSOY, Ruhi (2012), “Halk Bilimi Çalışmalarının Gelişimine Paralel Olarak “Alan Araştırması” Kavramını Yeniden Düşünmek”. Millî Folklor, Yıl 24, Sayı 94: 5-13.
• GENNEP, Arnold van., (1992), Rites of Passage. Chicago: University of Chicago Press, 1992.
• GÜLÜM, Erol, (2018), “Dijital İletişim Teknolojileri Aracılı Bir Folklorik Deneyim Alanı Olarak Sanal Ortam”, Millî Folklor, Yıl 30, Sayı 119.
• LE GUİN, Ursula K., (2002), Kadınlar Rüyalar Ejderhalar. (Çev. Deniz Erksan, Bülent Somay, Müge Gürsoy Sökmen), İstanbul: Metis Yayınları.
• ONG, Walter J., (2012), Sözlü ve Yazılı Kültür/Sözün Teknolojileşmesi. (Çev. Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis.
• OĞUZ, Öcal, ÖLÇER ÖZÜNEL, Evrim vd. (ed). (2018), İnternet Folkloru: Notlore ve Netnografi. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• ÖLÇER ÖZÜNEL, Evrim, (2012), ‘‘Kırkyama Kahramanlar: Tarihi Çizgi Romanlarda Gelenek İcadı ve İmhası’’. Milli Folklor, Sayı 95: 171-183.
• ÖZDEMİR, Nebi (2012), Medya Kültür ve Edebiyat, Ankara: Grafiker Yay.
• TURNER, Victor., (1995), The Ritual Process. Structure and Anti-Structure. New York: Aldine de Gruyter.
• VARNALI, Kağan, (2003), Dijital Kabilelerin İzinde. İstanbul: Mediacat Yayınları.