Eski Uygurcada Bellek Fiilleri

Yıl 2019, Sayı: 37, 21 - 34, 01.01.2019

Hüseyin Yıldız

Öz

Bilişsel dilbilimin inceleme konuları arasında yer alan mental fiillerin alt gruplarından birini bellek fiilleri oluşturmaktadır. Bellek fiilleri bugüne kadar Türkçenin tarihî ya da çağdaş bir kolunda tek başına bir inceleme konusu olmamış, mental fiil çalışmalarında listeleme yapılırken bu tarz fiillere bazen yer verilmiştir. Bu çalışmada Eski Uygur metinleri örnekleminde bellek fiilleri konusu ele alınacak, elde edilen veriler sınıflandırılarak analiz ve değerlendirmeler yapılacaktır. Çalışmanın amacı Eski Türklerin zihin dünyasını aydınlatmaya katkıda bulunmaktır

Anahtar Kelimeler

Eski Uygurca, bilişsel dilbilim, mental fiiller, bellek fiilleri

Memory Verbs in Old Uighur

Öz

Memory verbs constitute one of the sub-groups of mental verbs which are among the study subjects of cognitive linguistics. The memory verbs have not been the subject of a study in a historical or contemporary dialects of Turkic, while mental verb studies are listed, such verbs are sometimes included. In this study, memory verbs will be examined in the sample of the Old Uighur texts. Data obtained will be classified and analyzed and evaluated. The aim of the study is to contribute to the illumination of the world of mind of the Old Turks

Anahtar Kelimeler

Old Uighur, cognitive linguistics, mental verbs, memory verbs

Kaynakça

• ARAT, Reşit Rahmeti, (1991), Eski Türk Şiiri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• AYAZLI, Özlem, (2012), Altun Yaruk Sudur VI. Kitap Karşılaştırmalı Metin Yayını, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• CAFEROĞLU, Ahmet, (1993), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• CLAUSON, Sir Gerard, (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
• CÜCELOĞLU, Doğan, (2017), İnsan ve Davranışı: Psikolojinin Temel Kavramları, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ÇETİN, Engin, (2012), “Uygurcada tut- Fiiliyle Kurulan Birleşik Sözler”, Dil Araştırmaları, 11: 81-104.
• DEMİRCİ, Ümit Özgür, (2016), Eski Türkçede Fiiller, İstanbul: Umuttepe Yayınları.
• ELMALI, Murat, (2016), Daśakarmapathāvadānamālā. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GOLDSTEIN, E. Bruce, (2013), Bilişsel Psikoloji, İstanbul: Kaknüs Yayınevi.
• HAMILTON, James Russell, (2011), Dunhuang Mağarası’nda Bulunmuş Buddhacılığa İlişkin Uygurca El Yazması: İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (Çeviren: Vedat Köken), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• HİRİK, Erkan, (2018), Türkiye Türkçesinde Mental Fiiller, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• JAECKEL, R. ve E. G. DOĞANATA, (2006), A Dictionary of Turkish Verbs: in Context and by Theme = Örnekli ve Tematik Türkçe Fiiller Sözlüğü, Washington: Georgetown University Press.
• KALJANOVA, Elmira, (2005), Uygurca Dışastvustık (Giriş-Metin-Çeviri-Dizin ve Tıpkıbasım), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• KANDEL, Eric R, (2016), Belleğin Peşinde: Yeni Bir Zihin Biliminin Doğuşu, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• KARAARSLAN, Şengül, (2011), Kşanti Kılguluk Nom Bitig'de Ekler: Giriş-İnceleme-Metin- Dizin, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KASAI, Yukiyo, (2008), Berliner Turfantexte XXVI: Die uigurischen buddhistischen Kolophone. Turnhout: Brepols.
• KASAI, Yukiyo, (2011), Berliner Turfantexte XXIX: Der Alttürkische Kommentar Zum Vimalakīrtinirdeśa-sūtra. Turnhout: Brepols.
• KAYA, Ceval, (1994), Uygurca Altun Yaruk: Giriş, Metin ve Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KOPTAGEL-İLAL, Günsel, (1991), Tıpsal Psikoloji: Tıpta Davranış Bilimleri, Ankara: Güneş Kitabevi.
• LEVIN, Beth, (1993), English Verb Classes and Alternations: A Preliminary Investigation, Chicago: The University of Chicago Press.
• ONAN, Bilginer, (2012), “Türkçenin Ana Dili Olarak Öğretiminde Bilgi İşleme Süreci”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8/1: 96-113.
• ÖLMEZ, Mehmet, (1991), Altun Yaruk III. Kitap (= 5. Bölüm), Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
• ÖZBAY, Betül, (2014), Huastuanift. Manihaist Uygurların Tövbe Duası, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖZERTURAL, Zekine, (1996), Maniheist Uygur Metinlerinin Dil Özellikleri ve Sözvarlığı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• RÖHRBORN, Klaus, (1971), Berliner Turfantexte II: Eine uigurische Totenmesse, Berlin: Akademie Verlag.
• RÖHRBORN, Klaus, (1991), Die alttürkische Xuanzang-Biographie VII. Nach der Handschrift von Leningrad, Paris und Peking sowie nach dem Transkript von Annemarie v. Gabain, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• RÖHRBORN, Klaus, (2010), Uigurisches Wörterbuch. Neubearbeitung. I. Verben. ab- - äzüglä-. Stutgart: Franz Steiner Verlag.
• SENEMOĞLU, Nuray, (2018), Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya, Ankara: Gönül Yayıncılık.
• SHŌGAITO, Masahiro, (2014), The Uighur Abhidharmakośabhāṣya preserved at the Museum of Ethnography in Stockholm, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• ŞAHİN, Savaş, (2012), Türkmen Türkçesinde Mental Fiiller, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞEN, Serkan, (2002), Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞEN, Serkan, (2017), Eski Türkçenin Deyim Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEKİN, Şinasi, (1976), Uygurca Metinler II: Maytrısimit. Burkancıların Mehdîsi Maitreya ile Buluşma. Uygurca İptidaî Bir Dram, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• TEKİN, Talat (1993), Irk Bitig: The Book of Omens, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• TEKİN, Talat, (2003), Orhon Türkçesi Grameri, İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
• TEZCAN, Semih, (1974), Berliner Turfantexte III: Das uigurische Insadi-Sūtra, Berlin: Akademie Verlag.
• TOKYÜREK, Hacer, (2018), Altun Yaruk Sudur. IV. Tegzinç (Karşılaştırmalı Metin Yayını), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TULUM, Mehmet Mahir ve Kenan AZILI, (2015), Eski Uygurca Edgü Ögli Tigin Anyıg Ögli Tigin (İyi Niyetli Şehzade - Kötü Niyetli Şehzade) Burkancı Seyirlik Eser, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts& view=bts (Erişim Tarihi: 04.04.2019).
• WILKENS, Jens, (2007), Berliner Turfantexte XXV: Das Buch von der Sündentilgung Teil 1. Edition des alttürkisch-buddhistischen Kšanti Kılguluk Nom Bitig, Turnhout: Brepols.
• YAYLAGÜL, Özen, (2005), “Türk Runik Harfli Metinlerde Mental Fiiller”, Modern Türklük Araştırmaları, 2/1: 17-51.
• YILDIZ, Hüseyin, (2016), Eski Uygurcada Mental Fiiller, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ZIEME, Peter, (1985), Berliner Turfantexte XIII: Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, Berlin: Akademie Verlag.
• ZIEME, Peter, (2000), Berliner Turfantexte XX: Vimalakirtinirdesasutra. Edition alttürkischer Übersetzungen nach Handschriftfragmenten von Berlin und Kyoto, Turnhout: Brepols.
• ZIEME, Peter, (2005), Berliner Turfantexte XXIII: Magische Texte des uigurischen Buddhismus. Mit 193 Abbildungen auf 95 Tafeln, Turnhout: Brepols.
• ТУГУШЕВA, Л. Ю., (1991), Уйгурскaя Версия Биогрaфии Сюaнь-Цaнa, Москвa: Нaукa.