DİL İKONİKLİĞİ, YANSIMA SÖZCÜKLER VE TÜRKÇENİN SÖZVARLIĞI BAĞLAMINDA DİLDE GÖRSEL İKONİKLİK

Year 2023, Volume: 2023 Issue: 46, 31 - 42, 25.12.2023

İsa Sarı

Abstract

Dilde ikoniklik Türkçede daha çok varlıkların, hareketlerin veya kavramların dildeki ses envanteriyle eşleştirilerek ifade edilmesi üzerinden, yani işitmeye dayalı ses yansımalı sözcükler etrafında tanımlanması yoluyla incelenegelmiştir. Ancak dilde ikoniklik sesbilgisel düzeyin dışında makro ölçekte dilbilgisinin hemen her düzeyinde ortaya çıkabilmektedir. Öte yandan mikro düzeyde ses benzerliği ve taklidi dışında şekilsel/görsel benzerlik yoluyla oluşturulmuş ikonik sözvarlığı unsurları da Türkçenin sözvarlığında kodlanmış durumdadır.
Bu çalışmada dilde ikonikliğe genel hatlarıyla temas edildikten sonra ikonik dil göstergeleri işitsel ve görsel olarak temelde iki başlık altında değerlendirilmiş ve diğer pek çok dille ortak olarak Türkçenin sözvarlığında da yer alan U dönüşü, V yaka, parantez bacak gibi esasında yazıya ait unsurların sözvarlığı ögelerini oluşturmalarında, nesneleri tanımlamada ve dolayısıyla dilde kavram karşılamada yardımcı araçlar olma durumları irdelenmiştir.

Keywords

İkonik Dil, Yansıma Sözcükler, Dil İkonizmi, Görsel İkoniklik

References

• Akteker, O. (2023). Eski Anadolu Türkçesinde ses sembolik unsurlar. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD), 38, 59-84.
• Akyıldız Ay, D. (2017). Ses sembolizmi ve ses-anlam uyumunun farklı bir sınıflandırma denemesi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 57, 17-27.
• Bross, F. (2018). Cognitive associations between vowel length and object size: a new feature contributing to a bouba/kiki effect. Proceedings of the Conference on Phonetics & Phonology in German-Speaking Countries, 13 içinde (s. 17-20). Berlin: Humbold University.
• Downing, L. J. & Stiebels, B. (2012). Iconicity. J. Trommer (Ed.), The Morphology and Phonology of Exponence içinde (s. 379-426). Oxford: Oxford University.
• Ercilasun, A. B. (1997). Türk dilinde ek-ses ilişkisi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 45, 40-47.
• Köhler, W. (1929). Gestalt psychology. New York: Liveright.
• Maurer, D., Pathman, T. & Mondloch, C. J. (2006). The shape of boubas: sound-shape correspondences in toddlers and adults. Developmental Science, 9(3), 316-322.
• Meir, I. & Oksana, T. (2018). Iconicity. Oxford Research Encyclopedia of Linguistics. Oxford: Oxford University.
• Ozturk, O., Krehm, M. & Vouloumanos, A. (2013). Sound symbolism in infancy: evidence for sound–shape cross-modal correspondences in 4-month-olds. Journal of Experimental Child Psychology, 114(2), 173-186.
• Peiffer-Smadja, N. & Cohen, L. (2019). The cerebral bases of the bouba-kiki effect. NeuroImage, 186, 679-689.
• Perniss, P., Thompson, R. L. & Vigliocco, G. (2010). Iconicity as a general property of language: evidence from spoken and signed languages. Frontiers in Psychology, 1, 227.
• Perniss, P. & Vigliocco, G. (2014). The bridge of iconicity: from a world of experience to the experience of language. Philosophical Transactions of the Royal Society B, 369.
• Ramachandran, V. S. & Hubbard, E. M. (2001). Synaesthesia: a window into perception, thought and language. Journal of Consciousness Studies, 8, 3-34.
• Sapir, E. (1929). A study in phonetic symbolism. Journal of Experimental Psychology, 12, 225-239.
• Sarı, İ. (2020). Türkçede küçültme. Ankara: Nobel.
• Thompson, R. L., Vinson, D. P., Woll, B. & Vigliocco, G. (2012). The road to language learning is iconic. Psychological Science, 23, 1443-1448.
• Zülfikar, H. (1995). Türkçede ses yansımalı kelimeler. Ankara: Türk Dil Kurumu.