A Look at the Change and Transformation of Kazakh Written Language from the XX Century to the Present

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 47, 167 - 179, 29.06.2024

Celâl Görgeç

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1506766

Öz

"In this study, the changes and transformations of the Kazakh language over the past century have been examined based on written examples from the early 20th century. For this purpose, the Kazakh translation of the New Testament, printed in Kazan in 1901, has been taken as a basis for comparison with contemporary Kazakh in terms of orthography and phonetics, aiming to identify the changes and transformations of the Kazakh language with examples. This work has been selected due to its richness and comprehensiveness in terms of vocabulary. The work provides important data for the history of the Kazakh written language, and it is observed that the phonetic features of Kazakh pronunciation are abundantly reflected in the text, as well as containing differences from the contemporary written language. Despite being a translation, the vocabulary in the work predominantly consists of Muslim Arabisms and Persianisms, rather than Orthodox Russianisms."

Anahtar Kelimeler

phonetic development, Language history, contemporary Turkic languages, Kazakh written language history, Kazakh language

XX. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE KAZAK YAZI DİLİNİN DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜMÜNE BİR BAKIŞ

Öz

Bu çalışmada XX. yüzyılın başına ait yazılı örneklerden hareketle Kazakçanın son yüzyılda geçirdiği değişim ve dönüşüm ele alınmıştır. Bunun için 1901 yılında Kazakçaya çevrilerek Kazan’da basılan Yeni Ahit Tercümesi temele alınarak çağdaş Kazakça ile imla ve fonetik açıdan karşılaştırılarak incelenmiş, böylelikle Kazakçanın değişim ve dönüşümünün örneklerle tespit edilmesi amaçlanmıştır. Söz varlığı açısından zengin ve kapsamlı olmasından dolayı bu eser seçilmiştir. Kazak yazı dili tarihi açısından önemli veriler sağlayan bu eserde Kazakçanın söyleyiş özelliklerinin yazıya daha çok yansıtıldığı ve eserin günümüz yazı dilinden farklılıklar barındırdığı görülmektedir. Eser tercüme olsa da söz varlığında Ortodoks Rusizmler değil, Müslüman Arabizm ve Farsizmler yoğunluktadır."

Anahtar Kelimeler

Dil tarihi, çağdaş Türk dilleri, Kazak yazı dili tarihi, Kazakça, fonetik gelişim

Kaynakça

• A. Baytursınulı til bilimi institutı. (2011). Qazaq ädebiy tiliniŋ sözdigi. On bes tomdıq. Almatı: Til Bilimi Institutı.
• Biray, N., Ayan, E. & Kurmangaliyeva Ercilasun, G. (2018). Çağdaş Kazak Türkçesi (ses- şekil- cümle bilgisi- metinler). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Garkavets, A. N. (2021). Kazakhskoye Yevangeliye 1901 goda. Almaty: Baur. [=Qİ]
• Isqaqov, A. (1991). Qazirgi qazaq tili: Morfologiya. Almatı: Ana Tili.
• Kurmanbaiuly, S. (2021). Abay’ın eserlerinde fiillerin kullanılışı. IX. Uluslararası Türk dili kurultayı (Bilge Tonyukuk anısına) Bildiriler içinde (2. C.- s. 1295-1307). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Sızdıqova, R. (2014a). Abay şığarmalarınıŋ tili. Leksikası men grammatikası. Almatı: El-şejire.
• Sızdıqova, R. (2014b). Qazaq ädebiy tiliniŋ tariyxı (XV-XIX ğasırlar). Almatı: El-şejire.
• Şaymerdiynova, N. G. (2016). Analiz sistemy konsonantizma v kazakhskikh pamyatnikakh kontsa XIX — nachala XX vv. Uralo-altayskiye issledovaniya, 4(23), 128-137.
• Tatarstan Respublikası Fenner akademiyasé (2015). Tatar grammatikası: I tom (2nçe basma). Kazan: TEhCİ. [=TG]
• Tatarstan Respublikası Fenner akademiyasé (2015-2021). Tatar télénéŋ aŋlatmalı süzlégé (I-VI tomnar). Kazan: TEhCİ.
• Thomason, S. G. (2001). Language contact: An introduction. Edinburgh: Edinburgh University.
• Tomanov, M. T. (1988). Qazaq tiliniŋ tariyhiy grammatikası. Almatı: Mektep."