Contracts Regarding Children within the Uyghur Civil Document Collection

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 47, 148 - 166, 29.06.2024

Gamzegül Kılıç

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1506782

Öz

The Turfan Uyghurs produced the richest written works in the Turkic language in Central Asia between the 9th and 14th centuries. Among these works, the contract documents referred to as Uyghur civil documents or non-religious documents play a significant role as primary sources of information about the pre-Islamic Uyghur’s lives. This article aims to evaluate contract documents related to children within the existing Uyghur civil documents. These documents are important as they shed light on practices related to children within Uyghur family life. In our study examining contract documents related to children among the pre-Islamic Uyghurs, two child sales documents (Sa26, Sa27), three adoption documents (Ad01, Ad02, Ad03), and two pledges (Pl01, Pl02) are discussed in terms of their subject matter and formal characteristics. Through a limited number of contract documents that have survived from the pre-Islamic Uyghurs, we attempt to present information about the characteristics, rights, responsibilities, and obligations of children, as well as the status of the parties with rights and obligations over children and other aspects of Uyghur family life.

Anahtar Kelimeler

Uyghurs, offspring, old Turkic law, old Turkic families, Uyghur civil documents

ESKİ UYGUR SİVİL BELGE KÜLLİYATI İÇİNDEKİ EVLATLA İLGİLİ SÖZLEŞMELER

Öz

Turfan Uygurları 9-14. yüzyıllar arasında Orta Asya’da Türk dilinin en zengin yazılı eserlerini meydana getirmiştir. Bu eserler arasında İslam öncesi Uygurların yaşamları hakkında bilgi edinebildiğimiz birincil kaynaklar olan ve Uygur sivil belgeleri olarak adlandırılan sözleşme belgeleri önemli yer tutar. Literatürde Uygur sivil belgeleri veya din dışı belgeler olarak anılan bu metinler İslam öncesi Türklerin yaşamını yansıtır. Bu makale mevcut Uygur sivil belgeleri içindeki evlatla ilgili sözleşme belgelerini değerlendirmeyi hedeflemektedir. Söz konusu belgeler Uygur aile yaşamı içinde evlatla ilgili uygulamaları göstermesi bakımından önem taşır. İslam öncesi Uygurlara ait evlatla ilgili sözleşme belgelerini incelediğimiz çalışmamızda iki evlat satış (Sa26, Sa27), üç evlatlık (Ad01, Ad02, Ad03) ve iki rehin verme (Pl01, Pl02) belgesi konu ve biçimsel özellikleri açısından ele alınmıştır. İslam öncesi Uygurlara dair günümüze ulaşan sınırlı sayıda sözleşme belgesi üzerinden evladın özellikleri, hakları ve yükümlülükleri, evladın üzerinde hak ve yükümlülükleri bulunan tarafların durumları ve Uygurların aile yaşamı hakkında bilgi veren diğer unsurlar ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uygurlar, evlat, eski Türk hukuku, eski Türk ailesi, Uygur sivil belgeleri

Kaynakça

• Arat, R. R. (1964). Eski Türk hukuk vesikaları. Ankara: Türk Kültürü Araştırmaları.
• Arsal, S. M. (2020). Türk tarihi ve hukuk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Başar, H. (2009). Eski Türklerde aile (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bozkurt, G. (1981). Eski hukuk sistemlerinde kölelik. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 38(1), 65-103.
• Geng S., (2006). Studies of the Uyghur civil documents. Beijing.
• Gökalp, Z. (1977). Türk töresi. İstanbul: İnkılap Yayıncılık.
• Gürsoy-Naskali, E. (2012). Nobuo Yamada, Uygur satış mukavelesi belgelerinin şekilleri. Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, 26, 195-234.
• İzgi, Ö. (1987). Uygurların siyasi ve kültürel tarihi (hukuk vesikalarına göre). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Jingwei, L. (1994). Tu Lu Fan Hui Gu wen she hui jin ji wen shu yan jiu. Wulumuqı: Xinjiang Ren Min chu Ban She.
• Kafesoğlu, İ. (1998). Türk milli kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Keskin, B. (2022). Eski Uygur Türkçesi hukuk belgeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Koca, S. (2002). Eski Türklerde sosyal ve ekonomik hayat. Türkler Anksiklopedisi içinde (s. 8-54), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Kurtoğlu, Y. (2019). Eski Orta-Asya Türklerinde aile hukuku. Bursa: Türk Tarih Kurumu.
• Liu, G. (2006). Hui hu ven Maimai qi yue yizhu, Zhonghua shuju, Beijing.
• Mandaloğlu, M. (2013). İslamiyetten önce Türklerde aile hukuku. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (33), s. 133-159.
• Matsui, D. (2023). Old Uigur administrative orders from Turfan (Berliner Turfantexte XLVIII), Turnhout (Belgium): Brepols Publishers.
• Moriyasu T. (2019). Corpus of the Old Uyghur letters from the Eastern Silk Road (Berliner Turfantexte XLVI), Turnhout (Belgium): Brepols Publishers.
• Ögel, B. (1988). Türk kültürünün gelişme çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Özdener, K. S. (2011). İslam öncesi Türklerde kadının içtimai yeri. Istanbul Journal of Sociological Studies, (22), 225-235.
• Özkul, B. S. (2011). Turfan Uygurlarından kalan bir belge tanıklığında Uygurlarda evlat edinme geleneği. III. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi TUDOK Bildirileri içinde (s. 909-917), İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Özyetgin, A. (2004). Eski Türklerde ödeme araçları: kâğıt para çav'ın kullanımı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1(1), 90-105.
• Özyetgin, A. M. (2011). Turfan Uygurlarında ceza hukukuyla ilgili uygulamalar. Belleten, 75(273), 337-360.
• Özyetgin, A. M. (2014). İslam öncesi Uygurlarda toprak hukuku. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Radloff, W. (1928). Uigurische Sprachdenkmäler. Materialien, nach dem Tode des Verfassers mit Ergänzungen von S. Malov herausgegeben. Leningrad: Akademie der Wissenschaften der USSR.
• Sayit, M., & İsrapil, Y., (2000). Qadimqi Uygur yėziqidiki vesiqiler, Urumçi: Şincan Halk Neşriyatı.
• Sertkaya, O. F., & Rysbek, A. (2006). Eski Türklerde para (Göktürklerde, Uygurlarda, Türgişlerde). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tuguşeva L. Yu, (2013). Uygurskie delovie dokumentı X-XIV vv. iz Vostoçnogo Turkestana. Moskova.
• Yakut, E. (2022). Eski Türklerde hukuk. Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (3), 401-426.
• Yamada, N. (1993). Sammlung Uigurischer kontrakte. (v. Oda, P. Zieme, H. Umera, & T. Moriyasu, Dü) Osaka: Osaka University Press.
• Zieme, P. (1976). Zum Handel im Uigurische Reich von Qoço. Altorientaliche Forscungen 4, 235-249.