Said Paşa’nın Hatırât’ı ve Modern Eğitim Sorununa Bakışı

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 146 - 164, 25.06.2021

Mustafa Gündüz , Barış Erdoğan , Selim Selimoğlu

Öz

Said Paşa II. Abdülhamid’in en uzun süreli sadrazamlık yapmış bürokratlarından biridir. Dokuz defa sadrazamlık makamına getirilmiştir. Tanzimat döneminin sıkıntılı ortamında iyi bir Bâb-ı Bali bürokratı olarak yetişmiş ve erken yaşarlada fark edilerek II. Abdülhamid’in çevresinde yer almıştır. Küçük Said Paşa II. Abdülhamid önemi eğitim, kültür, sanat vb. alanlarda çoğu kere layihalar hazırlamış, reformlar önermiştir. Bu süreçte yakın çevresindekilerle oldukça ileri düzeyde siyasî kavgalar içine de girmiştir. Said Paşa ömrünün sonlarına doğru hayatının bütün yaşnamışlıklarını bir araya getiren meşhur Hatıratını üç cilt halinde yazmıştır. Bu önemli siyasi Hatırât’ta eğitimden siyasete, hemen her alanla ilgili geniş malumat vardır. Bu güne kadar Said Paşa’nın anılarını merkreze alan bir çalışma da yapılamıştır. Onun Sultan Abdülhamid’e verdiği raporlar, tam anlamıyla modernist bir eğitim görüşüne sahip olduğunu göstermektedir.
Bu makalede, Sultan II. Abdülhamid’in uzun süre Sadrazamlığını yapmış olan Küçük Said Paşa’nın eğitim görüşleri vesultana sunduğu eğitim reformaları üzerinde durulmuş ve bu gün için ne ifade ettiğine dair yorumlar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Said Paşa, II. Abdülhamid, Maarif, Islahat, Modernleşme

Destekleyen Kurum

YTÜ

Proje Numarası

3301

Kaynakça

• [Namık Kemal], “Devlet-i Âliye’yi Bulunduğu Hâl-i Hatarnâktan Halâsın Esbâbı”, Hürriyet, No: 9, 2 Cemaziyülevvel, 1285.
• Akyüz Y. (2005). “90. Yılında Balkan Savaşları-Eğitim İlişkileri ve Atatürk”, V. Uluslararası Atatürk Kongresi, C.1, ss.593-604.
• Akyüz, Y. (2002). “Eğitim Alanında Aydınların Özeleştirisi ve Balkan Savaşları”, Tarih ve Toplum, ss.390-394.
• Akyüz, Y. (2004). “Balkan Savaşlarının Eğitimsel Nedenleri ve Sonuçları”, 90. Yılında Balkan Savaşları ve Lüleburgaz Muharebeleri, Lüleburgaz, ss.88-110.
• BO A. İ. DH. No: 16630, 3 Ca 1269/12.2.1853; BOA, Y.EE. No: 82-64, 1306.; BOA, YEE, K.31. E.1374, Z.115. K.84.; BOA, YEE, NO:31, 1937 M, Zarf: 45, K: 85, 4 Muharrem 1306.
• BOA, YEE., D. No: 82 G. No:64 F. Kodu: 29 Tarih: 30/M /1306.
• BOA. Meclis-i Vükelâ Mazbatası, 16 B 1304, No: 19, s.8; BOA. MF. MKB, Dosya: 34, Gömlek 69, 25 Ramazan 1305.
• BOA. MF. MKB, Dosya:28, Gömlek: 58. 26 B. 1303/1.5.1886; BOA. MF. MKB. 37. 28 L 1307.
• BOA. MF. VRK, D.15, G. 111, 1313/1896.; BOA. MF. VRK., Dosya:6, Gömlek: 77, 27 Z 1305/4.9.1888.
• BOA. ŞD. ML., Dosya: 223, Gömlek: 65, 28 L. 1326/23.11.1908.
• BOA. YEE, K.: 31, No: 1374, Z:115, K.N: 84.; BOA. YEE, Sadrazam Kâmil Paşa’nın Evrakı, D.66, Gömlek 43.
• Ergin, O. (1977). Türk Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbaası, C.1-5.
• Fortna, B. C. (2005). Mekteb-i Hümayûn, Osmanlı İmparatorluğunun Son Döneminde İslâm, Devlet ve Eğitim, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gökman, M. (1956). Bayezid Umumî Kütüphanesi, İstanbul: 1956.
• Gündüz, M. (2012). Eğitimci Yönüyle Ahmed Cevdet Paşa, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İnal, İ. M. K.(2000). Son Sadrazamlar, İstanbul: Dergâh Yayınları, C.2, s.989-1263;
• Karal, E. Z. (2000). Osmanlı Tarihi, Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1908), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kodaman, B. (1999). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• Kuran, E. (1994). “Bir Türk Islahatçısı Olarak Küçük Sait Paşa, (1840-1914)”, Türkiye’nin Batılılaşması ve Millî Meseleler, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.161-174.
• Kurşun Z. (1997). “Küçük Said Paşa”, Tarih ve Medeniyet, S. 44, ss. 33-37.
• Kurşun, Z. (1991) Küçük Mehmed Sa’îd Paşa, (Siyasî Hayatı, İcraatı ve Fikirleri), 1838-1914, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kurşun, Z. (2008). “Said Paşa”, TDV İA, İstanbul: C.35, ss.578-579.
• Küçük, C. (1984). Osmanlı Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı 1878-1897, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basımevi.
• Lewis, B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mahmud Cevad. (2002). Maârif-i Umûmiye Nezâreti, Tarihçe-i Teşkilât ve İcrâ‘âtı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Sa’îd Paşa’nın Hâtırâtı. (1328/1912). Dersa‘adet: Sabah Matbaası, C.1-2-3.
• Somel, S. A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi, İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin, (Çeviren: Osman Yener), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şehbâl Mecmuası, "Said Paşa Hakkında" (1 Mart 1914). S.92, ss.1.
• Ünal, U. (2008) Meclis-i Maarif-i Kebir 1869-1922, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2008.
• Yurdakul, İ. (2008). Osmanlı İlmiye Teşkilâtı’nda Reform, (1826-1876), İstanbul: İletişim Yayınları.