Çağdaş Çocuk Edebiyatı Eserlerinde Teknolojinin Sunuluş Biçimleri

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 522 - 543, 27.12.2021

Sena Bilgin , Ali Fuat Arıcı

Öz

21. yüzyıl çağı yüksek teknolojinin kullanıldığı, günlük hayatın her anında teknolojiyle iç içe yaşanan, dijital yaşamın her geçen gün önem kazandığı ve insanların buna uyum sağlamak zorunda kaldığı bir dönemdir. 2000 yılı ve sonrasında doğan çocuklar, teknolojiyle yaşamaya başlayan ve bu teknolojiyi etkin olarak kullanan bir nesildir. Çalışmanın amacı; yeni nesil çocuklara yönelik yazılmış olan çağdaş çocuk edebiyatı eserlerinde bulunan teknolojik unsurların, çocuklara nasıl sunulduğunu incelemektir. Bu çalışmada teknolojiyle iç içe olan 6-12 yaş arası çocuklara yönelik yazılmış çocuk kitaplarında yer alan teknolojik araçlar, teknolojik yazılım ve uygulamalar, teknolojinin çocuk edebiyatı eserlerinde sunulurken okuyucuya yansıtılan olumlu ve olumsuz yönleri, çocuk kitapları bağlamında teknolojinin çocuğun gelişimin alanlarına göre sunuluşu ve araştırmada incelenen eserlerdeki çocuk kahramanın çevresinde yer alan ebeveynlerin ve diğer kahramanların teknolojiye yönelik bakış açıları incelenmiştir. Bu bağlamda inceleme nesnesi olarak 2000 yılı ve sonrasında yazılmış olan 7 adet çağdaş çocuk eseri 6 ana kategori ve 37 alt kategori kapsamında incelemeye alınmıştır. Nitel araştırma desenlerinden durum çalışması yöntemi kullanılan çalışmada içerik analizi ve betimsel analiz ile inceleme yapılmıştır. Araştırma sonucunda eserlerde teknolojik unsurlar açısından dengeli bir dağılım olmadığı tespit edilmiş olup kategorilere göre en fazla sunulan teknolojik unsurlar cep telefonu ve sosyal medya kullanımı, haberleşme ve iletişim, ulaşım, teknolojik aletlerle ilgili yaşanılan aksaklıklar olarak saptanmıştır. İncelenen tüm eserlerde çocuğun sosyo-duygusal gelişim alanının teknolojiden etkilendiği sunulurken eserlerdeki çocuk kahramanın çevresinde yer alan diğer kahramanların teknolojiye bakış açıları bakımından ortak bir görüş tespit edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Teknoloji, Çocuk Edebiyatı, Çocuk Kitapları

Kaynakça

• Aksaçlıoğlu, A. G. & Yılmaz B. (2007). Öğrencilerin televizyon izlemeleri ve bilgisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 21(1), 3-28.
• Altunbay, M., & Bıçak N. (2018). Türkçe eğitimi derslerinde “z kuşağı” bireylerine uygun teknoloji tabanlı uygulamaların kullanımı. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken/ Journal of World of Turks, 10(1), 127-142.
• Arıcı, A. F. (2018). Çocuk edebiyatı ve kültürü (2. baskı). Pegem Akademi.
• Arıcı, A. F. (2018). Okuma eğitimi (4. baskı). Pegem Akademi.
• Ateş, A. (2019). Çocuklar için edebiyat eğitimi ve medya. İçinde E. Akın (Ed.), Çocuklar için edebiyat eğitimi (ss. 77-95). Pegem Akademi.
• Balcı, B., & Eşme, İ. (2001, Eylül 7-8). Teknoloji eğitimi. Yeni Binyılın Başında Türkiye’de Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi, (ss. 214-220).
• Başal, A. (2014). Ş Kuşağı, Türkiye’de Yeni Kuşaklar, Kuşak Çatışmaları ve İş Dünyası İçin Çözüm Önerileri. Akın Başal Eğitim Danışmanlığı ve Yayıncılık.
• Beşli, Z. (2007). Teknoloji ve toplum: Ortaöğretim öğrencilerinde teknoloji kullanımı ve etkileri (Tez No. 215056) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Bilgiç, H. G., Duman, D. & Seferoğlu S. S. (2011, Şubat). Dijital yerlilerin özellikleri ve çevrim içi ortamların tasarlanmasındaki etkileri. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri. (ss. 257-263). İnönü Üniversitesi.
• Bransford, J. D., Brown, A. L., & Cocking, R. R. (2019). İnsanlar nasıl öğrenir? Beyin, akıl, tecrübe ve okul. (M. A. Erdener, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Bruni, O., Sette S, Fontanesi L., Baiocco, R., Laghi, F., & Baumgartner, E. (2015). Technology use and sleep quality in preadolescence and adolescence. Journel of Clinical Sleep Medicine, 11(12), 1433-1441.
• Bulun, M., Gülnar, B., & Güran S. (2004). Eğitimde mobil teknolojiler. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(2), 161-169. Büyüköztürk, Ş., Çakmak E. K., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş., & Funda Demirel. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Couse, J. L., & Chen D. W. (2010). A tablet computer for young children? Exploring ıts viability for early childhood education. Journal of Research on Technology in Education, 43(1), 75-98.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Çelik, T. (2019). Bilinçli sosyal medya kullanımı için paydaşlarla el ele. Pegem Akademi.
• Dinç, M. (2015). Teknoloji bağımlılığı ve gençlik. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3(3), 31-65.
• Hancox, J. R., & Poulton R. (2006). Watching television is associated with childhood obesity: but is is clinically important? International Journal of Obesity, 30(1), 171-175.
• Hillman, M., & Marshall J. (2009). Evaluation of digital media for emergant literacy. Computers in Schools, 26(4), 256-270.
• Howe, N., & Strauss, W. (2000). Millennials rising: The next great generation. Vintage.
• Jain, V., Vatsa R., & Jagani K. (2014). Exploring generation z’s purchase behavior towards luxury apparel: a conceptual framework. Romanian Journal of Marketing, (2), 18-29.
• Karal, Y. (2019). İnternet ve özel gereksinimli bireyler. İçinde E. Keleş (ed.), İnternet ve ağ toplumu (2. Baskı, ss. 193-217). Pegem Akademi.
• Kayıkçı, M. Y., & Bozkurt A. K. (2018). Dijital çağda z ve alpha kuşağı, yapay zekâ uygulamaları ve turizme yansımalar. Sosyal Bilimler Metinleri Dergisi, (1), 54-64.
• Kaynak, A. (2017, Nisan 6). X, y, z yetmez; Biraz da alfa olsun. Mediacat. https://mediacat.com/x-y-z-yetmez-biraz-da-alfa-olsun/
• Kol, S. (2020). Erken çocuklukta teknoloji kullanımı (6. baskı). Pegem Akademi.
• Kuzu, A., Odabaşı, H. F., Erişti, S. D., Kabakçı, I., Kurt A. A., Akbulut, Y., Dursun, Ö. Ö., Kıyıcı, M., & Şendağ, S. (2008). İnternet kullanımı ve aile. T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Bilim Serisi 133.
• Linebarger, D. L., & Piotrowski, J. T. (2009). Tv as storyteller: How exposure to television narratives impacts at-risk preschoolers’ story knowledge and narrative skills. British Journal of Developmental Psychology, 27(1), 47-69.
• Mavnacıoğlu, K. (2009, Ekim). İnternette kullanıcıların oluşturduğu ve dağıttığı içeriklerin etik açıdan incelenmesi: Sosyal medya örnekleri. Medya ve Etik Sempozyumu. Fırat Üniversitesi.
• Mercin, L., & Diksoy İ. (2019). Teknoloji ve tasarım öğretmenler için kılavuz. MEB Yayınları.
• Morahan Martin, J. (2005). Internet abuse: Addication? disorder? symptom? alternative explanations. Social Science Computer Review, 23(1), 39-48.
• Odabaşı, H. F. (Ed.) (2019). Dijital yaşamda çocuk (3. baskı). Pegem Akademi.
• Okur, A. (2013). Yaşam boyu okuma için okuma öğretimi. İçinde A. Okur (Ed.) Yaşam boyu okuma eğitimi (ss. 1-45). Pegem Akademi.
• Pagani, S. L., Fitzpatrick, C., Barnett, T. A., & Dubow, E. (2010). Prospective associations between early childhood television exposure and academic, psychosocial and physical well-being by middle childhood. Archives of Pediatrics, Adolescent Medicine, 165(5), 425-431.
• Pedro, F. (2006). The new millenium learners: Challenging our views on ICT and learning. Inter-American Development Bank 2432. Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5), 1-5.
• Savcı, M. (2019). İnsan teknoloji etkileşiminde güncel problemler. M. Savcı, M. Ercengiz, & F. Aysan (Eds.), Problemli teknoloji kullanımı (s.277-309). Pegem Akademi.
• Shapira, A. N., Lessing, M. C., Goldsmith, T. D., Szabo, S. T., Lazoritz, M., Gold, M. S., & Stein, D. J. (2003). Problematic internet use: Proposed classıfıcation and diagnostic criteria. Depression and Anxiety, 17(4), 207-216.
• Small, G. & Vorgan, G. (2008). Surviving the technological alteration of the modern mind: İbrain. Harper Collins Publisher.
• Strommen, L. T., & Mates, B. F. (2004). Learning to love reading: Interviews with older children and teens. Journal of Adolescent, Adult Literacy, 48(3), 188-200.
• Tapscott, D. (2009). Grown up digital: How the net generation is changing your world. Mac GrawHill.
• Taş, H. Y., Demirdöğmez, M., & Küçükoğlu, M. (2017). Geleceğimiz olan z kuşağının çalışma hayatına muhtemel etkileri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 1031-1048.
• Taşdelen, V. (2012). Yeni teknolojilerin çocuk edebiyatı üzerindeki etkileri: Eleştirel bir yaklaşım. Temrin, (53), 15-26.
• Tor, H., & Erden O. (2004). İlköğretim öğrencilerinin bilgi teknolojilerinden yararlanma düzeyleri üzerine bir araştırma. Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(1), 120-130.
• TÜİK. (2013). 06-15 yaş grubu çocuklarda bilişim teknolojileri kullanımı ve medya. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=06-15-Yas-Grubu-Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanimi-Ve-Medya-2013-15866.
• Tüzün, Ü. (2002). Gelişen iletişim araçlarının çocuk ve gençlerin etkileşimi üzerine etkisi. Düşünen Adam Dergisi, 15(1), 46-50.
• Twenge, M. J., Campbell, S. M., Hoffman, B. J., & Lance, C. E. (2010). Generational differences in work valves: Leisure and extrinsic values increasing, social and intrinsic valves decreasing. Journal of Management, 36(5), 1117-1142.
• Uçkan, Ö. (2007). Sosyalleşmenin cazibesi z kuşağı. Erişim tarihi: Mayıs, 12, 2020, https://ozguruckan.alternatifbilisim.org/kategori/teknoloji/22229/sosyallesmenin-cazibesi-z-kusagi.html.
• Uludağ, E. (2009). Çocuk edebiyatı ve klasik dönem örneğinde Nâbî’nin Hayriyye’si. Turkish Studies International Periodical Forthe Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(7), 774-795.
• Yıldırım, A. & Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yin, K. R. (2003). Case study research: Design and methods (3. baskı). Sage.