Social Stratification in Turkey and Social Classes (1923-1960)

Yıl 2015, Cilt: 23 Sayı: 23, 287 - 297, 01.12.2015

Serdar Sağlam

Öz

This article aims to handle social stratification structure and social classes between 1923-1960 in Turkey. The Turkish Republic, which is the historical and cultural inheritor of The Ottoman Empire, also took over its human factors, social structure and resources. This text reveals information about and studies and classification efforts of some of the philosophers who state opinions on social stratification structure and social classes of Turkey. In The Turkish Republic, founded by military and civil bureaucracy, there is a fact about the dominance of officials beyond their numerical status. The ideal of creating “national bourgeoisie” and “local rich”, which has been discussed since the last years of the Ottoman Empire and carried into application, is deeply felt in the discussed periods including foundation years of The Republic. Turkey, whose nearly 80% of population lived in countryside and villages in its foundation years, has an agricultural community character. During the years in which there is serious majority of landlessness, the percentage of farmer families who had fifty or less acres of land was up to 80%. It is possible to characterize the years between 1923-1929 as “liberal economic era”, the years between 1929-1945 as “economic statism” and 1950 and the following years as “liberal economic era” as well. Since the 1950s, it has been seen that industrialists, employers and workers have improved and laws and practices about them have come into question.

Anahtar Kelimeler

Social stratification, social strata, social class, civil servants, peasantry, workers

TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE TOPLUMSAL SINIFLAR (1923-1960)

Öz

Bu makale Türkiye’nin 1923-1960 yılları arasındaki toplumsal tabakalaşma yapısı ve toplumsal sınıflarını ele alma çabasındadır. Osmanlı Devletinin tarihi ve kültürel mirasçısı olan Türkiye Cumhuriyeti onun insan unsuru, toplumsal yapısı ve kaynaklarını da devralmıştır. Bu metinde, Türk toplumunun toplumsal tabakalaşmasının yapısı ve toplumsal tabakaları üzerinde fikir yürüten düşünürlerden bazılarının çalışma ve tasnif çabalarına yer verilmiştir. Askeri ve sivil bürokrasi tarafından kurulan Türkiye Cumhuriyetinde sayısal durumlarının ötesinde memurların ağırlığının söz konusu olduğu bir vakıadır. Osmanlı devletinin son yıllarından itibaren tartışılan ve uygulama alanına taşınan “milli burjuvazi” ve “yerli zengin” yaratma ideali Cumhuriyetin kuruluş yılları dâhil olmak üzere ele alınan dönemlerde kendisini hissettirmektedir. Kuruluş yıllarında nüfusunun yüzde seksenlerle ifade edilebilen bir kısmı kırlarda ve köylerde ikamet eden Türkiye bir tarım toplumu karakterine sahiptir. Topraksızlığın ciddi bir ağırlığının olduğu yıllar içerisinde, elli dönüm veya daha az toprağa sahip olan çiftçi ailelerinin oranı yüzde seksenlere ulaşmaktadır. 1923-1929 yılları arasının “liberal iktisadi dönem”, “1929-1945” yılarının “iktisadi devletçilik” ve 1950 sonrasının da “liberal iktisadi dönem” olarak nitelendirilmesi mümkündür. 1950’li yıllardan itibaren sanayiciler, işverenler ve işçi sınıfının geliştiği ve onlara ilişkin yasa ve uygulamaların gündeme geldiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal tabakalaşma, toplumsal tabaka, toplumsal sınıf, devlet memurları, köylüler, işçiler

Kaynakça

• Ahmad, F. (1998). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sınıf Bilincinin Oluşması, 1923-1940. Osmanlı Türkiye’sinde İşçiler 1839-1950, D. Quaaert, E. J. Zürcher (Der). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi, Toplu Eserler: 1. İstanbul: Gözlem Yayınları.
• Başar, A. H. (1966). Çöküş ve Kuruluş Dönemimiz- Meşrutiyetten Cumhuriyete. Barış Dünyası, Temmuz, 50.
• Başar, A. H. (1970). 1927 Tarım Sayımı. Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Başar, A. H. (2007). Gazi Bana Çok Kızmış- Ahmet Hamdi Başar’ın Hatıraları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Buğra, A. (1995). Devlet ve İşadamları (2. Bsk.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelebican, G. (1972). Köy Envanter Etüdlerine Göre Türkiye’de Tarımsal Torakların Dağılımı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 29(1-2), 325-342.
• Derin, H. (1940). Türkiye’de Devletçilik. İstanbul: Çituri Biraderler Matbaası.
• Esin, P. (1974). Türkiye’de İşveren Sendikacılığı. Ankara: A.Ü. SBF Yayınları.
• Fındıkoğlu, Z. F. (1958-1959). İçtimai Değişmelerimiz ve Sosyal Tabakalaşma. İ. Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, XX, 1-4.
• Frey, F. (1965). The Turkish Political Elite. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
• Güzel, M. Ş. (1996). Türkiye’de İşçi Hareketi 1908-1984. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Işık, Y. (1995). Osmanlı’dan Günümüze İşçi Hareketlerinin Evrimi 1876-1994. Ankara: Öteki Yayınevi.
• İlkin, S. ve Tekeli, İ. (1974). Savaş Sonrası Ortamında 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı. Ankara: O.D.T.Ü Yayını.
• İstatistik Göstergeler – Statistical Indicators 1923 – 1998; 2000. Ankara: TC Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Karpat, K. (1967). Türk Demokrasi Tarihi, Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller. İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Oktay, C. (1997). Siyasal Sistem ve Bürokrasi- Yükselen İstemler Karşısında Türk Siyasal Sistemi ve Kamu Bürokrasisi. İstanbul: DER Yayınları.
• Ökçün, A. G. (1971). Türkiye İktisat Kongresi 1923- İzmir (2. Bsk.). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Payaslıoğlu, A. (1961). Türkiye’de Özel Sanayi Alanındaki Müteşebbisler ve Teşebbüsler. Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Enstitüsü.
• Shaw, J. S. ve Shaw, E. K. (1983). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Cilt II. İstanbul: E Yayınları.
• Sülker, K. (2004). Türkiye Sendikacılık Tarihi. İstanbul: TÜSDAV.
• Turhan, M. (1991). Siyasal Elitler. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Ziya Gökalp. (1977). Makaleler IV. F. R. Tuncor (Haz.), Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ziya Gökalp. (1982). Makaleler VII. M. A. Çay (Haz.), Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.