Araba Sevdası: The Meeting of Recaizade Mahmut Ekrem and Halil Pasha

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 15, 185 - 204, 01.12.2011

Ayşe Pelin Tekinalp

Öz

In the last quarter of the 19th century, novels have begun to be written as one of the new literary genres. Araba Sevdası (The Carriage Affair), which is one of the first novels written during that period, has a considerable significance in bringing together Recaizade Mahmut Ekrem and, one of the leading painters of the time, Halil Pasha. It was first issued in instalments in the Servet-i Fünûn magazine and later published in book format. Araba Sevdası is considered to be the first illustrated novel, and most of the novel was illustrated by Halil Pasha, who was an important painter of that period.
Araba Sevdası comprised twelve illustrations, both in its instalment format in the magazine and in its book format. In the novel, while the habits, daily routines and the love affairs of Bihruz Bey, the protagonist of the novel, are recounted, such themes as the youth’s great interest in the west and the corruption of education grab the attention of the readers as a criticism of the period. On the other hand, while adding illustrations Halil Pasha has tried to draw the attention of the readers to the most significant parts of the novel. Araba Sevdası brought together two Ottoman intellectuals and updated the traditional method by making use of illustrations backing up the text so that “the novel” as a new literary genre could be adopted.

Anahtar Kelimeler

Recaizade Mahmut Ekrem, Halil Pasha, the first illustrated novel, Araba Sevdası, Servet-i Fünûn, Turkish novel, illustration.

ARABA SEVDASI: RECAİZADE MAHMUT EKREM VE HALİL PAŞA BULUŞMASI

Öz

19. yüzyılın son çeyreğinde Türk edebiyatında yeni bir edebi tür olarak romanlar yazılmaya başlanmıştır. Bu romanlar arasında ilklerden biri olarak Araba Sevdası Recai-zade Mahmut Ekrem ile dönemin önemli ressamlarından biri olan Halil Paşa’yı buluşturması açısından da ayrı bir öneme sahiptir. Roman, Servet-i Fünûn’da tefrika edildikten sonra kitaplaştırılmıştır. İlk resimli roman olarak nitelendirilen Araba Sevdası’nın resimlerinin büyük bir kısmı dönemin önemli ressamlarından Halil Paşa imzasını taşımaktadır.
Araba Sevdası hem Servet-i Fünûn’da hem kitaplaştırıldığında on iki resimle birlikte yayınlanmıştır. Romanda, eserin başkahramanı Bihruz Bey’in alışkanlıkları, günlük hayatı ve aşkı anlatılırken gençliğin batı merakı, eğitimin yozlaşması gibi dönem eleştirisi de dikkati çekmektedir. Romanı resimlerken Halil Paşa da can alıcı noktalara dikkat çekmeye çalışmıştır. İki Osmanlı aydınını bir araya getiren Araba Sevdası, yeni bir tür olan “roman”ın benimsenmesi için metni destekleyen resimleri kullanarak geleneksel bir yöntemi güncellemiştir.

Anahtar Kelimeler

Recaizade Mahmut Ekrem, Halil Paşa, ilk resimli roman, Araba Sevdası, Servet-i Fünûn, Türk romanı, kitap resmi.

Kaynakça

• Akyüz, K. (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, 1860-1923. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Arslan, N. (2007). Türk Romanının Oluşumu. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Atıl, E. (1999). Levni ve Surname: Bir Osmanlı Şenliğinin Öyküsü. İstanbul: Koçbank.
• Boyar, P. (1948). Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devrinde Türk Ressamları. Ankara: Jandarma Basımevi.
• Dino, G. (1951). Araba Sevdası Kuruluşu Hakkında Bir Deneme. AÜDTCF Dergisi, 9(4), 381-389.
• Eldem, E. (1970). Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ercilasun, B. (1997). Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler. Cilt 2. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gökşen, E. N. (1964). İlk Gerçekçi Romanımız: Araba Sevdası. Türk Dili-Roman Özel Sayısı 154, 622-624.
• Göncü, B. (1991). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Resim Koleksiyonu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 4.
• İslimyeli, N. (1965). Asker Ressamlar ve Ekolleri. Ankara: Asker Ressamlar Sanat Derneği Yayınları 1.
• Kerman, Z. (1998). Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kudret, C. (2004). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 1, 1859-1910, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadar. İstanbul: Dünya Yayınları.
• Kürkman, G. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeni Ressamlar 1600-1923. İstanbul: Matüsalem Yayınları.
• Moran, B. (1983). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özgül, K. (1997). Resmin Gölgesi Şiire Düştü: Türk Edebiyatında Tablo Altı Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Parla, J. (1990). Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parlatır, İ. (1984). Türk Romanında Tipler: Bihruz Bey. Türk Dili XLVIII, 390-391, 265-271.
• Parlatır, İ. (1995). Recaî-zade Mahmut Ekrem Hayatı-Eserleri-Sanatı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1314H / 1896M). Araba Sevdası. İstanbul: Âlem Matbaası.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896a). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 258, C. X, s. 213.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896b). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 259, C. X, s. 222.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896c). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 260, C. X, s. 231.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896ç). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 261, C. XI, s. 16.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896d). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 266, C. XI, s. 28.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896e). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 268, C. XI, s. 44.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896f). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 272, C. XI, s. 79.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896g). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 282, C. XI, s. 170.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1896ğ). Araba Sevdası. Servet-i Fünûn, S. 284, C. XI, s. 188.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (1997). Recaî-zade M. Ekrem Bütün Eserleri III. (Parlatır, İ. ve diğerleri, Ed.). Ankara: MEB Yayınları: 2942.
• Saris, M. (2003). Başlangıcından Günümüze Ermeni Resim Sanatı. İstanbul: Agos Yayınları.
• Sözel (Hekimoğlu), S. (1973). Ressam Halil Paşa (1852-1839). Sanat Çevresi, 4-5.
• Tanpınar, A. H. (2009), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: YKY.
• Tansuğ, S. (1993). Halil Paşa. İstanbul: YKY.
• Thalasso, A. (2008). Osmanlı Sanatı, Türkiye’nin Ressamları. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Timur, T. (2002). Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik. Ankara: İmge Yayınları.