BİR METAFOR VE/YA GERÇEKLİK OLARAK “İSLAM RÖNESANSI”

Year 2010, Issue: 13, 149 - 166, 01.12.2010

Selda Güner

Abstract

Bu çalışmanın amacı, İslam medeniyetinin oluşum ve gelişim tarihinde önemli bir rol oynayan sekizinci ve on birinci yüzyıllar arasında İslam dünyasındaki kültürel gelişmelerin bir İslam Rönesansı kavramıyla açıklanıp açıklanamayacağını bunun yanı sıra, İslam tarihine ait olay ve olguların adlandırılmasında ya da tanımlanmasında Avrupa’da kullanılan kavramların ne derece birbirleriyle örtüştüğünü tartışmaktır. Avrupa dünyasına ait dinî, kültürel ve siyasi kavramların “Doğu”ya ilişkin olgu ve süreçleri açıklamada kullanılması oldukça yaygındır. Bu çalışmanın kaleme alınmasında oryantalist Mez’in Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti: İslam’ın Rönesansı isimli kitabının önemli bir rolü olmuştur. Kitabında Mez, onuncu yüzyılda İslam dünyasındaki entelektüel-kültürel hayatı, Avrupa tarihinin belli bir dönemi için ve özellikle kültürel gelişmeleri adlandırmak için kullanılan rönesans kavramıyla tanımlamaktadır. Ancak Mez daha sonra bu kavramın onuncu yüzyıl İslam dünyasını açıklamakta yeterli olmadığı kanısına varmış ve kitabının ön sözünde de belirtildiği gibi rönesans kavramı, kitap boyunca anlatılmaya çalışılan konu ile birebir örtüşmemesine rağmen, yazarın bu kavramın yerine daha uygun bir başlık bulamadığı öne sürülmüştür. Bu durumda İslam Rönesansı kavramı bir
problematik olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada, İslam tarihinin bahsi geçen yüzyılları rönesans kavramıyla değil, yeni bir medeniyetin “teşekkül”üyle açıklanacaktır.

Keywords

İslam, Rönesans, medeniyet, kavram, tercüme faaliyetleri, Arap, Hellen, Süryani

“Islamic Renaissance” as a Metaphor and/or Reality

Abstract

The aim of this study is to discuss whether the cultural developments in the Islamic world, that played an important role in the formation and development history, in between the eighth and eleventh centuries, of Islamic civilization can be explained with the concept of Islamic Renaissance or not, and also, to discuss the degree of overlap among the concepts used in Europe in giving names or describing events belonging to the history of Islam. The use of religious, cultural and political concepts belonging to Europe in the explanations of phenomena and processes related to the east is a well-known tendency. The motivation behind writing this article mostly comes from the book called the Renaissance of Islam written by Mez who is interested in oriental studies. In his book, Mez defines the intellectual and cultural life of Islam in the tenth century with the concept of renaissance; a term used for a period of time in the history of Europe to name especially cultural developments. However, Mez has, later, decided that this concept is not sufficient enough to explain the tenth century Islam world and he stated in the preface of his book that although the concept renaissance had not been, completely, overlapped with the subject argued throughout the book, he could not find any other concept more suitable than that. Here, the concept of Islamic Renaissance seems to be a problematic issue. As a result, in this study the eighth and the eleventh centuries of the history of Islam are going to be explained with the concept of “formation”, of a new civilization, rather than with the concept of renaissance.

Keywords

Islam, Renaissance, civilization, concepts, translation activities, Arab, Assyrians.

References

• Al-Azmeh, Aziz. (2003). İslamlar ve Moderniteler (E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Barthold, W. (1977). İslam Medeniyeti Tarihi (M. Fuad Köprülü’nün İzah ve Düzeltmeleriyle) Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Batur, E. (1988). Yeniden Doğuş: Eskiden Doğuş, Rönesans Tanımları ve Yorumları. Gergedan, Rönesans Özel sayısı, 13, 19-21.
• Cahen, C. (1997). Ekonomi, Toplum ve Müesseler. P. M. Holt, A.K.S. Lambton, B. Lewis (Ed.), (U. Uyan, Çev.). İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti içinde (C. 4, ss. 61-84). İstanbul: Kitabevi Yay.
• Corbin, H. (2001). İslam Felsefesi Tarihi (H. Hatem, Çev.). 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Crone, P. (1980). Slaves on Horses. Cambridge: Cambridge University Press. Çağdaş Arap Düşüncesi (1994). (L. Boyacı, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• De Boer, T. J. (2001). İslam’da Felsefe Tarihi (Y. Kutluay, Çev.). İstanbul: Ankara Yayınları
• Donner, F. Mc G. (1981). The Early Islamic Conquest. Princeton: Princeton University Press.
• Fahri, M. (2000). İslam Felsefesi Tarihi (K. Turhan, Çev.). İstanbul: Birleşik Yay.
• Faure, P. (1995). Rönesans (H. Boysan, Çev.). İstanbul: İletişim Yay.
• Gardet, L. (1997). Din ve Kültür (İ. Kutluer, Çev.). P. M. Holt, A.K.S. Lambton, B. Lewis (Eds.). İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti içinde (C. 4, ss. 111-143). İstanbul: Birleşik Yay.
• Gibb, H. , A. R. (1991). İslam Medeniyeti Üzerine Araştırmalar (K. Durak, A. Özkök, Çev.). İstanbul: Endülüs Yayınları.
• Goldziher, I. (1993). Klasik Arap Literatürü (A. Yüksel, Rahmi’er, Çev.). İstanbul: İmaj Yay.
• Hodgson, M. G. S. (2001). Dünya Tarihini Yeniden Düşünmek (A. Kanlıdere, A. Aydoğan, Çev.). İstanbul: Yöneliş Yay.
• Hourani, A. (1997). Arap Halkları Tarihi (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İbn Haldun. (1991). Mukaddime. S. Uludağ (Yay.Haz.), C. 2, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İslamiyet (Doğuşunda Osmanlı Devletinin Kuruluşuna kadar). (1990). (E. N. Erendor, Çev.). 1, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• İslam’ın Serüveni. (1993). (N. H. İslamoğlu, Çev.). C. 3, İstanbul: İz Yayıncılık.
• İslam Felsefesi. (1997). İslam’da Bilgi ve Felsefe. Mustafa Armağan (Yay. Haz.), İstanbul: İz Yayıncılık, 37-54.
• İslam’da İhya ve Reform Bir İslam Fundamentalizmi İncelemesi. (2006). (F. Terkan, Çev.). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Kaegi, W. E. (2000). Bizans ve İlk İslam Fetihleri (M. Özay, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Lapidus, I. M. (2002). İslam Toplumları Tarihi (Y. Aktay, Çev.). C. 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Levtzion, N. (1987). The Eighteenth Century Background to the Islamic Revolutions in West Africa. Eighteenth Century Reneval and Reform in Islam, N. Levtzion, J.O. Voll (Eds.)., Syracuse: Syracuse University Press. 21-38
• Lewis, B. (1996). Orta Doğu (M. Harmancı, Çev.). İstanbul: Sabah Kitapları.
• Lewis, B. (2000). Tarihte Araplar (H. D. Yıldız, Çev.). İstanbul: Anka Yayınları.
• Lombardt, M. (1983). İlk Zafer Yıllarında İslam (N. Uzel, Çev.). İstanbul: Pınar Yay.
• Mantran, R. (1981). İslam’ın Yayılış Tarihi (İ. Kayaoğlu, Çev.). Ankara: AÜ İlahiyat Fakültesi Yay.
• Mez, A. (2000). Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti; İslam’ın Rönesansı (S. Şaban, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Michan, J.-L. (1997). Dinî Kurumlar. İslam Şehri, R.B. Serjeant (Yay. Haz.), (E. Topçugil, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Miguel, A. (1991). Doğuştan Günümüze İslam ve Medeniyeti (A. Fidan, H. Menteş, Çev.). C. 1, Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi.
• Nasr, S. H. (1980). Decadence, Deviation and Renaissance in the Context of Contemporary Islam. Islamic Perspective (Studies in Honour of Sayyid Abul A’la Mawdudi). K. Ahmad And Z. İ. Ansari (Ed.). (pp. 37-49). Leicester: the Islamic Foundation.
• O’leary, De L. (1971). İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri (H. Yurdaydın, Y. Kutluay, Çev.). Ankara: AUBE.
• Puig, J. (2001). İslam Felsefesinin İspanya’daki Serüveni. İslam felsefesinin Avrupa’ya Girişi, C. E. Butterworth, B. A. Kessel (Eds.), (Ö. M. Alper, A. Meral, Çev.). İstanbul, 15-39.
• Rahman, F. (1996). İslam (M. Dağ, M. Aydın, Çev.). Ankara: Selçuk Yay.
• Saruhan, M. S. (1999). 8. ve 12. yüzyıllar kapsamında İslam Felsefesi Tarihinde Filozofların Hükümdarlarla Olan İlişkileri. İslamî Araştırmalar, 12(2), 203- 211.
• Street, T. (2007). Mantık. İslam Felsefesine Giriş, (M. Cüneyit Kaya, Çev.). P. Adamson, R.C. Taylor (Eds.), İstanbul: Küre Yayınları, 273-292.
• Şeşen, R. (1979). İslam Dünyasındaki İlk Tercüme Faaliyetlerine Umumi Bir Bakış (Başlangıçtan 10. Asrın sonlarına kadar). İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, 7, 6-18.
• Thomson, W. (1937). The Renascence of Islam. the Harvard Theological Review, 30(2), 51-63.
• Ülken, H. Z. (1997). Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Von Grunebaum, G. E. (1997). İslam Medeniyetinin Kaynakları. P.M. Holt, A. K.S. Lambton, B. Lewis (Eds.), (İlhan Kutluer, Çev.) İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti içinde (C. 4, ss. 15-59). İstanbul: Kitapevi Yay.
• Watt, W. M. (1998). İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri (E. R. Fığlalı, Çev.). İstanbul: Birleşik Yay.
• Yiğit, İ. (2004). Mevâli. İslam Ansiklopedisi (TDV), 29, 424-426.