Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Hindistan’da Kurulan Türk Devletlerinde Kanunname ve Zevâbitler

Yıl 2017, Sayı: 26, 7 - 22, 21.06.2017

Uğur Arslan

Öz

Tarihçiler ve hukukçular arasında kanunnameler, kaynağı ve işlevi bakımından üzerinde çokça tartışılan ve farklı görüşlerin ortaya çıktığı önemli bir konu olarak gündeme gelmektedir. Bu bağlamda, kanunname faaliyetinin bir tarafı eski orta Asya Türk geleneklerine; diğer tarafı İslam hukukuna uzanan geniş bir yelpazede teşekkül eden bir hukuk-gelenek silsilesinin ürünü olarak meydana geldiği kabul edilmiştir. Türklerdeki töre anlayışı ile şeri hukuk bu silsilenin temelini oluşturan iki ana husustur. Hindistan’da kurulan Türk devletlerinde zevâbit olarak adlandırılan kanunname düzenlemelerinin de aynı şekilde hem şeri hukuktan hem de Türk-Moğol geleneğinden beslenen yanlarının olduğu anlaşılmaktadır. Öte yandan, hizmet ettiği gaye yönünden zevâbitlerin, aynı kanunnameler gibi, hukuk güvenliğini sağlamak, kadıların keyfi kararlarının önüne geçmek, şeriatın düzenlemediği alanlarda ortaya çıkan sorunları çözüme kavuşturmak amaçlı olarak ihdas edildiği görülmektedir. Bütün bu benzerlikler, Türk İslam devletlerinin hukuk bakımından aynı kaynaklardan beslenip istifade ettikleri farklı adlarla da olsa özünde aynı olan düzenlemeleri hukuk dünyasında cisimleştirdiklerini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Zevâbit, Kanunname, Hindistan, Osmanlı İmparatorluğu, Delhi-Türk Sultanlıkları

Kaynakça

• Akgündüz, A. (2010). Introduction to Islamic Law. OSAV.
• Akman, M. (2007). Örf. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C. 34. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Anhegger, R. ve İnalcık, H. (2000). Kanuname-i Sultânî Ber Mûceb-i Örf-i Osmânî. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Aydın, M. A. (2004). Kanunnameler ve Osmanlı Hukuku'nun İşleyişindeki Yeri. Osmanlı Araştırmaları, XXIV, 1 Aralık 2006 tarihinde ,http://www.isam.org.tr/ documents/_dosyalar/pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osmanl%C4%B1_sy24/2004_24_AYDINMA.pdf adresinden erişildi.
• Ayesha, J. (2008). Partisans Of Allah. Harvard University Pres Cambridge, Massachusetts London. England, 15 Kasım 2016 tarihinde http://www.thedivineconspiracy.org/Z5245H.pdf adresinden erişildi.
• Banarlı, N. S. (1998). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Bayur, Y. H. (1987). Hindistan Tarihi C.II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Black, A. (2011). The History of Islamic Political Thought From the Prophet to the Present (Second Edition). Edinburgh University Press, 3 Aralık 2016 tarihinde file:///C:/Users/User/Downloads/9682853.pdf adresinden erişildi.
• Bostan, İ. (2007). Osmanlılar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C.33. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Canım, R. (2012). Divan Edebiyatında Türler (3. Bsk.). Ankara.
• Chandra, S. (2006). Medieval India From Sultanat to the Mughals. New Delhi, 18 Kaısm 2016 tarihinde https://books.google.co.in/books?id= L5eFzeyjBTQC&pg=PA86&hl=tr&source=gbs_toc_r&cad=3#v=onepage&q&f=false adresinden erişildi.
• Dönmez, İ. K. (2007). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C.34. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Fendoğlu, H. T. (1994). Hukuk Tarihimizde Temel Haklar. Konya.
• Gilmartin, D. and Lawrence, B.B. (2000). Beyond Turk And Hindu Rethinking Religious Identities In Islamicate South Asia. University Press of Florida, 18 Kasım 2016 tarihinde http://ufdc.ufl.edu/AA00011683/0000 adresinden erişildi.
• Haila, A. S. (2013). Turks In India: Their Presence and Contributions to Islam And Civilsatıon: An Historıcal And Analytical Study. West East Journal of Social Sciences, 2, 2. 18 Kasım 2016 tarihinde http://www.westeastinstitute.com/journals/wp-content/uploads/2013/10/Haila-Abdurrahman-Al-Sahli.pdf adresinden erişildi.
• Heyd, U. (1984). Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat (S. Eroğlu, Çev.). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXVI.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlıda Devlet Hukuk Adalet. Eren Yayıncılık, İstanbul.
• İnalcık, H. (2001). Türk Tarihinde Türe ve Yasa Geleneği. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 4, 13.
• İnalcık, H. (2001). Kanunname. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C.24. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnalcık, H. (2016). Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Keen, H. G. (2001). The Turks in India, University Press of the Pacific. Reprinted From the 1879 Edition.
• Khaliq, A. N. (1985). State And Culture In Medieval India, Adam Publishers&Distributors, New Delhi. 18 Kasım 2016 tarihinde https://tr.scribd.com/document/135552209/State-and-Culture-in-Medieval-India adresinden erişildi.
• Khan, G. (1993). Indian Muslim Perceptions of the West During the Eighteenth Century by Faculty of Modern History. University of Oxford.
• Khwajamir, M. (2015). Afganistan’da İslam Ceza Hukukunun Kanunlaştırılması. Doktora Tezi, Konya.
• Kılıç, Ü. (2005). Nişancı Feridun Ahmed Paşa Kanunnamesi. AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi,28.
• Koç, Y. ve Tuğluca, M. (2006). Klasik Dönem Osmanlı Ceza Hukukunda Yargılama ve Toplumsal Yapı. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, 2.
• Obaldía, V. R. (2014). Osmanlı Ceza Hukukunda Teori ve Pratik: III. Mehmet Döneminde (1595-1603) Asilik ve Haydutluk. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Ortaylı, İ. (1976). Osmanlı Kadısının Taşra Yönetimindeki Rolü Üzerine. Amme İdaresi Dergisi, 9, 1. 10 Aralık 2016 tarihinde ww.iibf.erciyes.edu.tr/kutuphane/petas/petas.php?skip=0&keyword=İLBER+ORTAYLI&TYPE=5 adresinden erişildi.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul.
• Rajjak, S. M. (2014). Justice and Punishment during Mughal Empire. İnternational Journal and Research, 3(12), 2445.12 Aralık 2016 tarihinde www.ijsr.net/archive adresinden erişildi.
• Şentürk, A. A. (2011). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Uğurlu, S. ve Yılmaz, K. (2011). Türk