On the Distinction of Intransitive Verbs in Turkish

Yıl 2017, Sayı: 27, 159 - 174, 31.01.2018

Mevlüt Erdem , Serap Pılgır

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1437728

Öz

This study focuses on the intransitive verbs and their distinctions in Turkish. Traditional grammar rules consider intransitive verbs simply as objectless verbs without mentioning their subject’s semantic features. Modern studies deal with intransitive verbs in terms of their syntactic and semantic properties and classify them as unaccusative and unergative verbs. According to this difference, unaccusative verb is an intransitive verb whose argument has patient role semantically (Buzlar eridi ‘The ice melted’); unergative verb is an intransitive verb whose argument has agent role semantically (Çocuk koştu ‘The child ran’). Many linguists have proposed various morphological, syntactic, and semantic findings of unaccusative and unergative divisions in various languages. Findings about the existence of this distinction were also sought for Turkish. Impersonal passives, the selection of the et- ‘to do’ / ol- ‘to become’, aspectual properties etc. were exemplified as evidence. Apart from this unaccusative-unergative distinction, some researchers assessed intransitive verbs into four groups. In this article, firstly the distinction between unaccusative and unergative verbs will be described. Then the properties of four intransitive verb groups in Turkish will be examined.

Anahtar Kelimeler

Verbs, intransitive verbs, transitivity, unaccusative-unergative, aspectual types, aktionsart, telicity-atelicity.

TÜRKÇEDE GEÇİŞSİZ FİİLLERİN AYRIMI ÜZERİNE

Öz

Bu çalışma Türkçedeki geçişsiz fiiller ve bunların ayrımı üzerine yoğunlaşmaktadır. Geleneksel gramer kuralları geçişsiz fiilleri unsurlarının anlamsal özelliklerine değinmeden basitçe nesnesi olmayan fiiller olarak değerlendirir. Modern çalışmalar ise geçişsiz fiilleri taşıdıkları unsurların sözdizimsel ve anlamsal özellikleri açısından ele alır ve onları anakkuzatif-anergatif (unaccusative unergative) şeklinde sınıflandırmaya çalışır. Bu ayrıma göre anergatif fiiller, kılıcı (agent) rolünde bir unsura (Çocuk koştu); anakkuzatif fiiller ise etkilenen (patient) rolünde bir unsura sahiptir (Buz eridi). Birçok araştırmacı çeşitli diller üzerinde bu ayrıma dair çeşitli biçimbilimsel, sözdizimsel ve anlambilimsel bulgular ileri sürmüşlerdir. Türkçe için de bu ayrımın varlığına dair bulgular aranmıştır. Bu ayrıma kişisiz edilgen yapılar, et- / ol- yardımcı fiillerinin seçimi, fiilin görünüşsel özelliği vb. kanıt olarak gösterilmiştir. Bu ikili ayrımın dışında bazı araştırmalar özne konumundaki unsurun kılıcı olup olmamasına ve fiil anlamının bitmişlik veya bitmemişlik özelliğine göre geçişsiz fiilleri dört grupta değerlendirmektedir. Bu yazıda ilk önce anakkuzatif-anergatif ayrımı üzerine durulacak daha sonra dörtlü ayrıma göre Türkçe geçişsiz fiillerin durumu değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fiiller, geçişsiz fiiller, geçişlilik, anakkuzatif-anergatif, görünüş, kılınış, bitmişlik-bitmemişlik.

Kaynakça

• Banguoğlu, T. (2004). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Biktimir, T. (1986). Impersonal Passives and the -ArAk construction in Turkish. Studies in Turkish Linguistics: 53-75.
• Dietrich, A. P. (1999). Relational Grammar and Impersonal Passives. Poznan Studies in Contemporary Linguistics 35: 35-54.
• Dowty, D. (1991). Thematic Proto-Roles and Argument Selection. Language 67(3): 547-619.
• Erdem, M. (1998). Türkçede Fiillerin Geçişlilik Derecesi. Dil Dergisi 71: 5-9.
• Erdem, M. (2016a). Dil Bilgisi Konularında Devamlılık İlişkisi. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 11(10): 243-254.
• Erdem, M. (2016b). Türkçede Fiiller ve Sınıflandırma Sorunları. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 11(20): 185-200.
• Ergin, M. (1985). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge.
• Hopper, P. J. ve Thompson, S. A. (1980). Transitivity in Grammar and Discourse. Language 56(2): 251-299.
• Ježek, E. (2016). The Lexicon: An Introduction. New York: Oxford University Press.
• Kahraman, T. (1996). Çağdaş Türkiye Türkçesindeki Fiillerin Durum Ekli Tamlayıcıları. Ankara: TDK.
• Keenan, E. I. (1985). Passive in the World’s Languages. Shopen, Timothy (Ed.), Language Typology and Syntactic Description 1. Clause Structure. Cambridge: Cambridge University Press. 243–281.
• Levin, B. ve Hovav, M. R. (1995). Unaccusativity At the Syntax-Lexical Semantics Interface. Cambridge, Mass; London: MIT Press.
• Lewis, G. (2000). Turkish Grammar. Oxford; New York: Oxford University Press.
• Nakipoğlu, M. (2000). On the Aspectual Properties of Unaccusatives. Göksel, Aslı-Kerslake, Celia (Eds.), Studies on Turkish and Turkic Languages: Proceedings of the Ninth International Conference on Turkish Linguistics. Wiesbaden: Harrasowitz Verlag. 67-74.
• Nakipoğlu, M. H. (1998). Split Intransitivity and the Syntax-Semantics Interface in Turkish. Basılmamış Doktora tezi, University of Minnesota.
• Nakipoğlu-Demiralp, M. (2001). The referential properties of the implicit arguments of impersonal passive constructions. Taylan, Eser Erguvanlı (Ed.), The Verb in Turkish Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. 129-150.
• Nakipoğlu-Demiralp, M. (2002). Türkçedeki Ayrık Geçişsiz Eylemlerin Olay Yapısal Bir İncelemesi. Dil Bilim Araştırmaları: 1-16.
• Nakipoğlu, M. ve Üntak, A. (2006). Türkçede Eylem Sayısı ve Eylemlerin Biçim Birimsel Özellikleri. Dil Araştırmaları: 129-164.
• Özkaragöz, İ. (1986). The Relational Structure of Turkish Syntax. University of California.
• Perlmutter, D. M. (1978). Impersonal Passives and the Unaccusative Hypothesis. Proceedings of the Fourth Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society 4: 157-189.
• Shetreet, E., Friedmann, N. ve Hadar, U. (2010). The Neural Correlates of Linguistic Distinctions: Unaccusative and Unergative Verbs. Journal of Cognitive Neuroscience 22(10): 2306-2315.
• TUD Türkçe Ulusal Derlemi. http://www.tnc.org.tr/index.php/tr/anasayfa. ET: 20.03.2016.
• Van Valin, R. D., Jr. (1993). A Synopsis of Role and Reference Grammar. R. D. Van Valin, Jr. (Ed.), Advances in Role and Reference Grammar. Amsterdam: John Benjamins.
• Van Valin, R. D. (1977). Aspects of Lakhota Syntax. Basılmamış Doktora tezi, University of California, Berkeley.
• Wunderlich, D. (2006). Towards a structural typology of verb classes. Advances in the theory of the lexicon. Berlin; New York: Mouton de Gruyter. 57-166.
• Zaenen, A. (2006). Unaccusativity. Brown, Keith (Ed.), Encyclopedia of Language and Linguistics (Second Edition). Oxford: Elsevier Science. 217-224.