Cahide Sonku from Selim İleri’s Pen and the Value Attributed to Items

Yıl 2019, Sayı: 31, 193 - 208, 28.12.2019

Murat Çıkla

https://doi.org/10.20427/turkiyat.546297

Öz

Although Selim
İleri, who became famous as a writer, screenwriter and critic, is mostly known
for his novels, he also wrote theater plays. The author’s first theatrical work
Cahide/Death and Diamond is inspired from the life story of the
director, theater and cinema actor Cahide Sonku (1916-1981). The flashbacks to
Cahide Sonku’s life used in this work has brought a different perspective to
the story of the artist's romantic and tragic life. Selim İleri departing from
classical literary styles, prefers to use a postmodern style and a structure in
which readers, writers and actors are intertwined. Features such as witnessing
the formation process of the theatre text, sometimes using sarcastic elements
and reviving more than one person, show that the work bears traces from Bertolt
Brecht's “epic theatre” understanding. The traces of Cahide Sonku’s life are
presented in a fictitious way integrating it with items/objects. It thus
reflects the place, change, transformation, culture and life on the objects
which are loaded with different meanings from the usual meanings of daily life.
Selim İleri uses the motif of the objects as a symbol for the personal,
professional and social role changes of the artist and he loads values such as
creating atmosphere, creating characters, setting fiction and psychological
function.

Keywords:
Selim
İleri, Cahide Sonku, Death and Diamond, Turkish Theatre, Postmodernism, Epic
Theatre, Items.

Anahtar Kelimeler

Selim İleri, Cahide Sonku, Death and Diamond, Turkish Theatre, Postmodernism, Epic Theatre, Items

Selim İleri'nin Kaleminden Cahide Sonku ve Eşyaya Atfedilen Değer

Öz

Yazar, senarist ve
eleştirmen kimlikleriyle ön plana çıkan Selim İleri çoğunlukla romanları ile
tanınmakla birlikte tiyatro eserleri de kaleme almıştır. Yönetmen, tiyatro ve
sinema oyuncusu Cahide Sonku’nun (1916-1981) yaşam hikâyesinden hareketle
ortaya çıkan Cahide / Ölüm ve Elmas adlı tiyatro eseri, yazarın kaleme
aldığı ilk tiyatro eseridir. Geriye dönük genişletmelerle Cahide Sonku’nun
hayatının önemli anlarına yer veren eser, sanatçının yer yer romantik, yer yer
trajik hayat hikâyesine farklı bir bakış açısı getirir. Selim İleri, eserini
kaleme alırken klasik tarzın dışına çıkarak postmodern bir tarz ile okuyucu,
yazar ve oyuncuların iç içe olduğu bir yapıyı kullanmayı tercih eder. Oyun
metninin oluşum sürecine tanıklık ettirme, yer yer alay unsuru kullanma ve bir
oyuncunun birden fazla kişiyi canlandırması gibi özellikler, eserin Bertolt
Brecht’in epik tiyatro anlayışından
da izler taşıdığını göstermektedir. Cahide Sonku’nun hayatından izleri kurmaca
bir yöntemle sunarken onu eşya/nesne ile bütünleştirir. Eşyaya gündelik
hayattaki alışılagelen anlamlarından farklı anlamlar yükleyerek eşya üzerinden
mekânı, değişimi, dönüşümü, kültürü ve hayatı yansıtır. Selim İleri sanatçının
şahsî, mesleki ve toplumsal rol değişimlerinde eşya motifini bir sembol olarak
kullanıp ona atmosfer oluşturma, karakter yaratma, kurgu belirleme ve
psikolojik işlev gibi değerler yükler.

Anahtar
kelimeler: Selim
İleri, Cahide Sonku, Ölüm ve Elmas,
Türk Tiyatrosu, postmodernizm, epik tiyatro, eşya.

Anahtar Kelimeler

Selim İleri, Cahide Sonku, Ölüm ve Elmas, Türk Tiyatrosu, Postmodernizm, Epik Tiyatro, Eşya

Kaynakça

• BİLGİN, N. (1991). Eşya ve İnsan. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• GÜMÜŞ, S. (2015). Modernizm ve Postmodernizm Edebiyatın Dünü ve Yarını. İstanbul: Can Yayınları.
• ISSI, A. C. ve BOLAT, T. (Ed.). (2018). Hikâye Kuran Nesneler. Ankara: Hece Yayınları.
• IŞIK, İ. (2013). “Ünlü Sanatçılar”. Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi. Ankara: Elvan Yayınları.
• İLERİ, S. (2015). Toplu Oyunlar Ölü Bir Kelebek. İstanbul: Everest Yayınları.
• ÖZGÜÇ, A. (2007). Peçete Kâğıdındaki Anılar. İstanbul: +1Kitap Yayınları.
• TANPINAR, A. H. (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TÜRKER, C. (2007). Ne De Olsa Sonbahardı. İstanbul: Benseno Yayınları
• İLERİ, S. (2012). Niçin Oyun Yazmıyorum?, 15.01.2019 tarihinde http://mimesis-dergi.org/2012/01/selim-ileri-nicin-oyun-yazmiyorum/ adresinden erişildi.