An Effort to Achieve Autonomy for the Ottoman Scientific/Intellectual Field: Bilgi Mecmuası (1913-1914)

Yıl 2020, Sayı: 32, 85 - 109, 20.03.2020

Gökhan Kaya

https://doi.org/10.20427/turkiyat.561472

Cited By: 1

Öz

Abstract: Although Ottoman science journalism initiated after the second half of the 19th century, like in all kinds of publication, the real increase took place just after the proclamation of the Second Constitutional Era. This rise in cultural production brought with it the increasing circulation of newspapers that paved the way for journalists to become financially independent from the bureaucracy and eventually autonomous. Subsequently, the scientific/intellectual field gained its independence from journalism.
In this sense, the Bilgi Mecmuası is the first scientific journal to strive to gain the autonomy of the scientific/intellectual field from the field of journalism. The importance of Bilgi Mecmuası was that it was the first journal to strive to defend the value of science, the scientific specialization and methodology and the principles of science and endeavored to disseminate them. In other words, the Bilgi Mecmuası kept far away from the political agenda of the period and insisted on the scientific specialization and methodology and scientific principles, both very important first steps towards the autonomy of the scientific/intellectual field.
Keywords: Bilgi Mecmuası, Ottoman Science Journalism, scientific field, autonomy, Pierre Bourdieu, journalism.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Mecmuası, Ottoman Science Journalism, scientific field, autonomy, Pierre Bourdieu, journalism

OSMANLI BİLİMSEL/ENTELEKTÜEL ALANININ ÖZERKLEŞMESİ YOLUNDA BİR ÇABA: BİLGİ MECMUASI (1913-1914)

Öz

Öz: Osmanlı bilim dergiciliği 19. yüzyılın ikinci yarısında başlamış olsa da bilim dergiciliğindeki gerçek anlamda artış, tıpkı her türden yayında olduğu gibi II. Meşrutiyet Dönemi’nde yaşanmıştır. Kültürel üretimdeki bu patlama, gazetelerin artan tirajlarını beraberinde getirmiş bu da gazetecilerin mali anlamda bürokrasiden bağımsızlaşmasının önünü açmıştır. Bu gelişmenin sonucunda gazetecilik, bürokrasiden özerkleşmiştir. Gazeteciliğin bağımsızlığını takiben bilimsel alanın gazetecilik alanından özerkleşme süreci başlamıştır.
Bu anlamda, Bilgi Mecmuası, bilimsel/entelektüel alanın özerkliğini gazetecilik alanından kazanmak için çabalayan ilk bilimsel dergidir. Mecmua’nın önemi; bilimin değerini, bilimde uzmanlaşmayı, bilimsel metodolojiyi ve bilim için bilim ilkelerini savunmasının yanı sıra bunları yerleştirmek için çabalayan ilk dergi olmasından kaynaklanmaktadır. Başka bir deyişle Bilgi Mecmuası, dönemin siyasi gündeminden olabildiğince uzak durarak ve bilimde uzmanlaşma, bilimsel metodoloji ve bilim için bilim ilkelerinde ısrar ederek bilimsel/entelektüel alanın özerkleşmesi için gereken çok önemli ilk iki adımı atma çabasını göstermiştir.
Anahtar kelimeler: Bilgi Mecmuası, Osmanlı Bilim dergiciliği, bilimsel alan, özerkleşme, Pierre Bourdieu, gazetecilik.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Mecmuası, Osmanlı Bilim dergiciliği, bilimsel alan, özerkleşme, Pierre Bourdieu, gazetecilik

Kaynakça

• Ahmed Zeki Velidi,(1329a/1913), Vambery’nin Eserleri ve Eserlerinde Türklere Nazarı, Türk Yurdu, (55), C.5, (m. Şefkatli, Ed.) Ankara: Tutibay Yayınları, ss. 122-124. Ahmed Zeki Velidi,(1329b/1914), Vambery’nin Eserleri, Türk Yurdu, (58), C. 5, (M. Şefkatli, Ed.) Ankara: Tutibay Yayınları ss. 169-171. Ahmed Zeki Velidi,(1330/1914), İbn Haldun Nazarında İslam Hükümetlerinin İstikbali, Bilgi Mecmuası. (7), C.2, İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 733-743. Akçuraoğlu Yusuf, (1329a/1913) Osmanlı Saltanatı Müssesâtı Tarihine Dair Bir Tecrübe, Bilgi Mecmuası, (1), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 82-96. Akçuraoğlu Yusuf, (1329b/1913) Osmanlı Saltanatı Müssesâtı Tarihine Dair Bir Tecrübe, Bilgi Mecmuası, (2), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 117-134. Akçura, Y. (1998), Türklük, Türk Yurdu, C. 2, (M. Şefkatli, Ed.), Ankara: Tutibay Yayınları. Andon Tıngır. (1330/1914), Türk Dilinde (Ne) Edat-ı Selbi, Bilgi Mecmuası, (6), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 664-667. Arai, M. (1994), Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, İstanbul: İletişim Yayınları. Aristoteles (2007), Nikomakhos’a Etik, (S. Babür, Yunanca aslından Çev.), Ankara: BilgeSu Yayıncılık. V, 1140a, ss.117-118. Aydemir. Ş.S. (1971), Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, (1908-1914), C. II. İstanbul: Remzi Kitabevi. Bourdieu, P. (1986), The Forms of Capital , Handbook of Theory and Reserach for the Sociology of Education, ( J.G. Richardson, Ed.), Newyork: Greenwood Press. Bourdieu, P. (1999), Sanatın Kuralları, (N.K. Sevil, Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Bourdieu, P. (2006), Pratik Nedenler, (H.U. Tanrıöver, Çev.) İstanbul: Hil Yayınları. Bourdieu, P. (2016). Sosyoloji Meseleleri, (F. Öztürk, vd. Çev.), Ankara: Heretik Yayınları. Bourdıeu, P. ve Wacquant, L.J.D. (2003), Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, (N. Ökten, Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. Basiretçi Ali Efendi (1997), İstanbul’da Yarım Asırlık Vekayi-i Mühimme, (N. Sağlam, Haz.), İstanbul: Kitabevi. Brummet P. (2003), İkinci Meşrutiyet Basınında İmge ve Emperyalizm, (A. Anadol, Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. Çetintaş, İ. (2006), Saçaklızâde ve İlimleri Sınıflandırması, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Doktor Dreyfuss (1330/1914), Son Seneler Zarfında Selanik Belediye ve Musavi Hastanelerinde Ameliyatları İcra Edilen Batın Cüruh-ı Nafizesi Hakkında Bazı Mütalaalar, Bilgi Mecmuası, (5), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 517-534. Ebüzziya Tevfik (1973), Yeni Osmanlılar Tarihi, C. 2, İstanbul: Kervan Yayınları. Göker, E. (2007) Ekonomik İndirgemeci mi Dediniz? Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi, (G. Çeğin, – E. Göker, vd. Der.), İstanbul; İletişim Yayınları. Gürsoy, Ü. (2008), II. Meşrutiyet Dönemi Dergileri Üzerine Bir Değerlendirme, Doğu-Batı, 46, 207-221. İsmail Hakkı (1329a /1913) El İşlerinin Terbiye Nokta-i Nazarından Tetkiki, Bilgi Mecmuası, (3), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 197-224. İsmail Hakkı (1329b/1913) El işlerinin terbiye nokta-i nazarından tetkiki, Bilgi Mecmuası, (4), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 329-363. Kazım Nami (1999), “Türklük Şuûnu”, Türk Yurdu, C. 2, (M. Şefkatli, Ed.), Ankara: Tutibay Yayınları. Kırlı, C. (2009), Sultan ve Kamuoyu: Osmanlı Modernleşme Sürecinde Havadis Jurnalleri (1840-1844), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Köprülüzade Fuad (1329a/1913) Türk Edebiyatında Usûl, Bilgi Mecmuası, (1), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 225-253. Köprülüzade Fuad (1329b/1913), Bizde Tarih ve Müverrihler Hakkında, Bilgi Mecmuası, (2), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 175-196. Köprülüzade Fuad (1330/1914, Hoca Ahmed Yesevi, Bilgi Mecmuası, (6), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 646-649. Landau, J. M. (1996), Tekinalp Bir Türk Yurtseveri (1883-1961), (B. Parmaksızoğlu, vd. Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. Lûtfî [Fîkri], (1329/1913), Paris Darülfünûnu (Sorbonne), Bilgi Mecmuası, (4), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 298-417. Lûtfî [Fîkri], (1330a/1914), Paris Darülfünûnu (Sorbonne), Bilgi Mecmuası, (5), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss.478-489. Lûtfî [Fîkri], (1330b), Paris Darülfüûnu (Sorbonne), Bilgi Mecmuası, (6), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 553-569. Mehmed Tahir (1330/1914), Türkiyyat Şubesi, Bilgi Mecmuası, (6), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 658-660. Mengi, M. (1991), Divan Şiirinde Hikemi Tarzın Büyük Temsilcisi Nabi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayını. Mimar Mukbil Kemal (1330/1914), Memalik-i Osmaniyye’de Âsâr-ı Atika ve Nefise-i İslamiyye Hırsızlığı, Bilgi Mecmuası, (5), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 535-53, 9. Özden, M. (1998), Türk Yurdu Üzerine, Türk Yurdu, C.1 (M. Şefkatli, Ed.) Ankara: Tutibay Yayınları, ss.XIII-XIV. Parvus, (1329a/1913) Türkiye’nin Mali Esareti, Bilgi Mecmuası, (3), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 225-253. Rıza Tevfik (1329/1914), Recâizâde Mahmud Ekrem Üzerine, Türk Yurdu, (59), C.5, (M. Şefkatli, Ed.) Ankara: Tutibay Yayınları, s. 184 Rıza Tevfik (1330a/1914), Koca Hasan Dayı, Türk Yurdu, (68), C.6, (M. Şefkatli, Ed.) Ankara: Tutibay Yayınları, ss. 335-336. Rıza Tevfik (1330b/1914), Bir Meçhûleye, Türk Yurdu, (69), C.6, (M. Şefkatli, Ed.) Ankara: Tutibay Yayınları, s.351. Rıza Tevfik (1330a/1914), Felsefe-i Umumiyeye Medhal, Bilgi Mecmuası, (6), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 541-555. Rıza Tevfik (1330b/1914), Felsefe-i Umumiyeye Medhal, Bilgi Mecmuası, (7), İstanbul: Matbaa-i Âmire, ss. 676-703. Sabev, O. (2006), İbrahim Müteferrika ya da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni, İstanbul: Yeditepe Yayınevi. Sakallı, F. (2005), Bilgi Mecmuası’nın Fikri ve Edebi Bakımdan Değerlendirilmesi, Basılmamış Y. Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sapiro, G. (2015) Yapısal Tarih ve Kriz Analizi: İkinci Dünya Savaşı’nda Fransa’da Edebiyat Alanı, Bourdieu ve Tarihsel Analiz (P. Gorski, Der.), (Ö. Akkaya, Çev.), Ankara: Heretik Yayınları. Sayman, M.S. (1929), Sevdiklerimiz, İstanbul: Milliyet Matbaası. Shefer-Mossensohn, M. (2019), Osmanlı’da Bilim: Kültürel Yaratı ve Bilgi Alışverişi, (K. Oğuz, Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Swartz, D. (2011), Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi, (E. Gen, Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. Şapolyo, E. B. (1969), Türk Gazeteciliği Tarihi Her Yönüyle Basın, Ankara: Güven Matbaası. Toprak, Z. (1984), Fikir Dergiciliğinin Yüzyılı, Türkiye’de Dergiler ve Ansiklopediler (1849-1984), İstanbul: Gelişim Yayınları. Toprak, Z. (1987) “Türk Bilgi Derneği (1914) ve Bilgi Mecmuası”, Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri, E. İhsanoğlu (Haz), İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, s.247-254. Toprak, Z. (2013), Türkiye’de Popülizm (1908-1923), İstanbul: Doğan Kitap. Türk Yurdu (1998), I. Cilt, (M. Şefkatli, Ed.) Ankara: Tutibay Yayınları Türk Yurdu (1999), C.V-VI, (M. Şefkatli, Ed.) Ankara: Tutibay Yayınları Uçman, A. (2003), Bilgi Mecmuası Üzerine, Tarih ve Toplum Dergisi, (237), c.40, ss. 4-6.