II. Meşrutiyet Dönemi İzmiri’nde Bir Eğitim Yapısı: Karşıyaka Dârülmuallimâtı

Yıl 2021, Sayı: 35, 251 - 276, 10.12.2021

Heval Şimşek Özel

https://doi.org/10.20427/turkiyat.874782

Öz

Osmanlı Modernleşmesi sürecinde Batı ile ilişkilerin ivme kazanmasına koşut olarak eğitim giderek ön plana çıkmış ve bir tür toplumsal dönüşüm mekanizması olarak işlenmesi gündeme gelmiştir. Kademeli olarak yenilenen ve değişen eğitim sistemine paralel olarak okul binaları önce İstanbul, sonra taşrada inşa edilmiştir.
II. Meşrutiyet Dönemi’nde ise eğitim alanında yenilikler devam ederken değişen iktidarın ideolojik temelleriyle bağlantılı olarak yön değiştiren tercihleri, Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nı yaratmış ve bu üslupta inşa edilen yapılar arasında okul binaları da yerini almıştır.
Bu çalışmada, söz konusu üslubun İzmir’deki örneklerinden olan Karşıyaka Dârülmuallimât binası, dönemin hem eğitim anlayışı açısından önemi hem de çizim ve fotoğraflar eşliğinde ayrıntılı olarak tanıtılmak suretiyle mimarlık ortamı ile ilişkisi bağlamında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

İzmir, II. Meşrutiyet, mimarlık, eğitim, Osmanlı

An Education Building in the Second Constitutional Period İzmir: Karşıyaka Dârülmuallimâtı

Öz

In the period of Ottoman modernization, concurrent to the acceleration of relations with the West, education increasingly came into prominence and functioned as a kind of social transformation mechanism. Thus, parallel to the system of education that was gradually renewed and changed, school buildings were firstly constructed first Istanbul and then in rural areas.
In the Second Constitutional Period while the reforms in the field of education continued, the transforming ideology of state power gave new directions expressed in the creation of the First National Architecture Movement. Thus, educational buildings like other the buildings were constructed in this style.
This study examines the Karşıyaka Dârülmuallimât building as a sample of the said genre in İzmir. Based on drawings and photographs it evaluates the building both in terms of its importance to the period’s education concept and with regard to its connection with the architectural environment

Anahtar Kelimeler

İzmir, Second Constitutionalism, architecture, education, Ottoman Empire

Kaynakça

• Aktüre, S. (1981). 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Alkan, M. Ö. (2000). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839-1924. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
• Aslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Baskın, B. (2007). 2. Meşrutiyet’te Eğitim, Kadın ve İnas Darülfünunu (İlk Kadın Üniversitesi) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Batur, A. (1985). Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 4, ss. 1038-1067). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baysun, M. C. (1985). Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 6, ss. 1547-1554). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Bir Ulusun İnşası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çelik, Z. (1998). 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Dölen, E. (1985). Darülfünun. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 476-477). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ergin, O. N. (1977). Türk Maarif Tarihi, (C. 1-4). İstanbul: Eser Kültür Yayınları.
• Ergün, M. (1996). II. Meşrutiyet Dönemi Eğitim Hareketleri. Ankara: Ocak Yayınları.
• Erkek, M. S. (2009). II. Meşrutiyet Döneminde Türk Eğitim Sistemindeki Gelişmeler ve Ethem Nejat Bey (Basılmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Hanioğlu, Ş. (1985). Türkçülük. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 5, ss. 1394-1399). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İnalcık, H. (2012). Tanzimat Nedir?. H. İnalcık ve M. Seyitdanlıoğlu (Ed.), Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde (ss. 29-56). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karal, E.Z. (2012). Gülhane Hatt-ı Hümâyunu’nda Batı’nın Etkisi. H. İnalcık ve M. Seyitdanlıoğlu (Ed.), Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde (ss. 111-132). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kodaman, B. (1999). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kurnaz, Ş. (1996). II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1985). Tanzimat. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 6, ss. 1545-1547). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ödekan, A. (2008). Mimarlık ve Sanat Tarihi (1908-1980). Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980 içinde (ss. 523-605). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Önder, M. (1971). Mevlâna Şehri Konya. Ankara: Konya Turizm Derneği Yayını.
• Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu, Yerel Yönetim Metinleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Somel, S.A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sözen, M. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sözen, M. ve Tapan, M. (1973). 50. Yılın Türk Mimarisi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şerif, A. (1999). Anadolu’da Tanin (M. Ç. Börekçi, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Eğitim Sistemindeki Değişmeler. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 456-475). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekeli, İ. (1999). 19. Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü. P. Dumont ve F. Georgeon (Ed.), A. Berktay (Çev.). Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri içinde (ss. 19-30). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (1989). Türkiye’de Siyasal Partiler (C. 1), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tutsak, S. (2002). İzmir’de Eğitim ve Eğitimciler (1850- 1950). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yavuz, Y. (1981). Mimar Kemalettin ve Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Yıldırım, Y. ve Özkan, S. (1985). Osmanlı Mimarlığının Son Yılları. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (C. 4, ss. 1078-1085). İstanbul: İletişim Yayınları.
• http://www.konyayenigun.com/yenigun-ozel/tescilli-bina-korunacak-eski-binayikilacak-h211277.html adresine 07.02.2021 tarihinde erişildi.
• http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?p=1607966 adresine 10.02.2021 tarihinde erişildi.