Rize İlinde Yetişen Cennet Hurması Örneklerinde Doğal ve Yapay Radyonüklitlerin Aktivite Konsantrasyonlarının Belirlenmesi ve Yıllık Etkin Doz Değerleri

Year 2020, Volume: 7 Issue: 3, 540 - 554, 20.07.2020

Nilay Akçay

https://doi.org/10.30910/turkjans.625792

Abstract

Dünyanın pekçok bölgesinde, meyve örneklerindeki radyonüklitlerin
radyasyon aktivitelerinin belirlenmesi ve bu aktivitelerden maruz kalınan
yıllık etkin doz değerlerinin hesaplanması ile ilgili araştırmalar yapılmaktadır.
Ancak, Cennet Hurması (Diospyros kaki)
meyvesindeki radyonüklitlerin radyasyon aktivite düzeyleri hakkında yeterli
miktarda veriye rastlanmamaktadır. Bu çalışmada Rize ilinde yetişen Cennet
hurması örneklerinde doğal (²³⁸U, ²³²Th, ⁴⁰K)
ve yapay (¹³⁷Cs) radyonüklitlerin aktivite konsantrasyonlarının belirlenmesi
ve bu meyvenin tüketiminden yöre halkının maruz kalabilecekleri yıllık etkin
doz değerlerinin hesaplanması amaçlanmıştır. Örneklerin analizi için HPGe
dedektörü ve gama spektrometre sistemi kullanılmış olup, örneklerdeki ²³⁸U,
²³²Th, ¹³⁷Cs ve ⁴⁰K radyonüklitleri için
ortalama aktivite konsantrasyonları sırasıyla 5.01 Bq.kg^-1, 5.87
Bq.kg^-1, 21.25 Bq.kg^-1 ve 1438.69 Bq.kg^-1 olarak
bulunmuştur. Aynı radyonüklitler için ortalama yıllık etkin doz değerleri sırasıyla
0.226 µSv.y^-1, 1.353 µSv.y^-1 , 0.276 µSv.y^-1
ve 8.920 µSv.y^-1 olarak elde edilmiştir. Toplam yıllık etkin doz
değerleri 6.505 µSv.y^-1 ile 16.425 µSv.y^-1 aralığında hesaplanmıştır.
Bu değerler, Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi
(UNSCEAR) tarafından belirtilen, insanların doğal radyoaktif kaynaklardan gıda
yoluyla maruz kaldıkları yıllık ortalama radyasyon dozu olan 0.29 mSv.y^-1
değerinden oldukça düşük olup halk sağlığı açısından herhangi bir risk teşkil etmemektedir. 

Keywords

Cennet hurması, Radyonüklit, Aktivite, Doz

References

• Agency for Toxic Substances and Disease Registry, 2004. Toxicological Profile for Cesium, Atlanta, Georgia.
• Aktepe Tangu, N., Erenoğlu, B. ve Yalçınkaya, E. 2010. Bazı Trabzon Hurması Çeşitlerinin Yalova Ekolojisindeki Performansları. Bahçe, 39(2), 1‐8.
• Anonim. 2017a. Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Üretim İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul. (Erişim tarihi: 10. 07. 2017).
• Anonim. 2017b. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (Erişim tarihi: 28. 06. 2017).
• Anonim. 2019. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Rize İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. (https://rize.tarimorman.gov.tr/Menu/12/Cografi-Yapi (Erişim tarihi: 12.08.2019).
• Butt, M.S., Sultan, M.T., Aziz, M., Naz, A., Ahmed, W., Kumar, N. ve Imran, M.2015. Persimmon (Diospyros kaki) fruit: hidden phytochemicals and health claims. Clinical and Experimental Medical Sciences Journal, 4 (14): 542-61.
• Clement, C.H., 2012. Annals of the ICRP Published on behalf of the International Commission on Radiological Protection. ICRP Publication 119, volume 1, supplements 1.
• Çalışkan, G. ve Dirim, S.N. 2015; Freeze Drying Kinetics of Persimmon Puree. Gıda, 40 (1): 9-14.
• Harb, S. (2015). Natural Radiospecific activity and Annual Effective Dose in Selected Vegetables and Fruits. Journal of Nuclear and Particle Physics, 5(3), 70-73.
• International Atomic Energy Agency, 1989. Measurement of Radionuclides in Food and Environment, Technical Reports Series No: 295.International Atomic Energy Agency, 2004. Division of Public Information, Report No: INISXA703, Radiation, people and the environment, Ford, J. (Ed.), Austria, Vienna.
• International Commission of Radiation Protection, 2004. Protecting people against radiation exposure in the aftermath of a radiological attack. Final TG draft.
• Jackson, D. 1986. The persimmon, p. 251–255. In:S.P. Monselise (ed.). Temperate and subtropical fruit production. Butterworth, Wellington, New Zealand.
• Kaplankıran, M. 2011. Subtropik Meyveler II (Ders Notları). Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Hatay (Yayımlanmamış).
• Karaaslan, S. 2014. Trabzon Hurmasının Mikrodalga ile Kurutulmasında Uygun Kuruma Modelinin Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9 (1): 8-15.
• Keser, R. 2009. Rize İli Sahil Kumlarında ve Bazı Kayaçlarda Doğal Gama Radyoaktivite Seviyelerinin Belirlenmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Trabzon, 162 s.
• Kuzucu, F.C., 2003. Çanakkale-Lapseki Koşullarında Yetiştirilen Trabzon Hurmalarında Meyve Gelişimi, Olgunlaşma ve Depolama Karakteristikleri Üzerinde Araştırmalar. Trakya Üniversitesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Tekirdağ, 171 s.
• Nasreddine, L. El Samad, O. Hwalla, N. Baydoun, R. Hamze M. and Parent-Massin, D. 2008. Activity concentrations and mean annual effective dose from gamma emitting radionuclides in the Lebananese diet. Radiation Protection Dosimetry, 131, (4), 545–550.
• Onur, S. 1985. Trabzon hurması. Derim, 2(2): 38-42.
• Onur, C. 1990. Trabzon Hurması. Derim, 7(1): 4-47.
• Onur, C. ve Onur, S. 1997. Karadeniz Bölgesi Trabzon hurması (Diospyros kaki L.) Seleksiyonu. Derim, 14 (4): 146-156.
• Öz, A.T. ve Özelkök, İ.S. (2003). “Moralı” Trabzon hurması (Diospyros kaki L.) meyvesinin burukluğunun giderilmesinde kuru buz uygulamasının etkisi. Bahçe. 32 (1-2): 7-13.
• Özcan, M. 2018. Türkiye'de Trabzon hurması (Diospyros kaki L.) Yetiştiriciliğinin Sorunları ve Geleceği. Black Sea Journal of Agriculture, 1(2): 38-43.
• .Özdemir, A. E., Toplu, C., Yıldız, E., Duman, C., Ünlü, M., Bozdağ, E. C., Aydın, N. 2014. Vainiglia Trabzon Hurması Çeşidinde Soğukta Muhafazanın Burukluğu Önlemeye Etkisi. 6. Bahçe Ürünlerinde Muhafaza ve Pazarlama Sempozyumu, Bursa, s. 221-227.
• Parmaksız, A, 2004. Gama Spektrometrik Yöntemi ile Fosfojipsteki 226Ra, 232Th, 40K Aktivitelerinin Ölçülmesi. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fizik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 50 s.
• Sargın, S.A., Akçiçek, E. ve Selvi, S. 2013; An ethnobotanical study of medicinal plants used by the local people of Alasehir (Manisa) in Turkey. Journal of Ethnopharmacology, 150 (3): 860-874.
• Sh.Aswood, M., Jaafar, M.S., Salih, N. 2017. Estimation of annual effective dose due to natural radioactivity in ingestion of vegetables from Cameron Highlands, Malaysia. Environmental Technology & Innovation, 8, 96-102.
• Toplu, C., Özdemir, A.E., Yıldız, E., Coşkun, G., Güzel, U., Duman, C. ve Ünlü, M. 2016. Amankaki ve Vainiglia Trabzon Hurması Çeşitlerinde Etanol Uygulamalarının Burukluğu Önlemeye Etkisi. Bahçe Özel Sayı: 7. Uulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri, Cilt I: Meyvecilik, 390-395.
• Tuzcu, Ö. ve Yıldırım, B. 2000. Trabzon Hurması (Diospyros kaki L) ve Yetiştiriciliği. TÜBİTAK TARP Yayınları, Adana.
• United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation, 2000. Sources and Effects of Ionizing Radiation, Report to the General Assembly, with Scientific Annexes Volume I: Sources, Annex B: Exposures From Natural Radiation Sources, United Nations, New York.
• Vardal, E. 2009. Rize İli Pazar ve Ardeşen İlçelerinde Yetişen Trabzon Hurmalarının (Diospyros kaki L.) Seleksiyon Yolu ve Islahı. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 59 s.
• Yıldız, E., Kaplankiran, M. ve Toplu, C. 2012. Genetik kaynaklarımızda yer alan bir meyve türü: yeșil hurma (Diospyros oleifera Cheng). Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(1): 41-46.
• Yönel S.P, Uylaşer, V. ve Yonak, S. 2008. Trabzon Hurmasının Bileşimi ve Besleyici Değeri. Türkiye 10. Gıda Kongresi, 21-23 Mayıs, Erzurum, s. 339-342.
• Yücecan, S. 2008. Optimal Beslenme. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı, Yayın No: 726, Ankara, Türkiye.