Niksar’da (Tokat) Doğal Olarak Yetişen Alıç (Crataegus spp.) Genotiplerinin Seleksiyonu

Year 2022, Volume: 9 Issue: 3, 598 - 607, 23.07.2022

Nihal Akca Saim Zeki Bostan

https://doi.org/10.30910/turkjans.1102463

Abstract

Bu çalışma 2018 ve 2019 yıllarında Tokat ili Niksar ilçesinde doğada kendiliğinden yetişmekte olan kaliteli alıç (Crataegus spp.) genotiplerinin ön seleksiyon çalışmaları ile belirlenmesi ve pomolojik yönden tanımlanması amacı ile yürütülmüştür. 2018 yılında meyveleri iri olan ve taç gelişimi alanına göre, göreceli olarak en az orta düzeyde verimli olan 36 alıç genotipinden meyve örnekleri alınarak pomolojik analizleri yapılmıştır. Bu genotipler meyve ağırlığı, meyve eti oranı ve verim potansiyeli bakımından tartılı derecelendirmeye tabi tutulmuş ve ikinci yıl değerlendirmek üzere 20 genotip seçilmiştir. 2019 yılında seçilen 20 genotipten tekrar meyve örnekleri alınarak pomolojik analizleri yapılmıştır. Bu genotipler de meyve ağırlığı, meyve eti oranı, verim potansiyeli, toplam kuru madde oranı, aroma, dikenlilik, C vitamini ve suda çözünür kuru madde miktarı bakımından tartılı derecelendirmeye tabi tutulmuştur. Sonuç olarak çeşit adayı potansiyeli yüksek olan 5 genotip seçilmiştir. Ümitvar 5 alıç genotipinde meyve ağırlığı 4.1 g ile 6.3 g, çekirdek ağırlığı 0.1 g ile 1.0 g; meyve eti oranı %83.2 ile %96.6; toplam kuru madde oranı %39.8 ile %47.4; suda çözünür kuru madde miktarı %15.7 ile %26.5 ve C vitamini içeriği 80 mg L-1 ile 147 mg L-1 arasında değişim göstermiştir.

Keywords

Alıç, Crataegus spp., Genotip, Islah, Seleksiyon

References

• Ağaoğlu, Y.S., 2006. Türkiye’de üzümsü meyvelerin bugünkü durumu ve geleceği. II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14–16 Eylül 2006, Tokat, s. 1-7.
• Akın, Y. ve Bostan, S.Z., 2020. Terme’de (Samsun) yetiştirilen ümitvar muşmula genotiplerinin tartılı derecelendirme ile belirlenmesi. Bağbahçe Bilim Dergisi, 7(3): 118-126.
• Alirezalu, A., Ahmadi, N., Salehi, P., Sonboli, A., Alirezalu, K., Mousavi Khaneghah, A., Barba, F.J., Munekata, P.E.S. and Lorenzo, J. M., 2020. Physicochemical characterization, antioxidant activity, and phenolic compounds of hawthorn (Crataegus spp.) fruits species for potential use in food applications. Foods, 9(4): 436.
• Asma, B. ve Birhanlı, O., 2003. Malatya ve çevresinde doğal olarak yetişen alıçlarda seleksiyon çalışmaları. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Antalya, s. 61-62.
• Bağran, C., 2018. ‘Orta Kelkit Vadisinde doğal olarak yetişen alıç genotiplerinin (Crataegus spp.) seleksiyon yolu ile ıslahı’, Yüksek Lisans Tezi.
• Bahri-Sahloul, R., Ammar, S., Grec, S. and Harzallah-Skhiri, F., 2009. Chemical characterisation of Crataegus azarolus L. fruit from 14 genotypes found in Tunisia. The Journal of Horticultural Science and Biotechnology, 84(1): 23-28.
• Balta, M.F., Çelik, F., Türkoğlu, N., Özrenk, K. and Özgökçe, F., 2006. Some fruit traits of Hawthorn (Crataegus sp.) genetic resources from Malatya, Turkey. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences, 2(6): 531-536.
• Balta. M.F., Karakaya, O., ve Kaptan Ekici, G., 2015. Çorum’da yetişen alıçların (Crataegus spp.) fiziksel özellikleri. Ordu Üniv. Bil. Tek. Derg., 5(2): 35-41.
• Baytop, T., 1997. Türkçe bitki adları sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, No: 578, Ankara, 512 s.
• Bektaş, M., Bükücü, Ş.B., Özcan, A. ve Sütyemez, M., 2017. Akçadağ ve Hekimhan ilçelerinde yetişen alıç (Crataegus spp.) genotiplerinin bitki ve pomolojik özellikleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(4): 484-490.
• Browicz, P.H., 1976. Crataegus L. Flora of Turkey and the East Aegean Island (Editör: Davis, PH.). Edinburg, 667 s.
• Çalışkan, O., Bayazıt, S. ve Gündüz, K., (2018). Sarı alıç (Crataegus azarolus L.) genotipinin morfolojik, biyolojik ve meyve kalite özelliklerinin incelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(ek sayı): 69-74.
• Erçişli, S., Yanar, M., Şengül, M., Yıldız, H., Topdas, E.F., Taşkın, T., Zengin, Y. and Yılmaz, K.U., 2015 Physico-chemical and Biological Activity of Hawthorn (Crataegus spp. L.) fruits in Turkey. Acta Sci. Pol., Hort.Cultus, 14(1): 83-93.
• Gazioğlu, R.İ., 2000. ‘Van yöresinde yetişen alıçlar’, Yüksek Lisans Tezi.
• Gültekin, H.C., 2005. Bozkırın yalnız ağaçları alıçlar. Bilim ve Teknik, Şubat: 76-78.
• Gündogdu, M., Ozrenk, K., Ercisli, S., Kan, T., Kodad, O. and Hegedus, A., 2014. Organic acids, sugars, vitamin C content and some pomological characteristics of eleven hawthorn species (Crataegus spp.) from Turkey. Biological Res., 47:21.
• Güney, M., Kafkas, S., Keles, H., Aras, S. and Ercişli, S., 2018. Characterization of hawthorn (Crataegus spp.) genotypes by SSR markers. Physiology and Molecular Biology of Plants, 24(6): 1221-1230.
• Guo, T.J. and Jiao, P.J., 1995. Hawthorn (Crataegus) resources in China. HortScience, 30: 1132-1134.
• Gürlen, A., 2018. ‘Bolu ilinde yetişen alıç (Crataegus spp.) genetic kaynaklarının fizikokimyasal ve moleküler karakterizasyonu’, Yüksek Lisans Tezi.
• Gürsoy, S., 2016. ‘Bahçesaray yöresi alıç türlerinin pomolojik ve biyokimyasal özelliklerinin belirlenmesi’, Yüksek Lisans Tezi.
• Karaçalı, İ., 2010. Bahçe ürünleri muhafazası ve pazarlanması. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, İzmir, No: 494, 444 s.
• Karadeniz, T. ve Kalkışım, Ö., 1996. Edremit ve Gevaş ilçelerinde yetişen alıç tiplerinin meyve özellikleri ve ümitvar tiplerin seçimi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1): 27-33.
• Keles, H., 2018. ‘Yozgat ili ve ilçelerinde bulunan alıç (Crataegus spp.) genetik kaynaklarının seleksiyonu morfolojik, biyokimyasal ve moleküler karakterizasyonu’, Doktora Tezi.
• Koşar, B., 2017. ‘Akçadağ (Malatya) ilçesinde yetişen alıç genotiplerinin (Crataegus spp.) karakterizasyonu’, Yüksek Lisans Tezi.
• Kurbanova, R., Mirzaoğlu, R., Özcan, E., Şeker, R. ve Koçak, A., 1998. Hastalıkların tedavisinde kullanılan meyve ve sebze bitkleri. Konya, 46 s.
• Maral Gürbüz, E. ve Bostan, S.Z., 2020. Çarşamba ilçesi (Samsun) ümitvar muşmula genotiplerinin fiziksel ve kimyasal karakterizasyonu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 23(4): 816-823.
• Moghadam, J.E. and Kheiralipour, K., 2015. Physical and nutritional properties of hawthorn fruit (Crataegus pontica L.). Agricultural Engineering International: CIGR Journal, 17(1): 232-237.
• Okatan, V., Gündoğdu, M. ve Çolak, A.M., 2017. Uşak’ta yetişen farklı alıç (Crataegus spp.) genotipi meyvelerinin bazı kimyasal ve pomolojik karakterlerinin belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(3): 39-44.
• Özcan, M., Hacıseferoğulları, H., Marakoğlu, T. and Arslan, D., 2005. Hawthorn (Crataegus spp.) fruit: some physical and chemical properties. J Food Engineering, 69(4): 409-413.
• Öztürk, M. and Özçelik, H., 1991. Doğu Anadolu’nun faydalı bitkileri. Siirt, İlim, Spor, Kültür ve Araştırma Vakfı, Ankara, 196 s.
• Phipps, J.B., O’Kennon, R.J. and Lance, R.W., 2003. Hawthorns and Medlars. Royal Horticultural Society, Cambridge U.K.
• Sorkun, E., 2012. ‘Farklı renkteki alıç meyvelerinin pomolojik ve fitokimyasal özelliklerinin belirlenmesi’, Yüksek Lisans Tezi.
• Swerdlow, J.L., 2007. Şifalı Bitkiler. -Doğanın Eczanesinden 100 Mucize Bitki. National Geographic Dergisi, Mart: 6.
• Taylan, A., 2015. ‘Hakkari ili Şemdinli yöresi üstün nitelikli alıç (Crataegus spp.) genotiplerinin belirlenmesi’, Yüksek Lisans Tezi.
• Türkoğlu, N., Kazankaya, A. and Sensoy, R.İ. (2004). Pomological characteristics of hawthorns species found in Van region. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 15(1): 17-21.
• UPOV, 2008. Hawthorn UPOV Code: CRATA. Crataegus L. guidelines for the conduct of tests for distinctness, uniformity and stability. International Union for the Protection of new Varieties of plants, Geneva.
• Yalçın Dokumacı, K., Uslu, N., Hacıseferoğulları, H., and Örnek, M.N., 2021. Determination of some physical and chemical properties of common hawthorn (Crataegus monogyna Jacq. var. monogyna). Erwerbs-Obstbau, 63(1): 99-106.
• Yanar, M., Ercişli, S., Yılmaz, K.U., Şahiner, H., Taşkın, T., Zengin, Y., Akgül, I. and Çelik, F. (2011). Morphological and chemical diversity among hawthorn (Crataegus spp,) genotypes from Turkey. Scientific Research and Essays, 6(1): 35-38.