TR21 Bölgesinde İşletme Tipolojilerine ve Risk Tutumlarına Göre Üreticilerin Sosyo Ekonomik Özellikleri ve İşletmelerin Ekonomik Büyüklük Sınıfları

Year 2024, Volume: 11 Issue: 4, 1023 - 1034, 12.10.2024

Başak Aydın , Ozan Öztürk , Ulviye Çebi , Osman Orkan Özer , Duygu Aktürk

https://doi.org/10.30910/turkjans.1534526

Abstract

Bu çalışmanın amacı TR21 Bölgesinde faaliyet gösteren tarım işletmelerinin Çiftlik Muhasebe Veri Ağı metodolojisine göre işletme tipolojilerinin ve üreticilerin risk tutumlarının belirlenmesidir. İşletmelerin tipolojilerine ve risk tutumlarına göre üreticilerin sosyo ekonomik özellikleri ve işletmelerin ekonomik büyüklük sınıfları tespit edilmiştir. %95 güven aralığı ve %10 hata payına göre yapılan örnekleme sonucunda, anket yapılan işletme sayısı 334 olarak belirlenmiştir. İşletmelerin %63.77'si tarla bitkileri üzerine ihtisaslaşmışken, %25.45’i karma hayvancılık ve bitkisel üretim yapmaktadır. Ayrıca, %7.49’u otlak hayvancılığı üzerine ihtisaslaşmış, %3.29’u ise daimî bitki yetiştiriciliği grubundadır. İncelenen işletmelerde yöneticilerin %55.09’u riskten kaçınan, %44.91’i ise risk almaya eğilimli olarak sınıflandırılmıştır. Ortalama arazi varlığının %71.25’i mülk ve %28.75’i kira ile işlenen arazilerdir. Risk seven işletmelerde arazi kiralama oranının da risk sevmeyen işletmelere göre daha yüksek olduğu göze çarpmaktadır. Gerek bitkisel üretimde gerekse hayvansal üretimde risk seven işletmelerin üretim değeri daha fazla olup, risk sevmeyen işletmelerin risk almaktan kaçındıkları için ürün ve hayvan çeşitliliğine daha fazla yer verdikleri sonucuna ulaşılmıştır. İşletmeler ortalaması olarak risk seven işletmelerde işletme masraflarının %53.64’ünü bitkisel özel masraflar, %46.36’sını ise hayvansal özel masraflar oluşturmaktadır. Risk sevmeyen işletmelerde toplam masraflar içinde bitkisel özel masrafların payı %47.15, hayvansal özel masrafların payı %52.85’tir. İşletmeler ortalamasına göre ve tüm işletme tipolojilerine göre standart brüt kar risk seven işletmelerde daha yüksek olarak bulunmuştur. İşletme tipoloji gruplarında, işletmelerin ortalama ESU değerleri 10.88 ile 33.80 ESU arasında değişmektedir. İşletme tipolojilerine göre ihtisaslaşmış tarla bitkileri yetiştiriciliği ve daimî bitki yetiştiriciliği risk sevmeyen tarım işletmeleri ortanın altı, diğer işletme grupları ortanın üstü işletme sınıfında yer almıştır.

Keywords

Çiftlik muhasebe veri ağı, risk, işletme tipolojisi

Supporting Institution

TÜBİTAK

Project Number

220K232

Socio-Economic Characteristics of Producers and Economic Size Classes of Enterprises According To Typologies and Risk Attitudes in TR21 Region

Abstract

The aim of this study was to determine the typologies of agricultural enterprises operating in the TR21 Region according to the Farm Accounting Data Network methodology and the risk attitudes of the producers. According to the typologies and risk attitudes of the enterprises, the socio-economic characteristics of the producers and the economic size classes of the enterprises were determined. As a result of sampling based on a 95% confidence interval and a 10% margin of error, the number of enterprises surveyed was determined as 334. While 63.77% of the enterprises were specialized in field crops, 25.45% engaged in mixed livestock and plant production. Additionally, 7.49% were specialized in pasture livestock and 3.29% were in the perennial plant farming group. In the enterprises examined, 55.09% of the producers were classified as risk-averse and 44.91% as risk-lover. Of the average land holdings, 71.25% was property and 28.75% was rented land. It was noteworthy that the land rental rate in risk-lover enterprises was higher than in risk-averse enterprises. It was concluded that risk-lover enterprises had higher production value in both plant production and animal production, and risk-averse enterprises were engaged with product and animal diversity as they avoided taking risks. On average, in risk-lover enterprises, 53.64% of the operating expenses were vegetative special expenses and 46.36% were animal special expenses. In risk-averse enterprises, the share of vegetative special expenses in total expenses was 47.15%, and the share of animal special expenses was 52.85%. Compared to the average of enterprises and all enterprise typologies, standard gross profit was found to be higher in risk-lover enterprises. In enterprise typology groups, the average ESU values of the enterprises varied between 10.88 and 33.80 ESU. According to enterprise typologies, risk-averse agricultural enterprises in specialized field crop farming and perennial plant farming were in the below-medium enterprise class, while other enterprise groups were in the above-medium enterprise class.

Keywords

Farm accounting data network, risk, enterprise typology

Project Number

220K232

References

• Akçaöz, H. 2001. Tarımsal Üretimde Risk, Risk Analizi Ve Risk Davranışları, Çukurova Bölgesi Uygulamaları. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Akçaöz, H., Özkan, B., Karadeniz, C. F. ve Fert, C. 2006. Tarımsal üretimde risk kaynakları ve risk stratejileri: Antalya ili örneği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(1), 89-97.
• Bayramoğlu, Z., Çelik, Y., Gündüz, O. ve Karakayacı, Z. 2015. Tarımsal İşletme Tipolojilerine Göre Risk Faktörlerinin Algılanması ve Risk Yönetim Stratejilerinin Belirlenmesi. TÜBİTAK, Proje No: 113K429, Ankara.
• Boers, A., Dijk, JPM-Van, Poppe, K.L., Welten, J. P. P. J. and Van Dijk, J. P. M. 1994. Reports on Farm Selection 1993 and Selection Plan 1994. Periodieke Rapportage Landouw Economisch Instituut, No:4-93, Netherlands.
• Ceyhan, V., Cinemre, H. A. ve Demiryürek, K. 1997. Samsun İli Terme İlçesinde Çiftçilerin Risk Davranışlarının Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Araştırma Serisi No:3, Samsun.
• Coppola, A., Scardera, A., Amato, M. and Verneau, F. 2020. Income levels and farm economic viability in Italian farms: An analysis of FADN data. Sustainability, 12(12), 4898
• Çelik, Y. 2014. Türkiye’de tarım işletmelerinde farklı muhasebe sistemlerine göre masraf ve gelir hesaplama yöntemleri. Tarım Ekonomisi Dergisi, 20(1), 41-52.
• Çelik, Y. ve Direk, M. 2008. Konya İlinde Havuç Üretimi Yapan Tarım İşletmelerinin Avrupa Birliği Tarımsal Muhasebe Veri Ağı Sistemine Göre Sınıflandırılması ve İşletme Başarı Ölçütlerinin Karşılaştırılması. TÜBİTAK, Proje No; TOVAG-107O714, Ankara.
• De Mey, Y., Wauters, E., Schmid, D., Van Passel, S., Vancauteren, M. and Lips, M. 2014. Farm household risk balancing: empirical evidence from Switzerland. European Review of Agricultural Economics, 43(4), 1-25.
• Demirel, G. 2019. Buğday Yetiştiren Tarım İşletmelerinin Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (ÇMVA) Sistemine Göre Sınıflandırılması ve Analizi: Çanakkale İli Kumkale Ovası Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Emre, M. 2010. Isparta İli Eğirdir İlçesinde Elma Üreten İşletmelerin AB Muhasebe Veri Ağı (FADN) Sistemine Göre Sınıflandırılması ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Erol, S. A. 2008. Konya İli Çumra İlçesinde Mısır Üretimi Yapan Tarım İşletmelerinin Avrupa Birliği Muhasebe Veri Ağı (FADN) Sistemine Göre Sınıflandırılması ve İşletme Başarı Ölçütlerinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Foudi, S. and Erdlenbruch, K. 2012. The role of ırrigation in farmers’ risk management strategies in France. European Review of Agricultural Economics, 39(3), 439-457.
• Gündoğmuş, E. 2000. Tarım İşletmelerinin AB Sistemine Göre Sınıflandırılması: Konya İli İhtisaslaşmış Tahıl İşletmeleri Örneği. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Ankara.
• Gündüz, O., Aslan, A., Ceyhan, V. ve Bayramoğlu, Z. 2017. Kuru Kayısı Yetiştiren İşletmelerin Etkinliklerinin Agroekolojik Bölgeler Düzeyinde Değişimi ve Bu Değişime Risk Faktörünün Etkisi. TÜBİTAK, Proje No: 114K539, Ankara.
• Hazneci, E. 2009. Amasya İli Merzifon İlçesinde Süt Sığırcılığı Yapan Tarım İşletmelerinde Risk Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Holloway, C. 1979. Decision Making Under Uncertainty: Models and Choices. PrenticeHall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.
• Ivanovic, S., Nastic, L. and Jelocnik, M. 2020. Investment activity of Serbian farms comparing to neighbouring countries: Application of FADN indicators. Ekonomika, 66(4), 73-83.
• Kanat, Z. ve Çelik, Y. (2023). Determination of standard activity results of agricultural enterprises according to the FADN system in Central Anatolia Agricultural Basin. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 11(11), 2044-2050.
• Külekçi, M. 2006. Erzurum İli Hayvancılık İşletmelerinin AB Muhasebe Sistemine (FADN) Göre Sınıflandırılması ve Değerlendirilmesi: Karayazı, Tekman ve Çat İlçeleri Örneği. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Özer, D. ve Tümer, E. 2020. Limon üreticilerinin risk karşısındaki tutumlarını etkileyen faktörlerin analizi: Mersin İli Erdemli İlçesi örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(4), 988-996.
• Svjetlana, J.S. 2018. Representative sample for FADN research in the Republic of Serbia. Megatrend Revija, 15(3), 17-32.
• Van Asseldonk, M., Tzouramani, I, Ge, L. and Vrolijk, H. 2016. Adoption of risk management strategies in European agriculture. Studies in Agricultural Economics, 118(2016), 154-162.
• Yıldırım Korkmaz, Z. 2014. Tokat İli Kazova Bölgesinde Meyve Yetiştiren İşletmelerin Çiftlik Muhasebe Veri Ağı Sistemine (FADN) Göre Sınıflandırılması ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.