Tarımsal İhracat ve İstihdamın Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: ARDL Yaklaşımından Kanıtlar

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 245 - 256

Hüseyin Çelik , Gülferah Ertürkmen , Muhyettin Erdemli

Abstract

Tarım sektörü tarihsel süreçte önemli bir sektör olmuştur. Ancak günümüzde de tarım sektörü gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde toplam hasıla içindeki payı diğer sektörlere göre düşük olmasına rağmen hem gıda üretimi hem de ekonomik göstergeler açısından önem arz eden bir sektördür. Tarım sektörünün ekonomik etkilerini ortaya koymak adına bu çalışmada tarımsal ihracat ve tarımsal istihdam ile ekonomik büyüme ilişkisini 1990-2022 döneminde Türkiye için incelenmiştir. Çalışmada kişi başına düşen gelir ekonomik büyüme, tarımsal ihracatın toplam ihracat içindeki payı tarımsal ihracat, tarımsal istihdamın toplam istihdam içindeki payı tarımsal istihdam göstergesi olarak kullanılmıştır. Çalışmada yöntem olarak ADF ve Phillips-Peron (PP) birim kök testleri ve ARDL sınır testi yaklaşımı kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre model için eşbütünleşme ilişkisi mevcuttur. Uzun dönem katsayılarına göre tarımsal ihracat ekonomik büyümeyi arttırırken, tarımsal istihdam azaltmaktadır. Kosa dönem sonuçlarına göre tarımsal istihdamda herhangi bir sapma söz konusu değilken, tarımsal ihracat kısa dönemde de ekonomik büyümeyi istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif etkilemektedir. Türkiye’nin tarımsal makineleşmeyi arttırıp tarımsal istihdamı başka sektörlere kaydırmalıdır. Tarım ürünlerini de ham ihraç etmek yerine işleyip katma değeri daha yüksek ürünler olarak ihraç ederek ekonomik büyümeye daha fazla katkı sağlanmalıdır.

Keywords

Tarımsal İhracat, Tarımsal İstihdam, Ekonomik Büyüme, ARDL

The Affect Of Agricultural Export And Employment On Economic Growth In Turkiye: Evidence From ARDL Approach

Abstract

The agricultural sector has historically been significant. However, today, eventhough the share of the agricultural sector in the total output is lower compared to other sectors in both developed and developing countries, it remains a sector of great importance in terms of both food production and economic indicators. To reveal the economic impacts of the agricultural sector, this study examines the relationship between agricultural exports, agricultural employment, and economic growth in Turkey for the period 1990-2022. In the study, per capita income is used as an indicator of economic growth, the share of agricultural exports in total exports as an indicator of agricultural exports, and the share of agricultural employment in total employment as an indicator of agricultural employment. The ADF and Phillips-Perron (PP) unit root tests and the ARDL bounds testing approach were used as methods in the study. According to the obtained results, there is a cointegration relationship for the model. Based on the long-term coefficients, agricultural exports increase economic growth, while agricultural employment decreases it. According to the short-term results, there is no deviation in agricultural employment, while agricultural exports also statistically significantly and positively affect economic growth in the short term. Turkey should increase agricultural mechanization and shift agricultural employment to other sectors. Furthermore, instead of exporting agricultural products as raw materials, processing them and exporting them as higher value-added products would contribute more to economic growth.

Keywords

Agricultural Exports, Agricultural Employment, Economic Growth, ARDL

References

• Adalet, H. (2004). The impact of agricultural exports on economic growth in developing countries. Journal of Development Economics, 76(2), 437-456.
• Aigheyisi, O. S., Edore, J. O. (2021). Economic growth and employment in Nigeria’s services sector. Journal of Economics and Allied Research, 6(1), 90-102.
• Aslan, M. (2022). Tarım ürünleri ihracatı ekonomik büyümeyi destekliyor mu? Türkiye’den ampirik bulgular. Artvin Çoruh University International Congress on Ecology, Economy, and Regional Development ECOSUS, 9-11 Haziran 2022, Artvin, Türkiye.
• Baskak, T. E. (2023). Türk Cumhuriyetlerinde sektörel istihdam oranları ile büyüme ilişkisi. İzmir İktisat Dergisi, 38(4), 908-929. https://doi.org/10.24988/ije.1193779
• Biyase, M., Bonga-Bonga, L. (2015). The relationship between growth and employment in South Africa: Structural vector autoregressive analysis. Environmental Economics, 6(2), 54-58.
• Bozkurt, H. Y. (2013). Zaman serileri analizi (Genişletilmiş 2. baskı). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Cobb, C. W., Douglas, P. H. (1928). A theory of production. American Economic Review, 18(1), 139-165.
• Çelik, H. (2022). Türkiye’de ihracat çeşitliliği ve ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL yaklaşımı. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 35, 147-162. https://doi.org/10.18092/ulikidince.1048669
• Çelik, R., Keskin, A., & Keskin, A. (2021). Türkiye’de ekonomik büyüme, işsizlik ve enflasyonun kayıt dışı istihdam üzerindeki etkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Journal of Social Policy Conferences, 80, 451-474. https://doi.org/10.26650/jspc.2021.80.000053
• Dawson, P. J. (2005). Agricultural exports and economic growth in less developed countries. Agricultural Economics, 33(2), 145-152.
• Demir, A., Aksoy, H. (2020). Tarım sektöründe ihracat ve ekonomik büyüme ilişkisi. Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(4), 75-89.
• Demir, Y. (2022). Ürün ve hizmet ile ham tarım ürünleri ihracatının ekonomik büyümeye etkisinin doğrusal ve kantil regresyonla incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2311-2332. https://doi.org/10.15869/itobiad.1138419
• Dickey, D. A., Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Dinç, Ö. G. (2022). Türkiye'de tarım, sanayi ve hizmet sektörleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Bootstrap Toda-Yamamoto nedensellik testi. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 226-233. https://doi.org/10.33416/baybem.1125113
• Emami, K., Mahdi, A. (2011). The role of agricultural exports in economic growth: The case of developing countries. Journal of Agricultural Economics, 62(2), 145-160.
• Erdinç, Z., Aydınbaş, G. (2023). Yapısal kırılmalar dahilinde tarımsal ürün ihracatı ile iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Politik Ekonomik Kuram, 7(2), 552-564. https://doi.org/10.30586/pek.1373874
• Faridi, M. Z. (2012). Contribution of agricultural exports to economic growth in Pakistan. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 6(1), 133-146.
• Feenstra, R. C., Hanson, G. H. (1996). Globalization, outsourcing, and wage inequality. American Economic Review, 86(2), 240-245.
• Gollin, D., Parente, S., & Rogerson, R. (2002). The role of agriculture in development. American Economic Review, 92(2), 160-164. https://doi.org/10.1257/000282802320189177
• Görmüş, A. (2019). Türkiye’de tarımsal istihdamın cinsiyete dayalı yapısı ve sosyal politika önerileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(3), 563-578.
• Grossman, G. M., Helpman, E. (1991). Innovation and growth in the global economy. MIT Press.
• Gülmez, A. (2015). Türkiye’de dış finansman kaynakları ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 139-152.
• Güneş, T. (2017). Tarımsal istihdamın ekonomik kalkınmadaki rolü. Tarım Ekonomisi Dergisi, 23(1), 85-95.
• Kara, M. (2021). Tarımsal ürünlerin dış ticaret ve rekabet edilebilirlik analizi. Uluslararası Ticaret ve Kalkınma Dergisi, 14(2), 140-150.
• Kara, M. A., Aksu, T., Tanış, Ş. (2024). Türkiye ekonomisinde tarım ve sanayi ihraç ürünlerinin ekonomik büyümeye katkısı. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 23(2), 615-632. https://doi.org/10.21547/jss.1383865
• Kopuk, E., Meçik, O. (2020). Türkiye’de imalat sanayi ve tarım sektörlerinin ekonomik büyüme üzerine etkisi: 1998-2020 dönemi analizi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(2), 263-274.
• Kyaw, A. M. M. (2017). Agricultural export and economic growth in ASEAN countries (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). KDI School of Public Policy & Management, Sejong City, Güney Kore.
• Lütkepohl, H. (2006). Structural vector autoregressive analysis for cointegrated variables. Allgemeines Statistisches Archiv, 90, 75-88.
• Mehrara, M., Baghbanpour, J. (2016). The contribution of industry and agriculture exports to economic growth: The case of developing countries. World Scientific News, 46, 100-111.
• Öz, B., Daş, D. (2019). An empirical analysis of the relationship between agricultural productivity and economic development for Turkey. Social Science Research Network. https://doi.org/10.2139/ssrn.3394161
• Özdemir, B. K., Yıldırım, S. (2013). Türkiye’de ekonomik büyüme ve istihdam arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi: Özçıkarımlı dalgacık yaklaşımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38.
• Öztürk, S. (2018). Türkiye’de tarımsal ihracatın ekonomik büyüme üzerindeki etkisi. Ekonomik Kalkınma ve Politikaları Dergisi, 10(3), 50-65.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Phillips, P. C. B., Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Pingali, P. (2007). Agricultural growth and economic development: a view through the globalization lens. Agricultural Economics, 37, 1-12.
• Prebisch, R. (1950). The Economic Development of Latin America and Its Principal Problems, United Nations Department of Economic Affairs, Economic Commission for Latin America (ECLA), New York. http://archivo.cepal.org/pdfs/cdPrebisch/002.pdf
• Romer, P. M. (1986). Increasing returns and long-run growth. Journal of Political Economy, 94(5), 1002-1037.
• Salman, M., Zha, D., & Wang, G. (2022). Interplay between urbanization and ecological footprints: Differential roles of indigenous and foreign innovations in ASEAN-4. Environmental Science and Policy, 127, 161-180.
• Sandalcılar, A. R. (2012). Türkiye’de tarımsal ihracat, tarım dışı ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin nedensellik analizi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 49(570), 65-76.
• Shan, S. W. A. H. M. A., Farooq, R. M. A. (2015). Agricultural export and economic growth: A case study of Pakistan. Public Policy and Administration Research, 5(8), 87-97.
• Siaw, A., Jiang, Y. S., Pickson, R. B., Dunya, R. (2018). Agricultural exports and economic growth: Disaggregated analysis for Ghana. Theoretical Economics Letters, 8, 2251-2270. https://doi.org/10.4236/tel.[phone]
• Telli Üçler, Y. (2022). Türkiye'de sektörler itibari ile istihdam büyüme ilişkisi. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 7(21), 148-160. https://doi.org/10.46872/pj.590
• Turhan, Ş., Erdal, B. (2022). Ekonomik büyüme ve tarımsal istihdam. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 66-74.
• Yetiz, F., Özden, C. (2017). Analysis of causal relationship among GDP, agricultural, industrial and services sector growth in Turkey. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 75-84.
• Yılmaz, B. (2019). Tarımsal ihracatın ekonomik büyümeye katkısı. Tarım ve Ekonomi Dergisi, 11(1), 30-40.