Kariyer Keşif ve Kararı Öğrenme Deneyimleri Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanması

Year 2024, Volume: 11 Issue: 3, 299 - 316, 30.12.2024

Yılmaz Çoğalan , Hikmet Yazıcı

https://doi.org/10.33907/turkjes.1576597

Abstract

Bireylerin hayatları boyunca karar aşamasından geçtikleri önemli dönüm noktaları vardır. Bu aşamalar bireylere birçok deneyim ve öğrenme sağlayarak geleceğe ışık tutmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı kariyer seçim sürecinden geçmiş olan bireylerin deneyimlerini belirlemek amacıyla geliştirilen Kariyer Keşif ve Kararı Öğrenme Deneyimleri Ölçeği'nin (KKKÖDÖ) Türk kültüründeki geçerlik ve güvenirlik çalışmalarının yapılmasıdır. Çalışmaya üniversite 1. ve 2. sınıfta öğrenim gören 412 öğrenci katılmıştır. Açımlayıcı (AFA) ve doğrulayıcı (DFA) faktör analizleri için veriler rastgele ikiye ayrılmıştır (AFA=206, DFA=206). Yapılan AFA neticesinde ölçeğin orjinalinde de olduğu gibi dört faktörlü yapı elde edilmiştir. Ardından hem oluşan dört faktörlü yapı hem de kuramsal çerçeve gereği beş faktörlü yapı için DFA yapılmış ve beş faktörlü yapının daha iyi uyum indeksleri sağladığı bulunmuştur (X2/df=1.48, RMSEA= .048, RMR= .065, CFI= .94, GFI= .90, AGFI= .87). Bununla birlikte ölçüt geçerliği kapsamında yapılan analizler sonucunda Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği (Işık, 2010) ile faktörlerden Kişisel Performanslar (KP) arasında .579, Sosyal İkna (Sİ) ile arasında .572, Dolaylı Öğrenme (DÖ) ile arasında .419, Pozitif Duygusal Uyarılma (PDU) ile arasında .482 değerlerinde pozitif yönlü ilişki bulunmuşken Negatif Duygusal Uyarılma (NDU) ile arasında -.290 değerinde negatif yönlü ilişki bulunmuştur. Güvenirlik analizi kapsamında hesaplanan Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısı AFA örneklemi için .75 ile .85 arasında, DFA örneklemi için .70 ile .81 arasında değişmektedir. İki yarı test yöntemiyle hesaplanan güvenirlik katsayısı değerleri AFA örneklemi için .78 ile .89 arasında, DFA örneklemi için .71 ile .86 arasında değişmektedir. Elde edilen sonuçlar KKKÖDÖ'nün Türk kültürü için geçerli ve güvenilir olduğunu göstermektedir.

Keywords

yetkinlik beklentisi, kariyer, kariyer kararı, öğrenme deneyimleri

Ethical Statement

Bu bilimsel araştırma, Trabzon Üniversitesi 08.05.2023 tarih ve E-81614018-000-2300026331 sayılı Etik Kurul Kararı gereğince Etik Kurul İzin Belgesi alınarak hazırlanmıştır.

References

• Akgül, H. ve Ayer, Z. (2020). Kariyer gelişimi bağlamında sanayi 4.0’ın meslek seçimine etkisine yönelik bir analiz. Akademik İncelemeler Dergisi, 15(1), 223-244.
• Arslan, A. (2012). Predictive power of the sources of primary school students' self-efficacy beliefs on their self-efficacy beliefs for learning and performance. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(3), 1915-1920.
• Arslan, İ.ve Bayar, İ. (2020). Covid-19 salgını, ekonomik etkileri ve küresel ekonominin geleceği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(COVID-19 Special Issue), 87-104.
• Aybay, Y. (2005). İlköğretim 8. sınıf öğrencileri için matematik yetkinlik beklentisi ölçeklerini geliştirme çalışması (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84(2), 191.
• Betz, N. E., Klein, K. L. & Taylor, K. M. (1996). Evaluation of a short form of the career decision-making self-efficacy scale. Journal of career assessment, 4(1), 47-57.
• Bike, D. H. (2013). Career decision learning experiences: Development and validation of a scale (Doctoral Dissertation). University of Missouri, Columbia.
• Brown, S. D., Ryan Krane, N. E., Brecheisen, J., Castelino, P., Budisin, I., Miller, M., & Edens, L. (2003). Critical ingredients of career choice interventions: More analyses and new hypotheses. Journal of Vocational Behavior, 62, 411-428.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, A. K., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (14. baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Chartrand, J. M., Martin, W., Robbins, S. & McAuliffe, G. (1994). Testing a level versus an interactional view of career indecision. Journal of Career Assessment, 2, 55-69.
• Creed, P., Patton, W., & Prideaux, L. A. (2006). Causal relationship between career indecision and career decision-making self-efficacy: A longitudinal cross-lagged analysis. Journal of career development, 33(1), 47-65.
• DeVellis, R. F. (2014). Ölçek Geliştirme: Kuram ve Uygulamalar (Çev. ed. Tarık Totan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Fouad, N. A. (1994). Career assessment with Latinos/Hispanics. Journal of Career Assessment, 2(3), 226-239.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: Mc Graw Hill.
• George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. Boston: Allyn & Bacon.
• Ginzberg, E., Ginsburg, S. W., Axelrad, S. & Herma, J. L. (1951). Occupational choice: An approach to a general theory. New York: Columbia University Press.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe, yöntem, analiz (5. baskı). Seçkin Yayınları.
• Hawkins-Breaux, A. (2004). The impact of cooperative education participation on career indecision, career decision-making self-efficacy and career decision making style among college students (Doctoral Dissertation). The Temple University, Philadelphia.
• Holland, J. L. (1997). Making vocational choices (3rd ed.). Odessa, FL: Psychological Assessment Resources, Inc.
• Ireland, G. W., & Lent, R. W. (2018). Career exploration and decision-making learning experiences: A test of the career self-management model. Journal of Vocational Behavior, 106, 37–47.
• Işık, E. (2010). Sosyal bilişsel kariyer teorisi temelli bir grup müdahalesinin üniversite öğrencilerinin kariyer kararı yetkinlik ve mesleki sonuç beklenti düzeylerine etkisi (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Kalaycı, Ş. (2018). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (9. Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kline, R. B. (1994). An easy guide to factor analysis (Frist edition). Routledge.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3. Edition). New York: The Guilford Press.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel psychology, 28(4), 563-575.
• Lent, R. W., Brown, S. D. & Hackett, G. (2002). Social cognitive career theory. Brown, D., & Associates (Eds.), Career choice and development (pp. 255-311). San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Lent, R. W., Ezeofor, I., Morrison, M. A., Penn, L. T., & Ireland, G. W. (2016). Applying the social cognitive model of career self-management to career exploration and decision-making. Journal of Vocational Behavior, 93, 47–57.
• Lopez, F. G. & Ann-Yi, S. (2006). Predictors of career indecision in three racial/ ethnic groups of college women. Journal of Career Development, 33, 29-46.
• Nauta, M. M. (2007). Career interests, self-efficacy, and personality: Antecedents of career exploration. Journal of Career Assessment, 15, 162-180.
• Özyürek, R. (2002). Liseli öğrenciler için matematik yetkinlik beklentisi bilgilendirici kaynaklar ölçeğinin geliştirilmesi: Ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 502-531.
• Savickas, M. L. (1995). Constructivist counseling for career indecision. Career Development Quarterly, 43, 363-373.
• Schumacker, R. E. ve Lomax, R. G. (2004). A beginner’s guide to structural equation modeling (Second edition). Psychology Press.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Anı Yayıncılık.
• Super, D. E. (1980). A life-span, life-space approach to career development. Journal of vocational behavior, 16(3), 282-298.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th edition). Pearson Education.
• Ulaş, Ö. ve Yıldırım, İ. (2016). Kariyer kararı verme yetkinliği ölçeğinin geliştirilmesi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 6(45), 77-90.
• Zhou, Y., & Xu, G. (2022). Career exploration and decision-making learning experiences (CEDLE) scales: Validation among Chinese vocational college students. Journal of Career Development, 49(4), 846-861.