Okul Öncesi Eğitim Programı Uygulamaları İle Kalitenin Yapısal Unsurları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 12 Issue: 3, 269 - 293, 23.10.2025

Hasan Dilek

https://doi.org/10.33907/turkjes.1756944

Abstract

Okul öncesi eğitim uygulamalarının en temel amacı çocukların bütüncül gelişimini desteklemek ve bu bağlamda çocukların kazanımlar elde etmesini sağlamaktır. Bu amaç için okul öncesi eğitim programı oldukça önemli bir unsurdur. Ancak programdan istendik kazanımların elde edilmesi için süreç boyutunda yer alan etkinliklerin dengeli bir şekilde uygulanması gerekmektedir. Bu araştırmada, kalitenin yapısal unsurları ile okul öncesi öğretmenlerinin etkinlikleri uygulama sıklığı arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Kayseri ilinde görev yapan 156 okul öncesi öğretmenine ait verilerle yürütülen araştırmada, ilişkisel ve keşfedici nicel araştırma deseni kullanmıştır. Öğretmenlerin etkinlikleri uygulama sıklıkları, hiyerarşik ve k-ortalamalar kümeleme teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Ayrıca yapısal unsurların ve kullanılan kaynakların kümelerle olan ilişksi de incelenmiştir. Betimsel bulgular öğretmenlerin en sıklıkla sanat, oyun ve hareket etkinliklerini uygularken, alan-gezisi, drama ve fen etkinliklerini ise daha az uyguladıklarını ve kümelemeye ait bulgular ise etkinlik uygulama sıklıklarına göre üç ayrı profile sahip olduklarını göstermiştir. Ayrıca yapısal unsurların ve kaynak kullanımının etkinlik uygulama sıklığıyla ilişkili olduğu da ortaya çıkmıştır. Özellikle, daha az sorunla karşılaşan ve daha fazla kaynak kullanan öğretmenler, daha az uygulanan etkinlikleri uygulama eğiliminde olmuşlardır. Araştırmanın bulguları doğrultusunda etkinliklerin uygulanmasındaki bağlamsal engeller vurgulanmış, daha hedefli kurumsal destek ve okul öncesi eğitimin kalitesinin iyileştirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

Keywords

Okul öncesi eğitim , okul öncesi eğitim programı , okul öncesi eğitim etkinlikleri , yapısal unsurlar , okul öncesi öğretmenleri

Examining The Relationship Between Program Implementation and Structural Factors of Quality in Preschool Education

Abstract

The overarching aim of preschool education is to foster children’s holistic development and facilitate the attainment of developmental outcomes within this framework. Central to this objective is the preschool curriculum, which serves as a foundational tool for guiding educational practices. However, the successful realization of curriculum goals is contingent upon the balanced implementation of various activities that constitute the process dimension of early childhood programs. This study aimed to examine the relationship between structural factors of quality and the frequency of preschool teachers' implementation of activities. Drawing on data from 156 preschool teachers in Kayseri, Turkey, the study employed a correlational and exploratory quantitative design. Teachers’ reported activity implementation frequencies were analyzed using hierarchical and k-means clustering techniques. Subsequently, the clusters were examined in relation to structural constraints and the types of resources teachers employed. Descriptive analyses revealed that art, play, and movement were the most frequently implemented activities, while field trips, drama, and science were used considerably less often. Cluster analysis identified three distinct teacher profiles based on activity implementation patterns. The findings further indicated that structural conditions and the use of resources were related to the frequency of activity implementation. Notably, teachers who reported fewer structural challenges and used a broader range of resources exhibited more diversified and frequent activity implementation. The study underscores the role of contextual barriers in shaping curriculum enactment and offers recommendations for enhancing institutional support mechanisms to improve the overall quality of preschool education.

Keywords

Preschool education , preschool curriculum , preschool activities , structural factors , preschool teachers

References

• Asar, R., Civan, D., & Akkurt, S. T. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin yaşadığı sorunlar. Turkish Journal of Educational Studies, 10(3), 237-252.
• Ayvallı, M., & Şimşek, E. E. (2020). Okul öncesi öğretmen adaylarının sınıf içi uygulamalarında yer verdikleri etkinlik türlerinin sıralama yargıları kanunuyla ölçeklenmesi. Journal of Education and New Approaches, 3(1), 1-15.
• Barros, S., & Aguiar, C. (2010). Assessing the quality of Portuguese childcare pro-grams for toddlers. Early Childhood Research Quarterly, 25(4), 527–535.
• Bassok, D., Latham, S., & Rorem, A. (2016). Is kindergarten the new first grade?. AERA open, 2(1), 1-31.
• Başar, T., & Dilek, H. (2025). Interpreting the curricula: Multifactorial sense-making by preschool teachers in Turkey. Teaching and Teacher Education, 162, 105060.
• Biersteker, L., Dawes, A., Hendricks, L., & Tredoux, C. (2016). Center-based early childhood care and education program quality: A South African study. Early Childhood Research Quarterly, 36(3), 334-344.
• Bowman, B. T., Donovan, M. S., & Burns, M. S. (2001). Eager to learn: Educating our preschoolers. National Academy Press.
• Burchinal, M. R., Cryer, D., Clifford, R. M., & Howes, C. (2002). Caregiver training and classroom quality in childcare centers. Applied Developmental Science, 6(1), 2–11.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, E. & Kılıç, Ş. (2019). Okul öncesi eğitim: Temel sorunlar ve çözüm önerileri. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 483-519.
• Can, S. & Akduman, G. G. (2022). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Matematik Etkinliklerine Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 17(2).
• Catron, C. E., ve Allen, J. (2003). Early childhood curriculum: a creative play model. New Jersey: Merril Prentice Hall.
• Creswell, J. W. (2014). Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Pearson Publications.
• Cramer, D. & Howitt, D. L. (2004). The Sage dictionary of statistics. Sage Publications.
• Cryer, D., Tietze, W., Burchinal, M., Leal, T., & Palacios, J. (1999). Predicting process quality from structural quality in preschool programs: A cross-country comparison. Early Childhood Research Quarterly, 14(3), 339–361.
• Danniels, E., & Pyle, A. (2023). Inclusive play-based learning: Approaches from enacting kindergarten teachers. Early Childhood Education Journal, 51(7), 1169-1179.
• Day, C., & Gu, Q. (2013). Resilient teachers, resilient schools: Building and sustaining quality in testing times. Routledge.
• Demirer, C., & Kıral, B. (2023). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okul Müdürleri ile Yaşadıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Mükemmellik Arayışı Dergisi, (5), 20-29.
• Dilek, H. (2024). Seeing the whole picture: Exploring the predictors of preschool teachers' intentions toward child-centred approach from a socio-psychological perspective. Teaching and Teacher Education, 152, 104796.
• Durlak, J. A., & DuPre, E. P. (2008). Implementation matters: A review of research on the influence of implementation on program outcomes and the factors affecting implementation. American Journal of Community Psychology, 41(3), 327-350.
• Early, D. M., Bryant, D. M., Pianta, R. C., Clifford, R. M., Burchinal, M. R., Ritchie, S., et al. (2006). Are teachers’ education, major, and credentials related to class-room quality and children’s academic gains in pre-kindergarten? Early Childhood Research Quarterly, 21, 174–195.
• Early, D. M., Iruka, I. U., Ritchie, S., Barbarin, O. A., Winn, D. M. C., Crawford, G. M., ... & Pianta, R. C. (2010). How do pre-kindergarteners spend their time? Gender, ethnicity, and income as predictors of experiences in pre-kindergarten classrooms. Early Childhood Research Quarterly, 25(2), 177-193.
• Erşan, Ş. (2019). Ebeveynlerin okul öncesi eğitim kurumundan ve öğretmenden beklentilerinin incelenmesi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 161-178.
• European Commision [EC] (2014). Proposal for key principles of a Quality Framework for Early Childhood Education and Care. Disponível https://www. european-agency. org/sites/default/files/agencyprojects/IECE/3.% 20Nora% 20Milotay.
• File, N., Mueller, J. J., & Wisneski, D. B. (Eds.). (2012). Curriculum in early childhood education: Re-examined, rediscovered, and renewed. Routledge Publications.
• Gamoran, A., Secada, W. G., & Marrett, C. B. (2006). The organizational context of teaching and learning: Changing theoretical perspectives. In M. T. Hallinan (Ed.), Handbook of research in the sociology of education (pp. 37–63). New York, NY: Kluwer Academic/Plenum
• Gol‐Guven, M. (2009). Evaluation of the quality of early childhood classrooms in Turkey. Early Child Development and Care, 179(4), 437-451.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2014). Multivariate data analysis. Pearson.
• Hayber, B. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin kurumlarında yaşadıkları sorunlar. Düzce Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 16-25.
• Işıkoğlu, N. (2007). Okul öncesi eğitim kurumlarında kalite, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Dergisi, 9(18), 37-47.
• Kandır, A., Özbey, S., ve İnal, G. (2009). Okul öncesi öğretmenlerinin eğitim programlarını planlama ve uygulamada karşılaştıkları güçlüklerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 373–387.
• Karlıdağ, İ., & Sağlam, M. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin meslek yaşantılarının ilk yıllarına ilişkin anlatıları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 54(2), 391-430.
• Kılıç, Z., Tunçeli, H. İ., & Ünsal, F. Ö. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin eğitim-öğretim süreçlerinde uygulamayı tercih ettikleri etkinlik türlerine ilişkin görüşleri. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 54(1), 69-90.
• Kızıltaş, E., & Sak, R. (2016). Okul öncesi eğitimde alan gezisi etkinlikleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2). 469-487.
• Konca, A. S. (2020). Velilerin okul öncesi eğitim hakkında görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 892-902.
• Konca, A. S., & İlhan, S. D. (2021). Learning activities in preschool classrooms: preferences of preschool teachers and views of parents. Participatory Educational Research, 8(4), 186-197.
• Kothari, C. R. (2004). Research methodology: Methods and techniques. New Age International.
• Mashburn, A. J., Pianta, R. C., Hamre, B. K., Downer, J. T., Barbarin, O. A., Bryant, D.,et al. (2008). Measures of classroom quality in prekindergarten and children’s development of academic, language, and social skills. Child Development, 79,732–749.
• Martikainen, S., Kalland, M., Linnavalli, T., Kostilainen, K., Aittokoski, M., Reunamo, J., ... & Tervaniemi, M. (2024). Supporting social-emotional development in early childhood education and care–a randomized parallel group trial evaluating the impact of two different interventions. Scandinavian Journal of Educational Research, 68(5), 1069-1087.
• Mayer, D., & Beckh, K. (2016). Examining the validity of the ECERS–R: Results from the German national study of childcare in early childhood. Early Childhood Research Quarterly, 36(3), 415-426.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 1994). Okul öncesi eğitim programı. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2013). Okul öncesi eğitim programı (36-72 aylık çocuklar için). Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2006). 36-72 aylık çocuklar için okul öncesi eğitim programı. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2013). Okul öncesi eğitim programı. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2024a). Okul öncesi eğitim programı. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2024b). Okul öncesi eğitim programı. Türkiye yüzyılı maarif modeli. Ankara.
• Minifoğlu, Ş., & Gürşimşek, A. I. (2023). Ana sınıf ve ilkokul birinci sınıf öğretmenlerinin okul öncesi dönemde yürütülen okuma yazmaya hazırlık çalışmaları ile ilgili görüşleri. Temel Eğitim, (17), 6-23.
• Murtagh, F., & Legendre, P. (2014). Ward’s hierarchical agglomerative clustering method: which algorithms implement Ward’s criterion? Journal of classification, 31(3), 274-295.
• Nasiopoulou, P., Williams, P., & Lantz-Andersson, A. (2022). Preschool teachers’ work with curriculum content areas in relation to their professional competence and group size in preschool: A mixed-methods analysis. Scandinavian Journal of Educational Research, 66(3), 533-548.
• O’Donnell, C. L. (2008). Defining, conceptualizing, and measuring fidelity of implementation and its relationship to outcomes in K-12 curriculum intervention research. Review of Educational Research, 78(1), 33–84.
• Özkan, B., & Girgin, F. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin görsel sanat etkinliği uygulamalarını değerlendirmesi. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 4(4), 79-85.
• Özdoğru, M. (2021). Özel gereksinimli öğrencilerin okul öncesi eğitiminde karşılaşılan sorunlar. Temel Eğitim, 11, 6-16.
• Paslı, H., & Temel, F. (2024). Bilinçli Farkındalık Uygulamalarının Öğretmen Değerlendirmelerine Göre Çocukların Öz Düzenleme Becerilerine Etkisi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(2), 36-48.
• Pessanha, M., Aguiar, C., & Bairrao, J. (2007). Influence of structural features on Portuguese toddler childcare quality. Early Childhood Research Quarterly, 22(2), 204–214.
• Rivera Maulucci, M. S. (2010). Resisting the marginalization of science in an urban school: Coactivating social, cultural, material, and strategic resources. Journal of Research in Science Teaching, 47, 840–860.
• Serdaroğlu, H. U. ve Bekir, H. (2020). Assessing the quality level of independent kindergartens and nursery classes affiliated to ministry of national education. Journal of Current Researches on Educational Studies, 10(1), 51-66.
• Sewell, W. H. (1992). A theory of structure: Duality, agency, and transformation. American Journal of Sociology, 98(1), 1–29.
• Sarışık, S., Gürel, M., Uslu, Ş., & Dönmez, E. (2022). Covid-19 pandemi sürecinde öğretmenlerin yaşadığı psikolojik sorunlar ve sorunlar ile baş etme yolları: Öğretmen görüşleri. International Journal of Trends and Developments in Education, 2(1), 1-13.
• Sheridan, S. (2009). Discerning pedagogical quality in preschool. Scandinavian journal of educational research, 53(3), 245-261.
• Slot, P. L., Leseman, P. P., Verhagen, J., & Mulder, H. (2015). Associations between structural quality aspects and process quality in Dutch early childhood education and care settings. Early Childhood Research Quarterly, 33, 64-76.
• Spillane, J. P., & Thompson, C. (1997). Reconstructing conceptions of local capacity: The local education agency's capacity for ambitious educational reform. Educational Evaluation and Policy Analysis, 19(2), 185–203
• Su, Y., Rao, N., Sun, J., & Zhang, L. (2021). Preschool quality and child development in China. Early Childhood Research Quarterly, 56(3), 15-26.
• Suna, H. E., & Ozer, M. (2024). Medium-and long-term outcomes of early childhood education: experiences from Turkish large-scale assessments. Humanities and Social Sciences Communications, 11(1), 1-15.
• Tantekin Erden, F. & Altun, D. (2014). Sınıf öğretmenlerinin okul öncesi eğitim ve ilköğretime geçiş süreci hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 13(2). 481-502.
• Taylor, M. E., & Boyer, W. (2020). Play-based learning: Evidence-based research to improve children’s learning experiences in the kindergarten classroom. Early Childhood Education Journal, 48, 127-133.
• Temel, F., & Kölemen, E. B. (2021). Okul öncesi öğretmenlerin alan gezisi düzenlemeye ilişkin öz-yeterlilik inançlarının incelenmesi. International Primary Education Research Journal, 5(1), 46-58.
• Temiz, S. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıflarında karşılaştıkları öğrenci davranış problemleri, bu problemlerin öğretme-öğrenme sürecine etkileri ve bunları yönetme stratejileri. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(I), 1-10.
• Timperley, H., Wilson, A., Barrar, H., & Fung, I. (2008). Teacher professional learning and development (Vol. 18). International Adacemy of Education.
• Tutkun, C., Kılıç, Z. N. A., Balcı, A., & Kök, M. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezisi etkinliğine yönelik görüşlerinin incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 469-487.
• Uçar Kaplan, E. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin yönetim ile yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri. Yaşadıkça Eğitim, 29(1), 49-64.
• Uzbilir Özçelik, G. (2018). Okul öncesi ve sınıf öğretmenlerinin bilimsel alan gezisi yapmaya ilişkin öz-yeterliklerinin ve yaparken yaşadıkları zorluklar hakkında görüşlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Vendramin, L., Campello, R. J., & Hruschka, E. R. (2010). Relative clustering validity criteria: A comparative overview. Statistical analysis and data mining. Statistical Analysis and Data Mining, 3(4), 209-235.
• Varol, F. (2013). What they believe and what they do. European Early Childhood Education Research Journal, 21(4), 541-552.
• Vermeer, H. J., van IJzendoorn, M. H., Cárcamo, R. A., & Harrison, L. J. (2016). Quality of child care using the environment rating scales: A meta-analysis of international studies. International Journal of Early Childhood, 48(1), 33-60.
• Vural, D. G., & Mocan, D. K. (2022). Fen etkinliklerinin okul öncesi dönem çocuklarında çevre bilinci kazandırılmasına etkisi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 6(2), 402-423.
• Yalçın, F. A., & Yalçın, M. (2018). Okul öncesi öğretmenlerin okul öncesi eğitimin sorunlarıyla ilgili görüşleri: Ağrı ili örneği. İlköğretim Online, 17(1), 367-383.
• Yücesan, E. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin müzik etkinliklerinde Orff yaklaşımını kullanma durumları. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 27(46), 82-91.
• Yüzbaşıoğlu, Y., Yılmaz, E., Babayiğit, A., İnan, H. T., Kaynar, N., & İnan, S. K. (2023). Ters yüz öğrenme modeli ile tasarlanan eğitim uygulamalarının okul öncesi dönemdeki çocukların bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 128-136.