UNUTULAN AĞAÇ: DARDAĞAN (Celtis tournefortii Lam.)’LARIN ADIYAMAN VE ŞANLIURFA'DA KORUNMASI GEREKEN BAZI ANIT AĞAÇ NİTELİKLİ BİREYLERİ

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 339 - 352, 27.10.2025

Hakan Demirbağ , Mustafa Yılmaz , Mehmet Kalkan , Zeynep Çiçekli

https://doi.org/10.32328/turkjforsci.1532872

Abstract

Anıt ağaçlar bir yörenin dünü, bugünü ve geleceği arasında köprü kuran tarihi tanıklarıdır. Günümüzde pek çok türe ait anıt ağaç bulunmaktadır. Adıyaman ve Şanlıurfa illerini kapsayan bu çalışmada; geçmişten geleceğe uzanan, çeşitli toprak ve iklim koşullarına dayanıklı, doğal türümüz dardağan (Celtis tournefortii L.)’nın anıt ağaç niteliğindeki bazı fertleri tespit edilmiştir. Örnekler boy, çap ve yaş kriterine göre incelenerek bakı ve koordinatları kaydedilmiştir. Buna göre on adet dardağan bireyi araştırmaya konu edilmiştir. Bu bireylerden 8 adeti Adıyaman, 2 adeti Şanlıurfa’da bulunmaktadır. Ağacın bulunduğu yerlerde çeşitli mülakatlar yapılarak tarihi, folklorik ve mistik özellikleri tartışılmıştır. Değerlendirmeler dardağanların anıt ağaç olarak tescil edilebilecek niteliklerde olduğunu ortaya koymuştur. Türe ait birçok bireyin korunmaya muhtaç durumda olduğu anlaşılmıştır. Araştırma neticesinde ortaya çıkan ve seçkin vasıflar taşıdığı belirlenen bu ağaçlara yönelik yapılacak kayıtlar, gelecek nesillere aktarılacak doğal ve kültürel arşivi muhafaza etmek adına önemli bir başlangıç olacaktır.

Keywords

Anıt ağaç , çitlenbik , yerli tür , ekolojik miras.

FORGOTTEN TREE: SOME MONUMENTAL INDIVIDUALS OF ORIENTAL HACKBERRY (Celtis tournefortii Lam.) NEEDS TO BE CONSERVED IN ADIYAMAN AND ŞANLIURFA

Abstract

Monumental trees are historical witnesses that bridge the past, present and future of a region. Today, there are monumental trees belonging to many species. In this study covering the provinces of Adıyaman and Şanlıurfa; some individuals of our natural and native species oriental hackberry (Celtis tournefortii L.), which is a monumental tree extending from the past to the future, resistant to various soil and climate conditions, were identified. The candidates were analysed according to length, diameter and age criteria and their aspect and coordinates were recorded. Accordingly, ten oriental hackberry individuals were subjected to the research. 8 of these individuals are located in Adıyaman and 2 in Şanlıurfa. Various interviews were conducted in the places where the tree was found and its historical, folkloric and mystical features were discussed. The evaluations revealed that the oriental hackberry have the qualifications to be registered as monumental trees. Many individuals of the species were found to be in need of conservation. As a result of the research, the records to be made for these trees, which are identified as having distinguished characteristics, will be an important start in order to preserve the natural and cultural archive to be transferred to future generations.

Keywords

Monumental tree , hackberry , native species , ecological heritage.

References

• Akçay, M. H., & Akgün, B. (2023). Üç farklı fidanlıkta yetiştirilen adi çitlembik (Celtis australis L.) Türünün bazı morfolojik ve fizyolojik özelliklerinin belirlenmesi. Turkish Journal of Forest Science, 7(1), 59-72.
• Akkemik, Ü., Yılmaz, H., Yılmaz, O.Y., Sevgi, O. & Sevgi, E. (2020). Gökçeada’da Quercus coccifera türüne ait bir anıtsal ağaç tespiti. Turk J. Biod, 3(1): 15-20.
• Anonim. (2024). https://www.anitagaclar.gov.tr, Erişim Tarihi:10.07.2024
• Asan, Ü. (1987). Türkiye ormanlarında saptanabilen anıt nitelikli ağaçların Dünya’daki benzerleri ile karşılaştırılması. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 37(2), 46- 68.
• Asan, Ü. (1991). Doğal ve kültürel miraslarımızdan anıt ağaç ve ormanlarımız. Yeşile Çerçeve, 6, 22-24.
• Asan, Ü. (2010). İstanbul'un doğal mirası anıt ağaçlar, İBB. Kültür Yayınları.
• Baytop, T. (1994). Türkçe bitki adları sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları No: 5678.
• Çelepi, M. S. (2016). Somut olmayan kültürel miras ve üniversite gençliği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 15-35.
• Demirbağ, H., & Yılmaz, M. (2023). Dardağan ağacı (Celtis tournefortii L.)’nın bazı odundışı ürün, hizmet ve özellikleri. In: 5th International Non-Wood Forest Products Symposium. Bartin University. https://nonwoodbartin.com/
• Demirbağ, H. (2023). Adıyaman ve Şanlıurfa’daki dardağan (Celtis tournefortii Lam.) gen kaynakları üzerine araştırmalar (Doktora Tezi). Bursa Teknik Üniversitesi, 2023. Doi: 10.13140/RG.2.2.23182.98887.
• Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ. & Sönmez, S. (2014). Kuyucak monumental cretan maple (Acer sempervirens L.) (Burhaniye-Balıkesir, Turkey). Procedia-Socialand Behavioral Sciences, 120: 547–556
• Genç, M. & Güner, Ş.T. (2001). Anıt ağaç envanteri ve seçimi için yeni bir yöntem, I. Ulusal Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı, 19-20 Mart 2001, Ankara, 234-251.
• Genç, M. & Güner, S.T. (2003). Göller Bölgesi’nin anıt ağaçları.Isparta Valiliği Özel İdare Müdürlüğü, İdeal Matbaası.
• Kavgacı, A. (2002). Türkiye’nin anıt meşeleri ve yeni bir anıt meşe (Çeçe Sultan Meşesi), İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, 52(1): 133-142.
• Koca, A.D. (2014). Monumental trees in Akçakoca (Düzce, Turkey): Utilities of natural resources for ecotourism. Hacettepe J. Biol. & Chem., 42(3): 421-427.
• Mataracı, T. (2012). Celtis. Şu sitede: Bizimbitkiler (2013). <http://www.bizimbitkiler.org.tr>, [er. tar.: 03 10 2024].
• Özdemir, Ü., Göncüoğlu. C, Tütüncü, C. Tanca, N. & Tümer, A. (1986). Doğal anıtlar. Journal of Science Fac, 8, 221-230.
• Palabaş Uzun, S., Uzun, A. & Terzioğlu, S. (2007). Doğal mirasımıza bir katkı: Anıt doğu ladini (Picea orientalis (L.). Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 3(2): 42-54.
• Polat, Z. (2017). Doğanın mirası: Anıt ağaçlar. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 5(8), 908-916.
• Sabuncu, A., Doğru, A., Özener, H., Turgut, B. & Halıcıoğlu K. (2013). Anıt ağaç envanterinin coğrafi bilgi sistemleri ile oluşturulması. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi. 11-13 Kasım 2013, Ankara.
• Sarıbaş, M. (2015). Batı Karadeniz Bölgesi’nin kayda girmemiş anıt ağaçları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 52 (1):13-21.
• Yaltırık, F. (1998). Dendroloji Ders Kitabı II, Angiospermae (Kapalı Tohumlular), İU Orman Fak. Yayın No: 4104/420, İstanbul.
• Yaltırık, F.1999. Tarihin yeşil tanıkları anıt ağaçlar. Yeşil Atlas Dergisi, (2), 70-78.
• Woldring, H., & Cappers, R. (2001). The origin of the'wild orchards' of Central Anatolia. Turkish Journal of Botany, 25(1), 1-9.