ATATÜRK’ÜN TÜRK TARİHİ VE TÜRK DÜNYASI İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ VE BU GÖRÜŞLERİN NUTUK’UN SÖZ VARLIĞINA YANSIMASI

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 39 - 50, 20.06.2025

Nevzat Özkan , Güven Alp Durak

https://doi.org/10.30563/turklad.1535455

Öz

Atatürk’ün Nutuk’u, Türkiye’nin ve Türklüğün temel eserlerinden biri olma özelliğine sahiptir. Nutuk, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ve gelişimini anlatan bir eser olmasının yanı sıra farklı alanlarda da önemli bilgiler içermektedir. Dünya siyasetinden haberleri, Türk tarihinden kesitleri ve Türk dünyasından çeşitli tespitleri Nutuk’ta bulmak mümkündür. Nutuk, Türklük bilincinin ve Türk kavramının tarihsel olarak açıklandığı ve yorumlandığı çok yönlü bir eserdir.
Atatürk’ün yaşadığı dönemde Türk dünyasının bölünmüşlüğü ve parçalanmışlığı bilinen bir olgudur. Türk toplulukları birlik ve bütünlüğünü sağlayamamış, emperyal güçlerin elinde biçare kalmıştır. Bu genel manzara karşısında Atatürk ve yakın arkadaşları Türk dünyası siyasetine birçok kez müdahil olmuş ve bazı teşebbüslerde bulunmuşlardır. Bu teşebbüslerin ve mücadelelerin gerekçeleri Atatürk tarafından Nutuk’ta bahis konusu edilmiştir.
Çalışmanın esası, Nutuk’taki Türk dünyası ile ilgili ve kavram ve terimlerin açıklanarak ortaya konulması ve irdelenmesidir. Böylelikle Ulu Önder’in Türklüğün geniş sınırlarına hâkimiyeti ve merakı, Türklüğün tarihsel süreçlerine yetkinliği, soydaş topluluklarla alakası, Türk devletlerinin dünya siyasetindeki konumu gibi hususlardaki değerlendirmeleri Nutuk üzerinden açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk , Nutuk , Söz Varlığı , Türk Dünyası , Osmanlı Türkçesi

Ataturk’s Views on Turkish History and The Turkic World and The Reflection of These Views in the Vocabulary of The Nutuk

Öz

Atatürk's Speech has the distinction of being one of the fundamental works of Turkey and Turkishness. In addition to being a work that describes the establishment and development of the Republic of Turkey, Speech also contains important information in different areas. It is possible to find news from world politics, sections from Turkish history and various findings from the Turkish world in Nutuk. Nutuk is a multifaceted work in which Turkish consciousness and the concept of the Turk are historically explained and supported.
The division and fragmentation of the Turkish world during Ataturk's lifetime is a well-known fact. Each Turkish people sought to save their own independence and remained helpless in the hands of the imperial powers. In the face of this general view, Atatürk and his close friends intervened in the politics of the Turkic world many times and made some initiatives. The reasons for these attempts and struggles were mentioned by Atatürk in his Speech.
The essence of the study is to explain and examine the concepts and terms related to the Turkic world in Speech. Thus, the Great Leader's evaluations on issues such as his dominance and curiosity over the vast borders of the Turks, his competence in the historical processes of the Turks, his relationship with cognate communities, and the position of the Turkic states in world politics will be explained through the Speech.

Anahtar Kelimeler

Atatürk , Speech , Vocabulary , Turkic World , Ottoman Turkic

Kaynakça

• Atatürk, (2019). Nutuk – Söylev I. Cilt (1919-1920). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Atatürk, (2019). Nutuk – Söylev II. Cilt (1920-1927). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Atatürk, (2019). Nutuk – Söylev III. Cilt (Vesikalar/Belgeler). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Atatürk, (2020). Nutuk. Gazi Mustafa Kemal tarafından 1927. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atatürk’ün Okuduğu Kitaplar. (2001). Ankara: Anıtkabir Derneği Yayınları.
• Berkes, N. (2020). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bozdağ, İ. (2019). Atatürk’ün Sofrası. İstanbul: Truva Yayınları.
• Çelebi, E. (2010). Atatürk ve Türk Dünyası. Kastamonu Eğitim Dergisi, C. 3, S. 1, s. 199-208.
• Eraslan, C. (2018). Atatürk’ün Türk Dünyasının Meselelerine Bakışı. Ankara: TESAM III. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Yerelden Küresele: Türkiye-Türk Dünyası İlişkilerinin Dünü, Bugünü ve Yarını. s.145-162.
• Ercilasun, A. B. (2015). Dilde Birlik. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Velidedeoğlu, H. V. (1978). Gazi M. Kemal Atatürk-Söylev. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• İnan, A. (1939). Atatürk ve Tarih Tezi. Belleten, 3(10), 243-246
• Korkmaz, Z. (1992). Atatürk ve Türk Dili – Belgeler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mert, Ö. (2016). İşgalden Kurtuluşa Doğru Doğu Trakya. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. S. 58, s. 123-176.
• Musa, İ. (2000). Azerbaycan-Osmanlı Siyasi-Askerî İlişkileri (1917-1918). Belleten, 64(240), s. 509-522.
• Özçelik, İ. (1999). Atatürk, Cumhuriyet ve Tarih Şuuru. Erdem, 11 (31), 179-196.
• Özerdim, S. N. (2019). Nutuk – Söylev IV. Cilt, Genel Dizin. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Parla, T. (1991). Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmî Kaynakları, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II. Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Saray, M. (1993). Gaspıralı İsmail Bey’den Atatürk’e Türk Dünyasında Dil ve Kültür Birliği. İstanbul: Çantay Yayınevi.
• Saray, M. (2022). Atatürk’ün Türklük ve Milliyetçilik Anlayışı. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Türkçe Sözlük (1998). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uzun, H. (2005). Atatürk’ün Nutuk’unun İçerik Analizi. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. Y. 1, S. 2. s. 125-143.