DOĞU TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ BİR ŞİİR SEÇKİSİ ÜZERİNE

Year 2020, Volume: 24 Issue: 1, 159 - 179, 03.07.2020

Uğur Uzunkaya

Abstract

Doğu Türkçesi yahut da İslami Orta Asya Türk edebî dili olarak adlandırılan dönemin Türkçenin tarihsel gelişiminde 19. yüzyıla kadar varlığını sürdürdüğü bilinir. Bu dönemde farklı tür ve konularda birçok eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerden biri de Hollanda Groningen Üniversitesi Kütüphanesi, Özel Koleksiyonlar bölümünde Hs. 474 arşiv numarasıyla korunmakta olan 14. yüzyılın geç dönemi ile tarihlendirilen içerisinde biri Arapça diğer ikisi Türkçe üç eser barındıran bir mecmuanın üçüncü bölümünü oluşturan Doğu Türkçesiyle yazılmış bir şiir seçkisidir. Bu yazmada mevcut olan ve bu yazının da konusu oluşturan manzum parçalar dörtlükler şeklinde kaleme alınmıştır ve ilgili yazmanın 33a-57b varakları arasında bulunmaktadır. Bu şiir seçkisi başından ve sonundan eksiktir. Hatta kimi manzum parçalara tekabül eden yerlerde yazma hasarlıdır. Metnin bir başlığı bulunmamaktadır. Yazmada her manzum parçanın başında Arapçası ile li-ġayrihī ‘bir başkası tarafından’ ifadesi yer alır. Metin dil özellikleri itibariyle yer yer Batı Türkçesine ilişkin unsurları ihtiva etse de Doğu Türkçesinin en yaygın özelliklerini korumaktadır. Temelde iki bölümden oluşan bu yazıda metinden yansıyan örneklerle kısa bir dil incelemesi sunulacak ve bunu metnin yazı çevirimi ve Türkiye Türkçesine aktarması izleyecektir.

Keywords

Doğu Türkçesi, İslami Orta Asya Türk edebî dili, manzum parçalar, metin neşri

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

References

• CLAUSON, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford at the Clarendon Press.
• BODROGLIGETI, András J. E. (2001). A Grammar of Chagatay. München: Lincom Europa.
• ÇAKMAK, Serkan (2019). Atebetü’l-Hakâyık Edib Ahmed Yüknekî. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• ECKMANN, János (2017). Çağatayca El Kitabı, (çev. Günay Karaağaç). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERDAL, Marcel (1991). Old Turkic Word Formation. A Functional Approach to the Lexicon. Vol. I-II. Wiesbaden: Harrassowitz. (Turcologica 7.)
• ERDEM UÇAR, Filiz Meltem (2016). “Çağatay Türkçesinde Tasvir Fiilleri”. Türkbilig, 32: 21-56.
• NADALYAYEV, V. M. – Nasilov, D. M. – Tenişev, E. R. – Şçerbak, A. M. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’. Leningrad: Izdat. Nauka, Leningradskoe Otd. (Akademiya Nauk SSSR. Institut Yazıkoznaniya).
• SCHMIDT, Jan (2012). Catalogue of Turkish Manuscripts in the Library of Leiden University and Other Collection in the Netherlands. Leiden & Boston: Brill.
• TEKİN, Talat (2003). Orhon Türkçesi Grameri. İstanbul. (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9).
• Yazma: http://facsimile.ub.rug.nl/cdm/compoundobject/collection/manuscripts/id/11581/rec/1 (Erişim tarihi: 02.05.2020).