Başkasının Evi: Göç ve Sürgün Edebiyatında Ana Dili Bilinci

Year 2023, , 176 - 185, 28.12.2023

Sevda Arslan

https://doi.org/10.55246/turkophone.1288971

Abstract

Çok katmanlı bir kavram olan kimlik, insanın kendini tanımlama araçlarına göre biçimlenir. Ana dili de bu tanımlama araçları içerisindeki başat ögelerden biridir. Zorunlu ya da gönüllü göç, sürgün, esaret, işgal gibi nedenlerle ana dilin hâkimiyetini yitirdiği zaman ve mekânlarda ana dili bilinci farklı biçimlerde işler. Bireyin ana diliyle kurduğu bağ; bu koşullara bağlı olarak kabullenme, unutma, yadsıma, bastırma, belirginleşme, kutsallaştırma, aşağılama gibi davranışlarla ortaya konabilir. Birey ana dili bilincine göre kendini ait hissetmediği soyut ya da somut mekânda söz konusu davranış kalıplarına göre yeni bir kimlik inşa ederken var olan kimliğini reddeder ya da yeni kimlikler yaratmayı seçer. Sebep ne olursa olsun kimliğin önemli ögesi dille kurulan bağ ya da bağsızlık insanın kendini ifade araçlarından biri olan edebiyata da yansır. Bu çalışmada ana dilini çeşitli sebeplerle konuşamayan bireylerin edebiyattaki yansımaları, edebî eserlerdeki ana dili bilinci, yıllar içerisinde ana diline yaklaşım konusunda değişen görüşler ele alınarak toplumsal değişimlerin ana diline yaklaşımdaki etkisi incelenecektir

Keywords

Göç, sürgün, ana dili, kimlik, madun, Türkçe

Someone Else's Home: Consciousness of Mother Tongue in Migration and Exile Literature

Abstract

Identity, a multi-layered concept, is shaped according to the tools a person uses to define themselves. Mother tongue is one of the dominant elements within these tools. In times and places where the dominance of the mother tongue is lost due to reasons such as forced or voluntary migration, exile, captivity, occupation, the consciousness of the mother tongue operates in different ways. The bond an individual establishes with their mother tongue can manifest in behaviors such as acceptance, forgetting, denial, suppression, highlighting, sanctification, or belittlement, depending on these conditions. Depending on their consciousness of their mother tongue, the individual rejects their existing identity or chooses to create new identities while constructing a new identity according to these behavioral patterns in the abstract or concrete space where they do not feel they belong. Whatever the reason, the bond or disconnection established with language, an important element of identity and one of the tools of self-expression, is also reflected in literature. In this study, the reflections in literature of individuals who cannot speak their mother tongue for various reasons, the consciousness of the mother tongue in literary works, and the changing views on the approach to the mother tongue over the years will be discussed, examining the effect of social changes on the approach to the mother tongue.

Keywords

Migration, exile, mother tongue, identity, disadvantaged, Turkish

References

• Andaç, F. (1996). Sürgün Edebiyatı, Edebiyatın Sürgünleri. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Aytmatov, C. (2013). Gün Olur Asra Bedel. İstanbul: Ötüken.
• Baykurt, F. (2008). Koca Ren. İstanbul: Literatür.
• Çoştu, Y. (2016). Göçmenlerin Kimlik Arayışı –Avrupalı Türkler Örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 533-546.
• Dağcı, C. (2015). Korkunç Yıllar. İstanbul: Ötüken.
• Karay, R. H. (1980). Gurbet Hikâyeleri ve Yeraltında Dünya Var. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Işunsu, E. (2015). Çiçekler Büyür. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• İpek, B. (2015). Bireyde Dil Bilinci. Journal of Turkish Language and Literature, 1(2), 33-44.
• Maalouf, A. (2000). Ölümcül Kimlikler. İstanbul: YKY.
• Özdamar, E. S. (2013). Annedili. (Çev: Fikret Doğan). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Saka, N. (2018). Almanya’daki Türk Göçmen Yazınına Kavramsal Bir Yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı), 1875-1888.
• Taner, H. (1994). Yalıda Sabah. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tunç, A. (2015). Yeşil Peri Gecesi. İstanbul: Can Yayınları.