Adli Psikotravmatoloji

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 103 - 113, 31.12.2020

Hakan Karaman

Öz

DSM-5 ‘e göre travma; gerçek ya da göz korkutucu biçimde ölümle, ağır yaralanmayla karşılaşmış olmak, cinsel saldırıya uğramış olmak veya bu tarz olaylara doğrudan tanıklık etme, aile ve yakınların başına geldiğini öğrenme ve örseleyici olayın hoş olmayan ayrıntıları ile yineleyici ve aşırı biçimde meşgul olma olarak tanımlanmaktadır. Kapsayıcı bir açıdan bakılırsa travma nesnel tehdit ile öznel baş etme gücü arasındaki yaşamsal dengesizlik olarak tanımlanabilir. Kabaca psikolojik travma çalışmaları olarak tanımlanabilecek olan psikotravmatoloji ise travma öncesi, travma anı ve sonrasındaki süreci ve faktörleri inceleyen bir bilim dalıdır. Travmalar doğa kaynaklı olanlar-insan kaynaklı olanlar-kazara olanlar olarak üç gruba ayrılabilir. Her bireyin kişilik yapısı ve yaşamsal şartları farklı olsa da travma karşısında verilecek dört tür tepkiden söz edilebilir; savaşma, kaçma, donakalma ve boyun eğme. Donakalma ve boyun eğme dissosiyatif doğası olan tepkilerdir. Yineleyici travmalara maruz kalan bireyler eğer öznel baş etme gücü ile travmayı karşılayamazlarsa günlük yaşantısına devam edebilmek adına yaşanan olayı dissosiye ederler. Savaşlar, terör, istismar, şiddet, cinsel saldırı v.b. olaylar hem travmatize yönü olan hem de adli açıdan değerlendirilmesi gereken olaylardır. Geniş perspektiften bakılırsa esasen insan kaynaklı bir travmanın yaşantılanması mağdur ve faili barındırması açısından adli bir olaydır. Bu mağdur ve failler adli sistem içerisinde hem hukukçuların hem de diğer uzmanların karşısına çıkmaktadırlar. Bu noktada ise “adli psikotravmatoloji” kavramı ortaya çıkmaktadır. Travmayla ilişkili adli olaylar bu bağlamda değerlendirilmelidir.
TCK 86/1 de başkasının vücuduna acı veren, sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan yaralanma tanımı psikolojik travmaları da kapsar niteliktedir. Travma sonrası her bireyde tanı kriterlerini karşılayacak düzeyde psikopatoloji gelişmeyebilir ancak adli psikiyatrik değerlendirmede kişinin anlattığı şiddet olayı ile değerlendirme sürecinde gözlemlenen psikolojik bulguların örtüşmesi halinde hafif yada ağır düzey bir rahatsızlık yaşandığının tespit edilecek olması hem mağdurun tedavisine hem de failin alacağı cezaya yön verecektir. Çalışmamızın amacı adli sistem ve travmatik vakaların kesişim kümesi olarak tanımlayabileceğimiz “adli psikotravmatoloji” konusuna ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Travma, Psikotravmatoloji, Adli Psikoloji

Kaynakça

• APA. (2013). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı. (E. Köroğlu, Çev.) Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Bayraktar, S. (2016). Psikolojik Travma. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
• Can, İ. Ö., Demiroğlu Uyanıker, Z., Ulaş, H., Karabağ, G., Cimilli , C., & Salaçin, S. (2013). Travma Mağdurlarında Ruhsal Travma Bulguları. Nöropsikiyatri Arşivi Dergisi, 50, 230-236.
• Eren Koçak, E., & Kılıç, C. (2017). Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Bilişsel Bozukluklar. Türk Psikiyatri Dergisi, 28(2), 124-131.
• Everly, G. S. (1993). Psychotraumatology: A two-factor formulation of posttraumatic stress. Integrative Physiological and Behavioral Science, 28(3), 270–278.
• Hacıoğlu Yıldırım, M., & Güvenç , R. (2017). Cinsel saldırı sonrası adli makamlara başvuran olguların ruhsal belirtileri ve travma özelliklerinin değerlendirilmesi. Anatolian Journal of Psychiatry, 18(4), 330-337.
• Karbeyaz, K., Gündüz, T., Balcı, Y., & Akkaya, H. (2012). Cinsel Suç Mağdurlarının Ruh Sağlığı Hakkında Düzenlenen Adli Psikiyatrik Raporlar ve Bilirkişilik Kurumları Arası Uzlaşma Sorunu. Türk Psikiyatri Dergisi, 23(4), 255-263.
• Kaya, Z. (2019). Travma Psikolojik Danışmanlığında Kavramsal Çerçeve. F. S. Çakar içinde, Travma Psikolojik Danışmanlığı (s. 2-34). Ankara: Pegem Akademi.
• Korkmaz , M., Uysal, C., Sivri, S., Bozkurt, İ., Bulut, K., Şimşek, Ş., . . . Haspolat, K. (2014). Cinsel saldırı sonrası adli tıp bölümüne başvuran olguların beden ve ruhsağlıklarının değerlendirilmesi. Dicle Tıp Dergisi, 41(4), 656-661.
• Oral, G. (2006). Yeni Türk Ceza Kanunu ve Ruhsal Travma. C. Yorulmaz , & G. Çetin içinde, Yeni Yasalar Çerçevesinde Hekimlerin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, Tıbbi Malpraktis ve Adli Raporların Düzenlenmesi (s. 118-126). İstanbul: Sempozyum Dizisi No: 48.
• Özen, Y. (2018). Travmatik Ben. İstanbul: Çınaraltı Yayıncılık.
• Öztürk, E. (2020). Travma ve Dissosiyasyon: Psikotravmatoloji Temel Kitabı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
• Taycan, O. (2019). Travma Sonrası Strs Bozukluğu Fenomenolojisi. A. T. Aker, O. Taycan, & F. Çelik içinde, Travma ve Stresörle İlişkili Bozuklukar (s. 1-37). Ankara: Türkiye Psikiyatri Derneği Adına Bayt Yayınevi.
• Tırtıl, L., Biçer, Ü., & Oral, G. (2020). Adli Psikiyatri. H. Dokgöz içinde, Adli Tıp Ve Adli Bilimler (s. 541-579). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Yavuz, M. S., Akın, U., Karabağ, G., Ozan, E., & Aykır, Ö. F. (2020). Travma Sonrası Gelişen Ruhsal Bozuklukların Adli-Tıbbi Açıdan Değerlendirilmesi. Van Tıp Dergisi, 27(1), 100-102.