Türk Yaylarının Yapımı ve Kullanılan Hayvansal Tutkalların Fonksiyonları

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 66 - 105, 10.07.2023

Salih Parlak

Öz

İnsanoğlu avlanmak ve savaşlarda galip gelmek için silah kullanmış ve sürekli geliştirme ihtiyacı duymuştur. Antik dönemlerden bu yana, ateşli silahların gelişimine kadar kullanılan en etkili silahlardan biri ok ve yay olmuştur. Türk tarihinde kazanılan zaferlerde ve yapılan fetihlerde ok ve yayın katkısı konusunda tarihçiler hemfikirdir. Özellikle yay yapımı ve kullanımındaki ustalık savaşlarda zafere götüren ana unsurlardan biri olmuştur. İslamiyeti kabulünden sonra okçuluk ve yay yapımı ibadet olarak telakki edilmiş, mükemmelleştirmek için adeta yarışılmıştır. Devlet tarafından da desteklenen bu çalışmalar sonucunda emsalleri arasında form ve yapı bakımından en üstün kabul edilen Türk yayları imal edilmiştir. Bu yayların yapımında kullanılan ahşap, boynuz ve sinirleri bir arada tutan hayvansal tutkallardır. Bu tutkalların özellikleri sayesinde kompozit yayların imali mümkün olabilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okçuluk, Türk Yayları, Hayvansal Tutkallar

Kaynakça

• ACAR, Şinasi; ÖZVERİ, Murat: “Yaycı Yusuf Beşe Terekesinin Düşündürdükleri”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, IX/1-2 120-136, 2007-2008.
• ADAMS, Robert D; WAKE, William: Structural Adhesive Joints in Engineering, Elsevier Applied Science Publishers, London and New York, 1986.
• ALFARO, Alexandre da Trindade; BALBİNOT, Evellin; WEBER, Cleuse I; TONİAL, Ivane; LUNKES, Alessandra Machado: “Fish Gelatin: Characteristics, Functional Properties, Applications and Future Potentials”, Food Engineering Reviews, DOI 10.1007/s12393-014-9096-5, 2014.
• ALLELY, Steve; BAKER, Tim; COMSTOCK, Paul; HAMM, Jim; HARDCASTLE, Ron; MASSEY Jay; STRUNK, John: The Traditional Bowyer’s Bible. Volume one. The Lyons Press Guilford, Connecticut Canada, 1992.
• ARSLAN, Cengiz: “Spor Arkeolojisi; Antik Dönem Olimpik Güreşler ve Tarihsel Gelişim Süreçleri”, Uluslararası Türk Halkları Geleneksel Oyunlar - Sporlar Sempozyumu 8-10 Aralık, s. 41-47, 2017.
• ASBELL, G.Fred; BAKER, Tim; COMSTOCK, Paul; GRAYSON, Bert; HAMM, Jim; HERRİN, Al; MASSEY, Jay; PARKER, Glenn: The Traditional Bowyer’s Bible. Volume two. The Lyons Press Guilford, Connecticut Canada, 1993. ATALAY, Ahmet; AKBULUT, Abdullah Kürşad: “Türk Spor Kültürünün En Eşsiz Örneği: Okçular Tekkesi”, Karadeniz, Black Sea, cilt: V, sayı: 18, s. 71-81. 2013 . BALOGH, Csilla: “Karpat Havzası’nda Bir Avar Yay Ustasının Mezar Kalıntıları Eski Türklerde Bileşik (Kompozit) Yay Yapımına İlişkin Arkeolojik Bulgular”, Art-Sanat, 6: 109-120, 2016.
• BERGMAN, Richard: Wood Handbook, Wood as an Engineering. Material. General Technical Report FPL-GTR-190. Madison, WI: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Forest Products Laboratory, USA, 2011. BİR, Atilla; KAÇAR, Mustafa; ACAR, Şinasi: “Türk Menzil Okçuluğu, Yay ve Okları”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VIII/1: 40-67, 2006.
• BRİDAROLLİ, Alexandra; FREEMAN, Ashley; FUJİSAWA, Naoki; ŁUKOMSKİ, Michal: “Mechanical properties of mammalian and fish glues over range of temperature and humidity”, Journal of Cultural Heritage, Volume 53, Pages 226-235, ISSN 1296-2074, https://doi.org/10.1016/j.culher.2021.12.005, 2022.
• BROCKMANN, Walter; GEİB, Paul Ludwig., KLİNGEN, Jürgen; SCHRÖDER, Bernhard: Adhesive Bonding Materials, Applications and Technology. Wıley-Vch Verlag GmbH & Co. KGaA, Weinheim, 2009.
• BÜYÜKSARI, Ümit: “Bölge Farklılığının Kayın Gövdeli Akçaağaç (Acer Trautvetteri Medw.) Odunun Bazı Teknolojik Özellikleri Üzerine Etkisi”, Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Endüstri Mühendisliği Anabilimdalı. 2006.
• ÇETİN, Altan: “Memlûk Devletinde Okçuluk”, Gazi Türkiyat, 1 (9), 67-86 https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziturkiyat/issue/6722/90347, 2011.
• DAWİDOWSKY, Ferdinand: Glue, Gelatine, Animal Charcoal, Phosphorus, Cements, Pastes, And Mucilages, Philadelphia Henry Arey Baırd Co., industrial publishers, booksellers and importers, Lancaster, Pa. U. S. A. 1905.
• DEVER, Ayhan; İSLAM, Ahmet: “Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Kültüründe Spor Algısı”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(5), 46-61. 2015.
• DİLLARD, David A: Advences in Structural Adhesive Bonding. Woodhead Publishing Limited CRC Press, Washington, USA. 2010.
• DOĞAN, Abdullah: “Osmanlıda Kemankeşlik (Okçuluk) ve Ahilik Ritüelleri”, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı. Samsun, 2017.
• ERALP, Nejat T: Tarih Boyunca Türk Toplumunda Sîlâh Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silâhlar. Atatürk Kültür, Dil Ye Tarîh Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezî Yayını-Sayı: 68. Türk Tarih Kurumu Basımevi-Ankara, 1993.
• ESER, Gökhan: “Asr-ı Saadet’te Okçuluk”, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, İstanbul, 2022.