Theocracy Problem in The Orkhon Monuments and The Effects of Foreign Religions on Percept of Turkish Steppe Administration

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 158 - 199, 25.12.2016

Selim Karakaş

Öz

Religion whose begining dates back as long
as history of human being has been one of the most important factors affecting
communities and individuals in every period of the history.  However, a well
known fact that is the various religions included to Turks in the history
affect is them in various ways. In this regard the matter of influences of foreign religions that Turks accepted in
pre-Islamic period on sense of rule in Turks is a problematique which is very
worth discussing. This study aims to discuss interest of Turkish regimes with
theocracy in pre-Islamic period, to determine place of religions such as
Buddhism, Zoroastrianism and Manichaeismin which Turks are involved in public
law, to put forward feature of data related with this and to give examples of
reflections of mentioned influence on state percept. In doing this various
materials will be benefited such as Turkish old texts, primarily the Orkhun
Monuments, and information in the Chinese annuals in order to determine the
nature and limits of the matter.

Anahtar Kelimeler

Kut, Tengri, Theocracy, Buddhism, Zoroastrianism, Manichaeism

Orhun Abidelerinde Teokrasi Problemi ve Yabancı Dinlerin Türk Bozkır İdari Anlayışına Etkileri

Öz

Başlangıcı
insanlık tarihi kadar eskilere uzanan din, tarihin her döneminde bireylere ve
toplumlara tesir eden en önemli faktörlerden birisi olmuştur. Bununla birlikte Türklerin tarih içinde dahil
oldukları muhtelif dinlerin onları çeşitli şekillerde etkiledikleri de bilinen
bir gerçektir. Bu bağlamda Türklerin İslam öncesi dönemde kabul
ettikleri yabancı dinlerin Türk yönetim anlayışı üzerindeki tesirleri meselesi
de tartışılmaya değer bir problematiktir.
Bu çalışma bir taraftan İslam öncesi dönemde Türklerin yönetim biçimlerinin
teokrasi ile ilgisini tartışmak, diğer taraftan da Türklerin dâhil oldukları
Budizm, Zerdüştlük ve Maniheizm gibi dinlerin, amme hukuku sahasındaki yerini
tespit etmek, bununla ilgili verilerin vasfını çeşitli cepheleriyle ortaya
koymak, nihayet söz konusu etkinin devlet algısındaki yansımalarını örneklemek
gibi bir takım hedefler gütmektedir. Bunu yaparken de başta Orhun abideleri
olmak üzere eski Türkçe metinler ve Çin yıllıklarındaki bilgiler üzerinden
meselenin mahiyetini ve sınırlarını belirlemek adına çeşitli malzemeden
yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kut, Teokrasi, Budizm, Zerdüştlük, Tanrı, Maniheizm

Kaynakça

• ARSAL, S. Maksudi, Teokratik Devlet ve Laik Devlet, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1940
• BAYINDIR, Abdülaziz. Din ve Devlet İlişkileri: Teokrasi ve Laiklik, Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul, 1999.
• BAYKUZU, T. Deniz. “V. Yüzyılda Hunlar ve Budizm”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.34, s. 193-214, Erzurum, 2007.
• BERKES, Niyazi. Teokrasi ve Laiklik, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2016
• IBN EL-NEDİM. (tr. B. Dodge), The Fihrist of Ibn al-Nadim. A Tenth-Century Survey of Muslim Culture. Volume II. New York and London, 1970.
• LE COQ, A.von. Türkçe Mani El Yazıları (Manichaika). Çev. Fuat Köseraif. TDK Yayınları, İstanbul, 1936.
• LİEU, S.N.C. Manichaeism in the Later Roman Empire and Medieval China. Tübingen, 1992
• TANG, Li. “A History of Uighur Religious Conversions (5th-16th Centuries)”. Asia Research Institute, Singapore, 2005. p.1-81.
• TEKİN, Şinasi. “Mani Dininin Uygurlar Tarafından Devlet Dini Olarak Kabul Edilişinin 1200. Yıldönümü Dolayısı İle Birkaç Not (762-1962)”. TDAY Belleten, 1962. s.1¬-11.
• TEZCAN, Mehmet. “Eski Türklerde Budizm Örneğine Göre Din-Devlet İlişkileri (IV-V.yüzyıllarda Kuzey Çin’deki Yabancılar)”, XIV. Türk Tarih Kongresi Ankara: 9-13 Eylül 2002. Kongreye Sunulan Bildiriler, III. Cilt, TTK Yayınları, Ankara, s.113-173.