Saʻdî-i Şîrâzî ve Salgurlular

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 323 - 344, 26.06.2019

Çetin Kaska

Öz

Fars edebiyatı Salgurlular döneminde büyük bir
gelişme kaydetmiştir. Salgurlu hükümdarlar dönemin şair ve yazarlarını himaye
edip teşvik etmiş ve saraylarında yer vermişlerdir. Salgurlular’dan zevk sahibi
birkaç atabek şiir de yazmıştır. Salgurlular döneminin önemli şairi Saʻdî-i
Şîrâzî’dir. Saʻdî, Bostân ve Gülistân adlı eserlerinde ve kaside, gazel ve
mesnevi gibi nazım şekilleriyle yazdığı şiirlerinde bu hanedan hükümdarlarının
adlarını anmış ve kendilerini methetmiştir. Saʻdî en önemli eserleri olan
Gülistân ve Bostân’ı Salgurlular’dan Ebû Bekir b. Saʻd’a takdim etmiştir. Saʻdî
hem Salgurlu hükümdarları övmüş hem de vefatları nedeniyle mersiyeler
yazmıştır. Fars Atabekleri döneminde Moğollar’ın saldırısı nedeniyle birçok
edebiyatçı ve ilim adamı Salgurlular’a sığınmıştır. Salgurlular döneminde
Saʻdî’nin de içinde bulunduğu birçok şair, edip, âlim ve sûfî hükümdarların
ihsan ve himayesine mazhar olmuştur. Bu makalede Salgurlular
dönemi ile Saʻdî’nin eserlerinde Salgurlular’dan ne şekilde bahsettiği ile
ilgili bilgi verilmiş ve devrin edebi durumuna değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Saʻdî-i Şîrâzî, Salgurlular, Gülistân, Bostân, Moğollar

Kaynakça

• ÂLDÂVUD, Seyyid Alî. “Atâbekân-i Fars” Dâiretü’l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî, Merkez-i Dâiretü'l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî, c. 6, Tahran 1373. BEHBÛNEVERDÎ, Kâzım Mûsevî, Dânişnâme-i İran, Merkez-i Dâiretü'l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî, c. 1, Tahran 1384. ÇİÇEKLER, Mustafa, “Saʻdî-i Şîrâzî” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c. 35, İstanbul 2008. DİHHODÂ, Ali Ekber, Lügatnâme-i Dihhodâ, Dânişgâh-ı Tahran Müessese-i Lügâtnâme-i Dihhodâ, c.9, Tahran 1377. İslam Ansiklopedisi, “Salgurlular”, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı, c.10, 1988. KARAİSMAİLOĞLU, Adnan, “Bostân” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c.6, İstanbul 1992. KASKA, Çetin, Cüneyd-i Şîrâzî Divanı (Metin-İnceleme), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012. KAZVÎNÎ, Muhammed, “Memdûhîn-i Şeyh Saʻdî”, Taʻlîm ve Terbiyet, Tahran 1316. MERÇİL, Erdoğan, “Salgurlular” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009. ______, Müslüman Türk Devletleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991. MESÂHİB, Gulâmhüseyin, Dâiretü’l-Muʻârif-i Fârsî, Şirket-i Sehâmî-i Ofset, c.1, Tahran 1345. MUHAKKİK, Mehdî, Saʻdî ve Mersiyye Serâî, Saʻdî Şinâsî, Tahran 1391. Perest, Hamîd Yezdân, Âteş-i Pârsî, Enteşârât-i İtlâ’ât, c.1, Tahran 1393. Sa‘dî-i Şîrâzî, Ebû Abdillâh Muslihüddîn, Gülistân-i Saʻdî, nşr. Muhammed Cevâd Meşkûr Enteşârât-i İkbâl, Tahran 1963. Sa‘dî-i Şîrâzî, Ebû Abdillâh Muslihüddîn, Metn-i Kâmil-i Dîvân-i Şeyh Ecel-i Saʻdî-i Şîrâzî; Gülistân ve Bostân ve Mecâlis, nşr. Müzâhir Musaffâ, Kanûn-i Maʻrifet, Tahran 1238. SAFÂ, Zebihullâh, Târîh-i Edebiyyât Der Îrân, İntişarât-i Firdevsî, c.3/1, Tahran 1338. SÜMER, Faruk, “Âbiş Hatun” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c.1, İstanbul 1988. Türk Ansiklopedisi, “Salgurlular”, Milli Eğitim Basımevi, c. 28, Ankara 1980. YAZICI, Tahsin, “Gülistân”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c.14, İstanbul 1996. ______, “Saʻdî” İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, c.10, İstanbul 1988.