Irak Selçukluları Devrinde Halep’te Bir Türkmen Beyliği: Yarukoğulları (1128-1232)

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 177 - 193, 18.06.2020

Hüseyin Kayhan

Öz

İmâdeddin
Zengi’nin 1028’de Sincar’dan getirerek Halep yakınlarına yerleştirdiği Yaru Bey
liderliğindeki Yıva Türkmenleri Suriye’deki Haçlı devletçikleri ile
mücadelelerde oldukça etkili olmuştu. Yaruk’un takipçisi oğlu Bahâu’d-devle silik
bir performans ortaya koymuştu. 1183’te babasının yerine geçen Bedreddin
Doldurum çıkışlı-inişli bir performans ortaya koymuş, Salâheddin Eyyûbî’ye
başarıyla hizmet etmiş ve Haçlılarla aktif mücadeleler yürütmüştü.
Salâheddin’in 1193’te ölümünden sonra ise onun takipçileri ile aynı performansı
yürütememiş, elinde yalnızca Tell Bâşir kalmıştı. Onun 1215’te ölmesinden sonra
yerine oğlu Fethuddin geçmişti. Onun zamanında 1218’de Selçuklu sultanı İzzeddin
Keykâvus’un Tell Bâşir’i ele geçirmiş, beylik bu tarihten itibaren Huni’de
varlığını devam ettirmiş ve 1232’de burada sona ermişti.

Anahtar Kelimeler

Yaruk Bey, Bedreddin Doldurum, Haçlılar, Halep, Tell Bâşir

Kaynakça

• ABÛ’L-FARAC, Abû'l-Farac Tarihi, Çev, Ö. R. Doğrul, 2 Cild, Ankara, 1987.ANONİM SÜRYANİ VEKAYİNAMESİ, Târîhu’r-Ruhâvî el-Mechul (1234), Süryaniceden çev. A. Abouna, Bağdad, 1986.AYNÎ, İkdu’l-Cumân fî Târîhi Ehli’z-Zemân, Tahkik: M. R. Mahmud, Kahire, 2007.AZÎMÎ, Azîmî Tarihi (Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler), Nşr. ve Çev. A. Sevim, Ankara, 1988. BAHAEDDİN İBN ŞEDDÂD, en-Nevâdiru’s-Sultaniyye ve’l-Mehâsinu’l-Yûsufiyye, Kahire, 1994.BAHAEDDİN İBN ŞEDDÂD, en-Nevâdiru’s-Sultaniyye ve’l-Mehâsinu’l-Yûsufiyye, Kahire, 2015.BAŞBAKANLIK DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, Osmanlı Yer Adları: II. Anadolu, Karaman, Rum, Diyarbakır, Arap ve Zülkadriye Eyaletleri (1530-1556), Ankara, 2013.CAHEN, C., La Syrie du Nord, Paris, 1940.DEMİRKENT, I., “Haçlı Seeferleri dönemi kalelerinden Râvendân”, Belleten, LXVI, /216, Ankara, 1992, 371-396.DEMİRKENT, I., “Haçlılara karşı mücadelede başarılı bir Türk kumandanı: Savar”, Belleten, XLVIII/189-192, Ankara, 1985, 453-479.EBÛ ŞÂME, Zeyli Kitâbu’r-Ravdateyn, Tahkik: İbrahim Şemseddin, 5 cild, Beyrut, 2002.EBÛ’L-FİDÂ, Târîhu Ebû’l-Fidâ, Nşr. M. Dayyûb, 2 cild, Beyrut, 1997.EDDÉ, Anne-Marie, La Principauté Ayyoubide d'Alep, (579/1183-658/1260), Stuttgart, 1999.ELİSSÉEFF, N., Nur Ad-Din. Un grand prince musulman de Syrie au temps des croisades (511-569 H./1118-1174), 3 cild, Damas, 1967.ERNOUL, Ernoul Kroniği, Çev. A. Deniz Altunbaş, İstanbul, 2019.HUMPHREYS, R. S., From Saladin to the Mongols, The Ayyubids of Damascus, 1193-1260, New York, 1977.İBN BÎBÎ, el-Evâmiru’l-A‘lâiye fî’l-Umûri’l-A‘lâiye, Çev. M. Öztürk, 2 cild, Ankara, 1996.İBN HALLİKÂN, Vefayâtu’l-Âʽyân, Tahkik: İhsan Abbas, 8 cild, Beyrut, 1978.İBN HAMDÛN, et-Tezkîretu’l-Hamdûniyye, 12. Cüz, Topkapı Sarayı Ktp. No: A.3/2948.İBN NAZİF EL-HAMEVÎ, et-Târîhu’l-Mansûrî, Tahkik: Ebû’l-ʿİyd Dûdû, Dimaşk, 1981.İBN VÂSİL, Muferricu’l-Kurûb fî Ahbâri Beni Eyyûb, 5 cild, Nşr. C. eş-Şeyyâl, Kahire, 1953-60.İBNU’L-ADÎM, Bugyetu’t-Taleb fî Târîhi Halep, Kısmen Çev. Ali Sevim, Biyografilerle Selçuklular Tarihi, İbnu’l-Adîm, Bugyetu’t-Taleb fî Târîhi Halep (Seçmeler), Ankara, 1982.İBNU’L-ADÎM, Zubdetu'l-Halep min Târîhi Halep, Nşr. S. Dahhan, 3 cild, Dimaşk, 1951-71. İBNU’L-ESîR, et-Târîhu’l-Bâhir fî Devleti’l-Atabekiyye, Tahkik: A. A. Tuleymât, Kahire, 1963.İBNU’L-ESÎR, el-Kâmil fi't-Târîh, Çev. A. Özaydın, A. Ağırakça, İslâm Tarihi, İbnu’l-Esîr, el-Kâmil fi't-Târîh Tercümesi, 12 cild, İstanbul, 1987.İBNU’L-KALâNİSî, Zeyli Târîhu Dimaşk, Nşr. H. F. Amedroz, Beyrut, 1908. İMÂDEDDÎN İSFAHÂNÎ, el-Berku'ş-Şâmî, V, Nşr. R. Şeşen, İstanbul, 1979.İMÂDEDDÎN İSFAHÂNÎ, el-Fethu’l-Kussî fî’l-Fethi’l-Kudsî, Beyrut, 2004.İMÂDEDDÎN İSFAHÂNÎ, Senâ el-Berku'ş-Şâmî, Nşr. F. en-Nebarâvî, Mısır, 1979.İZZEDDÎN İBN ŞEDDÂD, el-Âʽlâku’l-Hatîre fî Zikri Umerâ’i ve’l-Cezîre, Tahkik: Y. Z. Abbâre, I/1. Cüz, Dimaşk, 1991.İZZEDDÎN İBN ŞEDDÂD, el-Âʽlâku’l-Hatîre fî Zikri Umerâ’i ve’l-Cezîre, Tahkik: Y. Z. Abbâre, I/2. Cüz, Dimaşk, 1991.KAYHAN, H., “Şehrizor Türkmen Beyliği Kıfçakoğulları”, Yeni Türkiye 82 – Ortadoğu Özel Sayısı, Ankara, 2016, 85-89.MUHAMMED ZÂMİN, İmâretu’l-Halep fî Zilli'l Hukmi's-Selcûkî, Dirnaşk 1990.RUNCİMAN, S., Haçlı Seferleri Tarihi, Çev. F. Işıltan, 3 cild, Ankara, 1987.SAUVAGET, J., Alep, essai sur le développement d'une grande ville syrienne, des origines au milieu du XIXe siècle, Paris, 1941. SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Ankara, 2017.SIBT İBNU’L-CEVZÎ, Mir’atu’z-Zeman fî Târîhi’l-A’yân, 2 cild, Haydarabad, 1951- 52.SÜMER, F., Oğuzlar (Türkmenler) – Tarihleri, Boy Teşkilâtı, Destanları, İstanbul, 1980.SÜRYANİ MİHAİL, Vekayinâme, İkinci Kısım (1042-1195), Çev. H. D. Andreasyan, 1944 (TTK Kütüphanesi’nde bulunan basılmamış tercüme). ŞEŞEN, R., Salâhaddîn Devrinde Eyyûbîler Devleti, İstanbul, 1983.TURAN, O., Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul, 1984.URFALI MATEOS, Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Çev. H. D. Andreasyan, Ankara, 1987.USÂME B. MUNKİZ, Kitâbu’l-İ‘tibâr, Nşr. A. el-Eşter, Beyrut, 2003.WİLLİAM OF TYR, A History of Deeds Done Beyond The Sea, Eng. tr. E. A. Babcock and A. C. Krey, 2 vols, New York, 1976.YÂKÛT EL-HAMEVÎ, Muʽcemu’l-Buldân, Tahkik: F. A. el-Cundî, 5 cild, Beyrut (tarihsiz).YAZICI, Talip, “Halep-İslâmî Dönem”, TDVİA, XV, 240-244.YINANÇ, Mükrimin Halil, “Elbistan”, İA, IV, 223-230.