TÜRK KÜLTÜRÜNDE YAĞMALI TOY: TİMURLULAR ÖRNEĞİ (1370-1405)

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 153 - 169, 27.12.2020

Muhammed Emin Koçak

Öz

Türk kültüründe köklü bir geleneğe sahip olan toy, devlet ve toplum hayatının önemli bir parçasıdır. İslâm öncesi Türk hükümdarlarından itibaren görülen toylar, Türklerin İslâmiyet’i kabul etmesinden sonra da devam etmiştir. Toyların gerçekleştiriliş şekli, tarihi süreç içerisinde değişen siyasî ve dinî şartlara göre farklılık gösterse de devlet ve toplumun kaynaşması bağlamında özünü korumuştur. Siyasî ve sosyal sebeplerden dolayı verilen toylar belirli amaçlara yöneliktir. Bu amaçlardan bir tanesi de halkın huzur ve refah içinde yaşamasına katkı sağlamaktır. Timurlular da kendisinden önce kurulan Türk ve Türk-İslâm devletlerinde olduğu gibi büyük ziyafetler ve eğlenceler düzenlemek suretiyle toy geleneğini sürdürmüşlerdir. Bu çalışmada Türklerde toy geleneği genel bir şekilde değerlendirilmiş, tarihsel köklerine temas edilmiş ve Timurlularda uygulanışı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Timur,, Timurlular, Toy, Türk kültürü

Kaynakça

• Abûl-Farac, Gregory, Abûl Farac Tarihi, C.1, çev Ömer Rıza Doğrul, TTK, Ankara 1987.
• Ahmed bin Mahmud, Selçuk-Nâme, C. 1, haz. Erdoğan Merçil, Kervan Yayıncılık, İstanbul 1977.
• Aka, İsmail, “Timurlularda Hâkimiyet Anlayışı”, Türk Kültürü 37/430, Şubat 1999, s. 84-88.
• Aka, İsmail, Timur ve Devleti, TTK Yayınları, Ankara 2014.
• Alan, Hayrunnisa, “Timurlularda Hükümdar ve Ailesi”, Tarih Boyunca Saray Hayatı ve Teşkilatı: Bildiriler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırmaları Merkezi, (23 Mayıs 2005), “Globus” Dünya Basımevi, İstanbul 2006, s. 63-77.
• Alan, Hayrunnisa, Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular (1360-1506), Ötüken Yayıncılık İstanbul 2015.
• Arabşah, İbni, Acâibu’l Makdûr, çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2012.
• Arayancan, Ayşe Atıcı, “Karakoyunlu ve Akkoyunlularda Toy, Şenlik ve Eğlence Kültürüne Genel Bir Bakış”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6/S. 27, s.119-126.
• Bahadır Han, Ebülgazi, Şecere-i Türk (Türk’ün Soyağacı), çev. Arif Acaloğlu, Selenge Yayınları, İstanbul 2020.
• Barthold, Wilhelm, Uluğ Beg ve Zamanı, çev. İsmail Aka, TTK, Ankara 2015.
• Bündârî, Zübdetünnusra ve Nühbetül usra (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi), çev. Kıvameddin Burslan, TTK, Ankara 1943.
• Chavannes, Edouard, Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, çev. Mustafa Koç, Selenge Yayınları, İstanbul 2013.
• Clavijo, Ruy Gonzales de, Anadolu Orta Asya ve Timur, çev Ömer Rıza Doğrul, Ses Yayınları, İstanbul 1993.
• E. Woods, John, The Timurid Dynasty, Research Institute for Inner Asian Studies, Indiana University, Bloomington 1990.
• Eberhard, Wolfram. Çin’in Şimal Komşuları, çev. Nimet Uluğtuğ, TTK, Ankara 1996.
• Ercilasun, Konuralp, Türk Tarihinde Asya Hunları (Birinci Hakimiyet Dönemi), Dergâh Yayınları, Ankara 2019.
• Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2006.
• Ergin, Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, Ankara 2013.
• Forbes Manz, Beatrice, “Tamerlane and the Symbolism of Sovereignty” çev. Musa Şamil Yüksel, Tarih İncelemeleri Dergisi, 15 (2000), s. 257-272.
• Hâcib, Yûsuf Has, Kutadgu Bilig, C.1, haz. Reşid Rahmeti Arat, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1947.
• Haider, Mansura, “Timurlular Devletinde Hâkimiyet Anlayışı (XIV.-XV. Yüzyıllar)”, çev. Ekrem Memiş, Türk Kültürü-Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, 22/25 Ekim 1984, s. 611-632.
• İbn Bibi, El-Evamirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye (Selçukname), C. 1, haz. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
• İbnü’l- Cevzî, Sıbt, Mir’âtü’z-zaman fî Târîhî’l-âyân’da Selçuklular, çev. Ali Sevim, TTK, Ankara 2011.
• İbnü’l-Esîr, İslâm Tarihi (El-Kâmil Fi’t-Târîḫ Tercümesi), C. 10, çev. Abdülkerim Özaydın, Bahar Yayınları, İstanbul 1986.
• İnan, Abdülkadir, “Han-ı Yağma” Deyiminin Kökeni”, Makaleler ve İncelemeler, TTK, Ankara 1998, C.1, s. 645-648.
• İzgi, Özkan “Hunlar ve Göktürkler ve Uygurlarda Geleneksel Festival ve Eğlenceleri”, İ.Ü. Tarih Dergisi, S. 31, İstanbul, 1977, s. 29-36.
• İzgi, Özkan, Çin Elçisi Wang Yen-Te’nin Uygur Seyahatnamesi, TTK, Ankara 1989.
• Kafesoğlu, İbrahim, “Eski Türklerde Devlet Meclisi (Toy)”, Umumî Türk Tarihi Hakkında Tespitler Görüşler Mülâhazalar, Ötüken Yayıncılık, İstanbul 2014, s. 150-153.
• Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Khwandamir, Habibu’s-Siyar, C.3, çev. Wheeler M. Thackston, Harvard University, Sources of Oriental Languages and Literatures 24, Cambridge 1994.
• Koca, Salim, “Eski Türklerde Bayram ve Festivaller”, Türkler, C.3, ed. H.C. Güzel- K. Çiçek- S. Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 79-89.
• Koca, Salim, “Toy”, DİA, C.41, İstanbul 2012, s. 270-272.
• Köprülü, Mehmet Fuad, Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, Ötüken Yayıncılık, İstanbul 1981.
• Mahmud, Kâşgarlı, Divanü Lûgati’t Türk, çev. Besim Atalay, C.3, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1985.
• Manas Destanı, çev. Wilhelm Radloff, haz. Emine Gürsoy-Naskili, Türksoy Yayınları, Ankara 1995.
• Manz, Beatrice Forbes, Timurlenk (Bozkırların Son Göçebe Fatihi), çev. Zuhal Bilgin, Kronik Yayınları, İstanbul 2017.
• Mau-Tsai, Liu, Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, çev. Ersel Kayaoğlu-Deniz Banoğlu, Selenge Yayınları, İstanbul 2019.
• Merçil, Erdoğan, Selçuklularda Hükümdarlık Alametleri, TTK, Ankara 2007.
• Nizamü’l- Mülk, Siyasetname, çev. Mehmet Taha Ayar, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
• Onat, Ayşe- Orsoy, Sema, - Ercilasun, Konuralp, Çin Kaynaklarında Türkler: Han Hanedanı Tarihi Hsiung-nu Monografisi, TTK, Ankara 2015.
• Öğel, Bahaeddin, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, C. 1, TTK, Ankara 2015.
• Öğel, Bahaeddin, Türklerde Devlet Anlayışı (13.Yüzyıl Sonlarına Kadar), Ötüken Yayıncılık, İstanbul 2016
• Özaydın, Abdülkerim, Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi (498-511/1105-1118), TTK, Ankara 1990.
• Sümer, Faruk, Oğuzlar (Tarihleri-Boy Teşkilâtı-Destanları), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1972.
• Şami, Nizamüddin, Zafernâme, çev. Necati Lugal, TTK, Ankara 1987.
• Tacü’s-Selmânî, Tarihnâme, çev. İsmail Aka, TTK, Ankara 1999.
• Tancî, Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta, İbn Battûta Seyahatnamesi, C.1, çev, A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2004.
• Taşağıl, Ahmet, Gök-Türkler, C.1, TTK, Ankara 2014.
• Tihranî, Ebu Bekr-i, Kitab-ı Diyarbekriyye, çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara 2014.
• Togan, Zeki Velidi, Oğuz Destanı (Reşideddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili), Enderun Yayınları, İstanbul 1982.
• Turan, Osman, Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2009.