Eski Türk Tarihçiliğinin Avrupa'da Doğuşu

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 65 - 93, 27.06.2021

Can Tankut Esmen

Öz

Eski Türk tarihçiliği Türkiye’de kurumsallaşmış ve ayakları yere basan bir araştırma sahası olarak karşımızda durmaktadır. Bu alanda yapılan çalışmaların büyük bir kısmı ise on dokuzuncu yüzyıl boyunca Avrupa’da çeşitli sebeplerle üretilmiş olan öncü metinlerden beslenmektedir. Süreç içerisinde Türkçeye tercüme edilmiş olan bu metinlerin kendi tarihi hikayeleri hakkında yazılıp çizilenler ise oldukça yüzeyseldir. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar daha ziyade münferit isimler ya da eserler üzerinde odaklanmıştır. Buna ek olarak, Avrupa kökenli bu ilk metinleri sistematik biçimde sınıflandırma ve kendi bütünlüğü içinde anlamlandırmaya yönelik bir girişimde söz konusu olmamıştır. Bu çalışmada, eski Türk tarihçiliğinin bir araştırma alanı olarak Avrupa’da doğuşu konu edilecektir. Tek bir merkezde ve tek bir amaca hizmet etmeksizin gelişen ve geniş bir külliyata dönüşen bu öncü çalışmalar, kategorize edilip araştırmacılara sunulmaktadır. Böylelikle eski Türk tarihine yönelen günümüz araştırmacılarının, beslendikleri temel çalışmaların kökenleri hakkında bilgi sahibi olmaları umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türk Tarihi, Şarkiyatçılık, Avrupa, Temel Eser, Akademi

Kaynakça

• AKBABA, Yusuf, Türkiye’de Eski Türk Tarihçiliği, Yazıgen Yayınevi, İstanbul 2018. AKÇURA, Yusuf, Türkçülüğün Tarihi, Kaynak Yayıncılık, İstanbul 2013.
• ALYILMAZ, Cengiz, “Orhun Yazıtları”, Türkler, Ed. Hasan Celal Güzel, Yeni Türkiye Yayınları, C. 3, Ankara 2002, s. 754-764.
• AYDIN, Cengiz-Tahsin Görgün, “Herbelot”, DİA, C. 17, s. 219-220.
• AYDIN, Erhan, Taşa Kazınan Tarih Türklerin İlk Yazılı Belgeleri, Kronik İstanbul 2018.
• BAİKALOV, Anatole, “The Conquest and Colonisation of Siberia”, The Slavonic and East European Review, C. 10, S. 30, Nisan 1932, s. 557-571.
• BAYKARA, Tuncer, “1951 Müsteşrikler Kongresi ve Türk Kültürü El Kitabı”, Zeki Velidi Togan İlmi Hayatı Eserleri Siyasi Faaliyetleri Hatıralar, Ed. Serkan Acar, Akçağ Yayınları, Ankara 2017, s. 69-75.
• BERKES, Niyazi, “Ziya Gökalp: His Contribution to Turkish Nationalism”, Middle East Journal, C. 8, S. 4, Sonbahar 1954, s. 375-390.
• BREGEL, Yuri, “Barthold and Modern Oriental Studies”, International Journal of Middle East Studies, C. 12, S. 3, Kasım, 1980, s. 385-403.
• CAHUN, Leon, Asya Tarihine Giriş: Türkler ve Moğollar, Terc. İnan Kaya, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 2013.
• COHEN, Alvin, “In Memoriam: Wolfram Eberhard, 1909-1989”, Central Asiatic Journal, C 34, S. 3/4, 1990, s. 125-133.
• ÇAPRAZ, Hayri, “Çarlık Rusyası’nın Türkistan’da Hâkimiyet Kurması”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 24, 2011, s. 51-78.
• ÇOBAN, Erdal, “Laszlo Rasonyi”, DİA, C. 34, s. 459-460.
• DE GUİGNES, Joseph, Hunların, Türklerin, Moğolların ve Daha Sair Batı Tatarlarının Tarih-i Umumisi, Terc. Hüseyin Cahit, Yay. Haz. Erol Kılınç, C. I, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2018.
• DELANTY, Gerard, Avrupa’nın İcadı, Çev. Hüsamettin İnaç, 4. Baskı, Adres Yayınları, Ankara 2014.
• EVANS, Charles, “Vasılii Barthold: Orientalism In Russia?”, Russian History, C. 26, S. 1, İlkbahar 1999, s. 25-44.
• EYİCE, Semavi, “Vasilij Viladimiroviç Barthold”, DİA, C. 5, s. 85-87.
• HAYİT, Baymirza, “Türkistan’ın Adı Üzerine”, Sovyetler Birliğindeki Türklüğün ve İslam’ın Bazı Meseleleri, TDAV Yayınları, İstanbul 1987, s. 209-223.
• HOWGEGO, Ray, The Book of Exploration, Wiedenfeld&Nicolson, London 2009.
• HOWORTH, Henry Hoyle, “Introduction to the Translation of the Han Annals”, The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, C. 3, 1874, s. 396-401.
• KAHN, Zadoc, “David Leon Cahun”, Jewish Encyclopedia, C. 3, s. 492-493.
• KAHRAMAN, Kemal, “Lajos Ligeti”, DİA, C. 27, s. 188-189.
• KANLIDERE, Ahmet, “Çağdaş Türk Dünyası Tarih Yazıcılığı: Tarihsel Süreç Eğilimler ve Kavramsal Sorunlar”, Türk Tarihinin ve Tarihçiliğinin Meseleleri, Ed. Ahmet Şimşek-Mehmet Topal, Yazıgen Yayınları, İstanbul 2019, s. 79-116.
• KIRIMER, Cafer Seyidahmed, Rus Yayılmacılığının Tarihi Kökenleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1997.
• KISH, George, “Early Thematic Mapping: The Work of Philippe Buache”, Imago Mundi, C. 28, 1976, s. 129-139.
• KNIGHT, Nathaniel, “Grigor'ev in Orenburg, 1851-1862: Russian Orientalism in the Service of Empire?”, Slavic Review, C. 59, S. 1, İlkbahar, 2000, s. 74-100.
• KOÇAK, Birgül, “Uluslararası Oryantalistler Kongreleri (1873-1973) Üzerine Bir Değerlendirme”, Kebikeç, S. 34, 2012, s. 257-294.
• KOLESNİKOV, Aleksandr, Rus Seyyahların Gözüyle Kaşgar, Çev. Rakhat Abdieva, TTK Yayınları, Ankara 2010.
• KONOW, Sten, “Vilhelm Thomsen”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, S. 4, 1927, s. 929-934.
• KÖPRÜLÜ, Orhan, “İslam Ansiklopedisi”, DİA, C. 21, s. 43-44.
• KUSHNER, David, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu, Çev. Mehmet Zeki, Ay Köprüsü Yayınları, İstanbul 2004.
• LAUFER, Berthold, “Edouard Chavannes”, Journal of the American Oriental Society, C. 38, 1918, s. 202-205.
• LEHNER, Georg, “From Enlightment to Sinology Early European Suggestions on How to Learn Chinese, 1770-1840”, Asian Literary Voices: From Marginal to Mainstream, Ed. Philip F. Williams, Amsterdam University Press, Amsterdam 2010, s. 71-92.
• LİGETİ, Lajos, Bilinmeyen İç Asya, Çev. Sadrettin Karatay, TDK Yayınları, 3. Baskı, Ankara 2011.
• NEMETH, Gyula Attila ve Hunları, Terc. Şerif Baştav, Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, Ankara1982.
• OLDHAM, Charles William, “Sir Aurel Stein”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, S. 1, Nisan 1944, s. 81-86.
• ORAL, Mustafa, Türkiye’de Romantik Tarihçilik (1910-1940), Asil Yayıncılık, Ankara 2006.
• ORKUN, Hüseyin Namık, Türkçülüğün Tarihi, Kömen Yayınları, Ankara 1977.
• ORKUN, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Birleştirilmiş 3. Baskı, Ankara 2011.
• ÖZTÜRK, Murat, Türk Tarihine Katkıları Yönüyle Wolfram Eberhard (1909-1989), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ 2009.
• PETECH, Luciano, “Sven Hedin (1865-1952)”, East and West, C. 3, S. 4, Ocak 1953, s. 220-221.
• RASONYİ, Laszlo, “Sir Aurel Stein”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, C. 14, S. 3, 1962, s. 241-252.
• ROSS, Denison, “The Orkhon Inscriptions: Being a Translation of Professor Vilhelm Thomsen's Final Danish Rendering”, Bulletin of the School of Oriental Studies, C. 5, S. 4, Londra, s. 861-876.
• SAİD, Edward, Şarkiyatçılık, Pınar Yayıncılık, 3. Basım, İstanbul 1991.
• SCHİMMELPENNİNCK, David, What is Russian Orientalism?, Yale University Press, London 2010.
• TAŞ, Dilek, Orta Asya’ya Düzenlenen Keşif Seferleri Sir Marc Aurel Stein’ın Hayatı Ve Eserleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2015.
• TAŞTAN, Yahya Kemal, Balkan Savaşları ve Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2017.
• TOLZ, Vera, “Orientalism, Nationalism, and Ethnic Diversity in Late Imperial Russia”, The Historical Journal, C. 48, S. 1, Mart 2005, s. 127-150.
• UYDU YÜCEL, Mualla, “Türk Tarihine Türk Tarihçiliğine Adanan Bir Ömür: İbrahim Kafesoğlu”, Düşünce Dünyasında Türkiz, S. 31, Ocak-Şubat 2015, s. 9-20.
• YUSUPOVİÇ YUSUPOV, Ferit, “Rusya Türkoloji’sinin Kurucusu V. V. Radlov”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Çev. Fatih Ekici, S. 52, 2015, s. 291-311.
• YÜCE, Nuri, “Gyula Nemeth”, DİA, C. 32, s. 551-552.