AYNI TÜRDEN BİRDEN FAZLA UNSURLU / ÖGELİ CÜMLELERİN TAHLİLLERİNE YENİ BİR BAKIŞ

Year 2018, Volume: 1 Issue: 13, 131 - 145, 25.06.2018

Turgut Baydar

Abstract

Türkçenin Arap ve Batı
gramerciliğinin etkisinden kurtulması ve kendi iç dinamikleriyle incelenmeye
başlanması üzerinden, çok çok uzun olmasa da, belli bir zaman geçmiştir.

Bu süre içinde yalnızca
Türkçenin tüm konularını içine alan dil bilgisi çalışmaları değil; aynı zamanda
Türkçenin sadece bir konusunu ele alan monografiler de yapılmaya başlanmıştır.
Türkçenin söz dizimi ile ilgili müstakil çalışmalar da bir hayli çoğalmıştır.
Ancak bütün bunlar, söz diziminin problemlerinin hâlli noktasında tam manasıyla
yeterli olamamıştır. Yani çalışmaların artması, söz diziminin problemlerinin
kalkması anlamına gelmemektedir.

Türkçenin söz diziminde bir
cümlede birden fazla farklı yer tamlayıcısı, birden fazla farklı zarf tümleci
bulunabilir. Türkçe buna imkân vermektedir. Ancak aynı cümlede hem belirtili
hem de belirtisiz nesne bir arada olamaz. Bunu Türkçe kabul etmemektedir. Aynı
şekilde Türkçe, bir cümlede birden fazla aynı türden yer tamlayıcısı ve zarf
tümlecine ve bir cümlede birden fazla özne ve aynı türden birden fazla nesneye
müsaade etmemektedir.

Çalışmada da Türkçenin söz
diziminin önemli problemlerinden olan cümlelerin tahlili meselesi ele
alınacaktır. Eldeki yazıda, mevcut çalışmalardaki bazı cümlelerin yeni bir
bakış açısıyla tahlilleri dikkatlere sunulmakta ve farklı yaklaşımlarla
cümlelerin tahlil edilmesinin gereği vurgulanmaktadır.

Keywords

Türkçenin söz dizimi, cümle, cümlenin unsurları / ögeleri, cümle tahlili

References

• AKTAN, Bilal (2016), Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi, 2. bs., Konya: Eğitim Yayınevi, s.89;95;99;101;104;105
• ATABAY, Neşe vd. (1981), Türkiye Türkçesinin Sözdizimi, Ankara: TDK Yay.
• BAYDAR Turgut (2017), "Öznesiz Cümleler Üzerine”, Erzurum: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.:59, s.305-313
• BAYDAR, Turgut (2017), “Özne Üzerine”, Ankara’da düzenlenen VIII. Uluslararası Türk Dili Kurultayında sunulan bildiri.
• BURDURLU, İbrahim Zeki (1967), Uygulamalı Cümle Çözümlemeleri, İzmir: İzmir Eğitim Enstitüsü Ders Kitapları, No: 9
• DAŞDEMİR, Muharrem (2015), Oklama Yöntemiyle Türkçenin Yapısal – İşlevsel Söz Dizimi, Erzurum: Fenomen Yay., s.120
• DELİCE, H. İbrahim (2003), Türkçe Sözdizimi, 2. bs., İstanbul: Kitabevi Yay.
• DİZDAROĞLU, Hikmet (1976), Tümcebilgisi, Ankara: TDK Yay., s.18-21
• ERGİN, Muharrem (2000), Üniversiteler İçin Türk Dili, İstanbul: Bayrak Yay.
• GENCAN, Tahir Nejat (1979), Dilbilgisi, Ankara: TDK Yay., s.90
• HATİBOĞLU, Vecihe (1972), Türkçenin Sözdizimi, Ankara: TDK Yay., s.124
• HENGİRMEN, Mehmet (1997), Türkçe Dilbilgisi, 2. bs., Ankara: Engin Yay., s.330
• KARAAĞAÇ Günay (2011), Türkçenin Söz Dizimi, 3. bs., İstanbul: Kesit Yay., s.196
• KARAAĞAÇ, Günay (2015), Dil Bilgisi ve Anlam Bilgisi Çözümlemeleri, Ankara: Akçağ Yay., s.131;162;186; 264;291
• KARAHAN, Leylâ (2004), Türkçede Söz Dizimi, Ankara: Akçağ Yay., 7. bs., s.19;29;24;26;30;33;34;146;147
• KOÇ, Nurettin (1990), Yeni Dilbilgisi, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, s.373;392
• KÜKEY, Mazhar, Türkçenin Dilbilgisi 2, Samsun: Cem Ofset, s.158;171;172;215
• ÖZÇELİK, Sadettin – ERTEN, Münir (2005), Türkiye Türkçesi Dilbilgisi, Diyarbakır, s.211
• ÖZKAN Mustafa – SEVİNÇLİ, Veysi (2009), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, 2. bs., İstanbul: AK Yay., s.126;129
• ÖZKAN, Abdurrahman vd. (2016), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, 2. bs., Konya: Palet Yay., s.29;33-34;41-42
• ÖZMEN, Mehmet (2016), Türkçenin Sözdizimi, 2. bs., Adana: Karahan Kitabevi, s.41
• ŞİMŞEK, Rasim (1987), Örneklerle Türkçe Söz Dizimi, Trabzon, s.139
• YAVUZ, Kemal vd. (2001), Üniversite Türk Dili ve Kompozisyon Dersleri, İstanbul: Bayrak Yay., s.172
• YÖRÜK, Yaşar, Tümce Bilgisi “Sözdizimi”, 6. bs., Ankara: Eğitim Yay., s.58
• ZÜLFİKAR, Hamza vd. (1997), Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, 4. bs., Ankara: YÖK Yay., s.154;159