Sergei Parajanov Sineması ve Kültürel İkonografi: Narın Rengi (1969) Filminin Göstergebilimsel Analizi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 16, 159 - 180, 30.06.2024

Murat Aytaş , Yasemin Demir

https://doi.org/10.55004/tykhe.1423853

Öz

Tarihi boyunca insanlar sürekli olarak anlam arayışında bulunmuş ve çevrelerindeki dünyaya anlam katma çabası içinde olmuşlardır. Bu süreçte, toplumlar nesnelerden, kelimelerden ve evrendeki her şeyden benzer anlamlar çıkarmış ve bu anlamları günlük yaşamlarına entegre etmişlerdir. Bu şekilde, insanlar yaşadıkları dünyayı anlamlarla şekillendirmişlerdir. Bu bağlamda, anlamlandırma sürecini derinlemesine inceleyen ve bu sürecin nasıl işlediğini açıklamaya çalışan göstergebilim ya da diğer adıyla semiyoloji bilimi önemli bir rol oynamaktadır. Bu çalışma, Sergei Parajanov'un Narın Rengi filminin göstergebilimsel çözümlemesini sunmaktadır. Araştırma, filmin görsel ve sembolik dilini, Charles Sanders Peirce ve Roland Barthes'ın teorileri ışığında incelemekte ve Parajanov'un sinematik anlatımındaki derinliği ve çok katmanlılığı ortaya koymaktadır. Filmin, dini ritüeller, ikonografi ve mitolojik hikâyelerle zenginleştirilmiş görsel yapısı, Parajanov'un bölgesel ve kültürel kimliği güçlendirme becerisini göstermektedir. Ayrıca, filmin sembolik imgeleri ve alegorik anlatıları, izleyicilere politik ve sosyal yorumlar sunarak çok katmanlı bir yorumlamaya olanak tanımaktadır. Çalışma, Narın Rengi filmindeki imgeleri, sembolleri ve figürleri göstergebilimin üç bileşeni (gösterge, gösteren ve gösterilen) ile çözümlemekte ve filmin anlatı yapısını bu unsurlar üzerinden ele almaktadır. Parajanov'un sinemasının, sadece sanatsal vizyonunu yansıtmakla kalmayıp, aynı zamanda kültürel ve politik manzaraları eserlerine nasıl dahil ettiğini de göstermektedir. Araştırma, Parajanov'un filmlerinin, Sovyet ve Sovyet sonrası sinemanın zengin dokusuna bir pencere sunduğunu ve onun eserlerinin, izleyicilere ve bilim insanlarına, sinemanın anlam ve sembolizm dünyasında derin bir yolculuk sunduğunu vurgulamaktadır. Bu çalışma, Parajanov'un sinematik dili ve göstergebilim arasındaki ilişkiyi detaylı bir şekilde ele alarak, sinema ve göstergebilim arasındaki bütünleşmeyi ve bu bütünleşmenin anlam üretimindeki rolünü ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Sinema, Sergei parajnov, Narın rengi, Kültürel İkonografi

Sergei Parajnov Cinema and Cultural Iconography: Semiotic Analysis of The Color of Pomegranate (1969)

Öz

Throughout history, humans have continually sought meaning, extracting similar interpretations from objects, words, and everything in the universe, integrating these meanings into their daily lives. This process has shaped their world with meanings. In this context, semiotics plays a crucial role in deeply examining and explaining the process of meaning-making. This study presents a semiotic analysis of Sergei Parajanov's "The Color of Pomegranates." It explores the film's visual and symbolic language in light of Charles Sanders Peirce and Roland Barthes' theories, revealing the depth and complexity of Parajanov's cinematic narrative. The film's rich visual structure, embellished with religious rituals, iconography, and mythological stories, demonstrates Parajanov's ability to reinforce regional and cultural identity. Moreover, its symbolic images and allegorical narratives offer multi-layered interpretations, providing political and social commentary. The research analyzes the film's imagery, symbols, and figures through the three components of semiotics (sign, signifier, and signified), examining the narrative structure through these elements. It highlights how Parajanov's cinema not only reflects his artistic vision but also incorporates cultural and political landscapes into his works. The study underscores that Parajanov's films offer a window into the rich texture of Soviet and post-Soviet cinema, providing audiences and scholars with a profound journey into the world of meaning and symbolism in cinema. This work delves into the intricate relationship between Parajanov's cinematic language and semiotics, showcasing the integration between cinema and semiotics and its role in the production of meaning.

Anahtar Kelimeler

Semiotics, Cinema, Sergei Parajnov, The color of the pomegranate, Cultural Iconography.

Kaynakça

• Abiha, B. Ç. (2012). Mitolojiden Tarsus'a bir sembol: Yılan ve Şahmaran. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi.
• Andrew, J. D. (2007). Sinema kuramları. İzdüşüm Yayınları.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barthes, R. (1994). The semiotic challenge. University of California Press.
• Bush, S., Erlich, A., Prather, L., & Zeira, Y. (2016). The effects of authoritarian iconography. Comparative Political Studies, 49(13), 1704-1738. https://doi.org/10.1177/0010414016655538
• Çinpolat, S. (2022). Meryem'in Hıristiyanlıktaki konumuna Katolik ve Protestan bakışı. Kilitbahir Dergisi, 20, 183-198. https://doi.org/10.5281/zenodo.6350545
• Çoraklı, B. (2020). Anadolu Selçuklu sanatında Ab-ı Hayat sembolizmi. Art-e Sanat Dergisi, 13(25), 189-210.
• Drechsler, S. (2023). Cultural syncretism and interpicturality: The iconography of throne benches in medieval Icelandic book painting. Culture, 1-19. https://doi.org/10.1515/culture-2022-0166
• Eco, U. (1985). Sinemanın göstergebilime katkısı üzerine. O. O. Seçil Büker (Ed.), Sinema kuramları içinde (pp. 263-280). Dost.
• Efird, R. (2018). Sergei Parajanov's differential cinema. Film-Philosophy Journal. https://doi.org/10.3366/FILM.2018.0090
• Erkman-Akerson, F. (2005). Göstergebilime giriş. Multilingual.
• Ersoy, N. (2007). Semboller ve yorumları I-II. Dönence Yayınları.
• Harman, G. (1985). Göstergebilim ve sinema: Metz ve Wollen. O. O. Seçil Büker (Ed.), Sinema kuramları içinde. (pp. 249-262). Dost.
• Kayalı, Y. (2016). Hint ve Türk mitolojilerinde balık motifi. Akademik Bakış Dergisi, 58, 252-265.
• Kayalıoğlu, S. (2023). İkonolojik bir biçim olarak nar ve sanatsal temsillerde kadın-nar alegorisi. Sanat ve Tasarım Dergisi, 31, 167-191.
• Kutbay, A. (2019). New York'ta Beş Minare ve Mucize filmine göstergebilimsel bir bakış. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Doğu Akdeniz Üniversitesi.
• Kitâb-ı Mukaddes. (2001). Matta (ss. 1229-1276). Yeni Yaşam Yayınları.
• Metz, C. (1982). The imaginary signifier: Psychoanalysis and the cinema. Indiana University Press.
• Metz, C. (1974). Film language: A semiotics of the cinema. Oxford University Press.
• Metz, C. (1968). The syntax of the film. Diacritics, 4(1), 33-40.
• Oymak, İ. (2002). Gökçeada Hıristiyanlarında kurban geleneği. Dini Araştırmalar, 4(12), 169-180.
• Parajanov, S. (Yönetmen). (1964). Tini Zabutykh Predkiv [Unutulmuş Atalarımızın Gölgeleri]. Soviet Union: Dovzhenko Film Studios. (Sinema Filmi).
• Parajanov, S. (Yönetmen). (1969). Sayat Nova [Narın Rengi]. Soviet Union: Armenfilm. (Sinema Filmi).
• Parajanov, S. (Yönetmen). (1984). Ambavi Suramis Tsikhitsa [Suram Kalesi Destanı]. Soviet Union: Georgian-Film. (Sinema Filmi).
• Parajanov, S. (Yönetmen). (1988). Ashik Kerib [Âşık Garip]. Soviet Union: Georgian-Film. (Sinema Filmi).
• Parsa, S. (1999). Televizyon göstergebilimi. Kurgu Dergisi, 16, 16-47.
• Patacı, B. (2021). Sembolizm ve kristoloji: Yuhanna İncili'nde İsa tasviri. Milel ve Nihal Yayınları.
• Peirce, C. S. (1982). Writings of Charles S. Peirce (Cilt 1).
• Reynolds, L. J. (1997). American cultural iconography: Vision, history, and the real. American Literary History, 9(3), 381-395.
• Rıfat, M. (2009). Göstergebilimin ABC'si. Su Yayınları.
• Rifat, M. (1989). Genel göstergebilim sorunları. Sözcü Yayınları.
• Saussure, F. de. (1985). Genel dilbilim dersleri (Çev. Berke Vardar). Birey ve Toplum.
• Sivas, Â. (2012). Göstergebilim ve sinema ilişkisi üzerine bir deneme. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 527-538.
• Steffen, J. (2013). The cinema of Sergei Parajanov. University of Wisconsin Press.
• Taş, T. & Özcan, F. (2015). MS 4.-7. yüzyıllar arasında haç motiflerinin gelişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 247-275.
• Usitalo, S. A. (2014). The cinema of Sergei Parajanov. Wisconsin University Press.
• Walker, B. (1988). The woman's dictionary of symbols and sacred objects. Harper Collins.
• Wollen, P. (1969). Signs and meaning in the cinema. Secker & Warburg.
• Wollen, P. (1972). The auteur theory. In P. Wollen (Ed.), Readings and writings: Semiotic counter-strategies. Verso.
• Yılmaz, S. (2022). Paganizm'den Hıristiyanlığa geçmiş semboller (I. ve V. yüzyıl). İKSAD Publishing House.
• Xie, P. F. (2006). The development of cultural iconography in festival tourism. In Tourism and social identities: Global frameworks and local realities (pp. 125-136).
• Zenbilci, İ. (2021). Bizans el yazmaları ile ilişkili terimler ve terminoloji sorunu. Avrasya Terim Dergisi, 9(1), 33-57.