Elements of the Shiite-Ismaili in the Divan of Naser Khosrow

Year 2022, , 141 - 154, 31.12.2022

Mahmut Caduk

https://doi.org/10.37999/udekad.1190615

Abstract

Abu Muîn Naser b. Khosrow b. Haris al-Qubadiyani al-Marvezî, who was born in 1004 in the town of Qubadiyan in the city of Belh in Khorasan, carried out activities in the Khorasan region as a “Dai” of the Fatimids State. As it is understood from his works, he became competent in the fields of natural sciences, philosophy and mathematics, as well as religious sciences at a young age, and became quite familiar with Arabic and Persian poetry. Naser Khosrow, who exhibited a fanatical attitude in his sect, defended the Ismaili sect both in his prose works and in his divan consisting of approximately ten thousand couplets. Naser not only defended the principles of belief of the Ismaili sect, but also in many parts of his divan respectfully mentioned the Fatimid State, which was the political representative of this sect, and al-Mustansir Billâh, who was the caliph of this state at that time. In this study, it is examined the mission attributed to mind and religion by the Ismaili sect in the Divan of Naser Khosrov is examined and how concepts of İsmaili literature such as Ahl al-Bayt, tanzil (revelation), tawil (hermeneutic interpretation), batin (esoteric), and zahir (exoteric) are handled in this work is analyzed. The study, also, reveals how the Fatimids, who were the representatives of the Ismaili sect at that time, is evaluated in the divan.

Keywords

Naser Khosrow, divan, sect, İsmailism, Fatimids

Nâsır-ı Hüsrev’in Divanı’nda Şiî-İsmâilî Unsurlar

Abstract

Horasan’ın Belh şehrinin Kubâdiyân kasabasında 1004 yılında dünyaya gelen Ebû Muîn Nâsır b. Hüsrev b. Hâris el-Kubâdiyânî el-Mervezî, Fâtımîler Devleti’ne bağlı bir “Daî” olarak Horasan bölgesinde faaliyet yürütmüştür. Eserlerinden anlaşıldığı kadarıyla onun genç yaşta din ilimlerinin yanında, tabiî ilimler, felsefe ve matematik sahalarında da yetkin olduğu, Arap ve Fars şiirinde derin vukufiyet kesbettiği anlaşılmaktadır. İsmâilî mezhebinin mutaassıp bir taraftarı olan Nâsır-ı Hüsrev, hem mensur eserlerinde hem de yaklaşık olarak on bin beyitten oluşan divanında İsmâilîlik savunusu yapmıştır. Nâsır-ı Hüsrev, İsmâilî mezhebinin inanç esaslarının savunusu ile yetinmemiş, ayrıca divanının pek çok yerinde bu mezhebin siyasal temsilcisi konumundaki Fatımî Devleti’ni ve o zaman diliminde bu devletin halifesi olan Mustansır Billâh’a bağlılığını bildirerek onu övgüyle anmıştır. Bu çalışmada Nâsır-ı Hüsrev Divanı’nda İsmâilî mezhebinin akıl ve dine yüklediği misyon, yine İsmâilî literatür açısından önem arz eden Ehl-i Beyt, tenzil (vahiy), te’vil (hermenotik yorum), batın (ezoterik), zahir (egzoterik) gibi kavramların ele alınma biçimi incelenecektir. Ayrıca bu çalışmada divanda İsmâilî mezhebinin siyasal temsilcisi konumundaki Fatımî halifesi Mustansır Billâh’ın nasıl bir bakışla değerlendirildiği ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Keywords

Nâsır Hüsrev, divan, mezhep, İsmâilîlik, Fatımîler

References

• Ay, Zahide, (2012). Alamut Sonrası Nizarî İsmailîliği. İstanbul: Önsöz Yayıncılık.
• Azamat, Nihat, (2006). “Nâsır-ı Hüsrev”, 32. Cilt, İstanbul: DİA, s. 395-397.
• Bosworth, Clifford Edmund, (2005). Doğuşundan Günümüze İslam Devletleri. çev. Hande Canlı, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Corbin, Henry, (1986). İslâm Felsefesi Tarihi. Çev. Hüseyin Hatemi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Daftary, Farhad, (2002). İsmaililer Tarihleri ve Öğretileri. çev. Erdal Toprak, Ankara: Doruk Yayımcılık.
• Gulâmrızâyî, Muhammed, (1387hş.). Sî Kasîde-i Nâsır-ı Hüsrev. Tahran: Çâp-ı Dîbâ.
• Nâsır-ı Hüsrev-i Kubâdiyânî, (1407hş.). Divan-ı Eş‘ar-ı Hakîm Nâsır-ı Hüsrev-i Kubâdiyânî. tsh. Muctebâ Mînovi, Mehdî Muhakkik, Tahran: İntişârât-ı Danişgâh-ı Tahran.
• Nâsır-ı Hüsrev-i Kubâdiyânî, (1384hş.). Hânu’l-İhvân. Tsh. A. Kavîm, Tahran: İntişârât-ı Esâtîr.
• Nâsır-ı Hüsrev-i Kubâdiyânî, (1384hş.). Vech-i Dîn. Tahran: İntişârât-ı Esâtîr.
• Nâsır-ı Hüsrev-i Kubâdiyânî, (1385hş.). Zâdu’l-Musâfirîn. Tsh. Muhammed Bezlurrahman, Tahran: İntişârât-ı Esâtîr.
• Öz, Mustafa, eş-Şak‘a, Mustafa Muhammed, (2001). “İsmâiliyye”. 23. Cilt, , İstanbul: DİA, s. 128-133.
• Şemîsa, Sîrûs, (1394hş.). Sebkşinâsî-i Şi’r. Tahran: Neşr-i Mîtrâ
• Zerrînkûb, Abdulhuseyn, (1371hş.). Seyrî Der Şi‘r-i Fârsî. İntişârât-ı İlmî.