İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarına Ait Kazanımların Karşılaştırmalı İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 66 - 82, 27.10.2023

Ali Yalçın

https://doi.org/10.32960/uead.1349675

Öz

Bu araştırmanın amacı, 2005, 2018 ve 2023 ilköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programı, öğrenme alanları kapsamında yer alan kazanımları, nicel ve nitel olarak karşılaştırarak; her üç programda vurgulanan ortak temaları ortaya çıkartmak ve yeni programın bir önceki programa göre değişim ve farklılıklarını ortaya koymaktır. Bu çalışma, nitel araştırma yöntemlerine bağlı kalınarak yürütülmüştür. Araştırmada doküman olarak kullanılan veriler, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan 2005, 2018 ve 2023 ilköğretim sosyal bilgiler dersi 4. sınıf öğretim programından oluşmaktadır. Doküman incelemesi yöntemiyle toplanan veriler betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Araştırmanın inandırıcılığını desteklemek için 2005, 2018 ve 2023 ilköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler öğretim programındaki kazanımlar, tablolarda sunulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre öğrenme alanlarında belirtilen kazanımların nicel olarak sayısı, 2005 öğretim programında 46 iken 2018 ve 2023 öğretim programında 33’e düştüğü görülmektedir. Nitel olarak 2005 ilköğretim sosyal bilgiler 4 sınıf öğretim programı kazanımında yer alan “Atatürk” isminin, 2018 ve 2023 ilköğretim sosyal bilgiler 4. sınıf öğretim programı kazanımlarında yer verilmediği belirlenmiştir. Ancak genel itibariyle 2005, 2018 ve 2023 sosyal bilgiler öğretim programındaki kazanımların benzer özellikler taşıması dikkat çekicidir. Ayrıca 2018 ve 2023 ilköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında “etkin vatandaşlık” adlı yeni bir öğrenme alanı oluşturulduğu, bu nedenle bu öğrenme alanındaki kazanımların da “etkin vatandaşlık” kapsamında sunulduğu saptanmıştır. Bu durum, program geliştirme çalışmaları için kazanım ifadelerindeki ayrıntıdan ve benzer açıklamalardan kaçınıldığını göstermektedir. Özellikle teknoloji ve iletişim alanındaki hızlı gelişmeler yeni kazanımların eklenmesini zorunlu kılmıştır. Bu bağlamda, çağımızın siyasi, ekonomik ve toplumsal olayları ışığından hareketle öğrencilerin, bilişsel, duyuşsal ve psikomotor becerilerine uygun kazanımlar eklenebilir veya değiştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

İlköğretim, sosyal bilgiler, öğretim programı, kazanım, karşılaştırma

A Comparative Analysis of the Outcomes of Elementary 4th Grade Social Studies Curriculum

Öz

The aim of this study is to compare the achievements within the scope of learning areas in the 2005, 2018 and 2023 4th grade social studies curricula quantitatively and qualitatively; to reveal the common themes emphasized in all three programs and to reveal the changes and differences of the new program compared to the previous program. This study was conducted by adhering to qualitative research methods. The data used as documents in the study consisted of the 2005, 2018 and 2023 primary school social studies 4th grade curricula prepared by the Ministry of National Education. The data collected by document analysis method were analyzed by descriptive analysis method. In order to support the credibility of the research, the achievements in the 2005, 2018 and 2023 primary school 4th grade social studies curriculum were presented in tables. According to the results of the research, it is seen that while the quantitative number of learning outcomes specified in the learning areas was 46 in the 2005 curriculum, it decreased to 33 in the 2018 and 2023 curricula. Qualitatively, it was determined that the name Atatürk, which was included in the learning outcome of the 2005 primary social studies 4th grade curriculum, was not included in the new 2018 and 2023 primary social studies 4th grade curriculum learning outcomes. However, in general, it is noteworthy that the learning outcomes in the 2005, 2018 and 2023 social studies curricula have similar characteristics. In addition, it was determined that a new learning area named "active citizenship" was created in the 2018 and 2023 elementary social studies curricula, and therefore the outcomes in this learning area were also presented within the scope of "active citizenship". This situation shows that details and similar explanations in outcome statements are avoided for curriculum development studies. Rapid developments especially in the field of technology and communication have necessitated the addition of new learning outcomes. In this context, in light of the political, economic and social events of our age, gains that are appropriate for students' cognitive, affective and psychomotor skills can be added or changed.

Anahtar Kelimeler

Elementary, social studies, curriculum, acquisition, comparison

Kaynakça

• Aykaç, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim-öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 46-73
• Aykaç, N. (2011). Türkiye cumhuriyetinin kuruluşundan günümüze sosyal bilgiler programının eğitim programı öğeleri açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 10(2), 406-420.
• Başıbüyük, A. & Pala, Ş. M., (2023). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya dersi öğretim programlarının afet eğitimi açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 184-197. https://doi.org/10.17556/erziefd.1063242
• Bekdemir, Ü. & Polat, S. (2016). 2005 Sosyal bilgiler öğretim programı ile 2015 sosyal bilgiler taslak öğretim programı üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Turkish Studies International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(19), 145-160
• Bilgili, A. S. (2008). Geçmişten günümüze sosyal bilimler ve sosyal bilgiler. A. S. Bilgili (Editör), Sosyal Bilgilerin Temelleri (s. 2-31). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çakırlar, A. (2011). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersi programında yer alan ara disiplinlerin kazanımlarla uyumu ve ara disiplinlerden yararlanma konusuna ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi: Çorlu örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Dinç, E. & Doğan, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretim programı ve uygulanması hakkında öğretmen görüşleri. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 17-49.
• Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 77-96.
• Erbaş, A. A. (2023). İlkokul öğretim programları ve ders kitaplarında küresel isınma ve iklim değişikliği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 728- 746. DOI:10.17240/aibuefd.2023. 1163459
• Ersoy, A. F & Kaya, E. (2009). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının (2004) uygulama sürecine ilişkin öğrenci görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 71-86.
• Ersoy, A. F. (2007). Sosyal bilgiler dersinde öğretmenlerin etkili vatandaşlık eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış doktora tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersinde yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Gömleksiz, N. M. & Bulut, İ. (2006). Yeni sosyal bilgiler dersi öğretim programının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 47, 393-421.
• Gülersoy, A. E. (2013). Doğal mirasın korunması açısından sosyal bilgiler (ortaokul) ve coğrafya (orta ve yükseköğretim) müfredat programlarının değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), Sosyal Bilgiler Öğretimi Özel Sayısı.
• Gürel, D. (2017). 2017 taslak sosyal bilgiler öğretim programına yönelik yapısal bir değerlendirme, I. Uluslararası Sınırsız Eğitim ve Araştırma Sempozyumu (USEAS) Tam Metin Bildiri Kitabı (USEAS), s, 236-246.
• Karadeniz, O., Eker, C. & Burunsuz, E. (2005). Ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarının yapılandırmacı öğrenme kuramı ilkelerine göre değerlendirilmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10(3), 563-580. Doı Number: Http://Dx.Doi.Org/10.7827
• Kardaş İşler, N. (2023). İlkokul sosyal bilgiler dersi öğretim programının sürdürülebilir kalkınma hedefleri ve yenilenmiş Bloom taksonomisi kapsamında incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 472-486.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• MEB, (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4-5. sınıf öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi
• MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar) Ankara: MEB Yayınevi.
• MEB. (2023). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar) Ankara: MEB Yayınevi.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber, (Çev. Ed., S. Turan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• National Council for the Social Studies [NCSS], (2010). Appendix I Essential Social Studies Skills and Strategies .pdf (mcpsmt.org) adresinden 01 Ağustos 2023 tarihinde erişilmiştir.
• O’Flaherty, J. & Liddy, M. (2018). The impact of development education and education for sustainable development interventions: A synthesis of the research. Environmental Education Research, 24(7), 1031-1049. doi: 10.1080/13504622.2017.1392484.
• Öztürk, C. & Otluoğlu, R. (2005). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Şahin, M. (2009). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze türkiye’de hayat bilgisi dersi programlarının gelişimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(8), 468-480
• Sarıçam, İ. (2023). Evliya Çelebi seyahatnamesi’nin sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan tarih ile ilgili kazanımlar üzerinden incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Semenderoğlu, A. & Gülersoy, A. E. (2005). Eski ve yeni 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 141-152.
• Sözcü, U. & Aydınözü, D. (2019). Doğal afet okuryazarlığı bağlamında öğretim programlarındaki afetlerle ilişkili kazanımların incelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(5), 2639-2652. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.32675.
• Tay, B. (2017). 2005 Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal of Eurasia Social Sciences, 8( 27), 461-487
• Uzun, B. & Dönmez, C. (2023). 7.sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki kazanımların disiplinlerarası tematik öğretim anlayışı bakımından incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 14(52), 609-623. DOI: http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.3292
• Yalçın, A. (2016). Cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler programlarının sosyal bilgiler öğretim yaklaşımlarına göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Yalçın, A. & Tural, A. (2023). 21. yüzyıl becerileri işığında sosyal bilgiler öğretim programının incelenmesi. TÜBAD, 8(1).
• Yapıcı, H. (2006). 6. sınıf yeni sosyal bilgiler programı üzerine bir değerlendirme. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(14), 348-35.
• Yapıcı, M. & Demirdelen C. (2007). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. Elementary Education Online, 6(2), 204-212.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 6. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yüksel, S. (2003). Türkiye'de program geliştirme çalışmaları ve sorunları. Milli Eğitim Dergisi, 159.