8. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN “BASİT MAKİNELER” ÜNİTESİNİ OKURKEN BİLİŞSEL VE ÜSTBİLİŞSEL STRATEJİLERİ KULLANMA SIKLIKLARI

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 120 - 136, 23.08.2025

Gamze Kar , Emine Hatun Diken

Öz

Bu araştırmanın amacı 8. sınıf öğrencilerinin "Basit Makineler" ünitesini okurken kullandıkları bilişsel ve üstbilişsel stratejiler ile öğrencilerin bu stratejileri kullanma sıklıklarını belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Araştırma Kars il merkezindeki bir özel ortaokuldan dört, bir devlet ortaokulundan dört olmak üzere sekiz öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Öğrenciler "Basit Makineler" ünitesini okurken araştırmacı tarafından gözlemlenmiş, öğrenciler üniteyi okuduktan sonra bu öğrencilerle kullandıkları stratejileri hangi amaçlara kullandıklarına yönelik onlarla yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Öğrencilerin okuma süreçleri sırasında yapılan gözlemler ile yapılan görüşmelerden elde edilen verilerin içerik analizleri yapılmıştır. Araştırmanın sonuçlarında; fen bilimleri dersi not ortalamalarının düzeyi “İyi” olan öğrencilerin “Basit Makineler” ünitesini okurken en sık; kelimeleri kalemiyle takip ederek okuma, zihinde canlandırma, günlük hayat ile ilişkilendirme, şekil inceleme, şekilleri karşılaştırma, kendi cümleleri ile ifade etme bilişsel stratejilerini kullandıkları, ipuçlarının altını çizme, ipuçlarını yuvarlak içine alma, şekillerin üzerine işaret koyma, önemli noktaları tekrarlama, not alma, kelimelerin altını çizerek okuma üstbilişsel stratejilerini kullandıkları tespit edilmiştir. Not ortalamalarının düzeyi “Orta” olan öğrencilerin üniteyi okurken en sık; kelimeleri kalemiyle takip ederek okuma, şekil inceleme bilişsel stratejilerini kullandıkları, ipuçlarının altını çizme, ipuçlarını yuvarlak içine alma, kelimelerin altını çizerek okuma, şekillerin üzerine işaret koyma, not alma üstbilişsel stratejilerini kullandıkları tespit edilmiştir. Not ortalamalarının düzeyi “Düşük” olan öğrencilerin üniteyi okurken en sık; kelimeleri kalemiyle takip ederek okuma, şekil inceleme, okuma hızını düşürme, anlaşılmayan kelimeleri tekrar etme bilişsel stratejilerini kullandıkları, ipuçlarının altını çizme, ipuçlarını yuvarlak içine alma, kelimelerin altını çizerek tekrar okuma, not alma üstbilişsel stratejilerini kullandıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Basit makineler ünitesi, billişsel okuma stratejileri, üstbilişsel okuma stratejileri

Etik Beyan

Bu bilimsel araştırma, Kafkas Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’nun 22.12.2023 tarih ve 52 sayılı Etik Kurul Kararı gereğince Etik Kurul İzin Belgesi alınarak hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Açıkgöz, K. Ü. (2003). Etkili öğrenme ve öğretme. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Akyol, H., Çakıroğlu, A. ve Kuruyer, H. G. (2017). A study on the development of reading skills of the students having difficulty in reading: enrichment reading program. International Electronic Journal of Elementary Education, 6(2), 199-212.
• Anastasiou, D., & Griva E. (2009). Awareness of reading strategy use and reading comprehension among poor and good readers. Elementeray Education Online, 8(2), 283-297.
• Aydemir, G., & Diken, E. H. (2025). 8. Sınıf öğrencilerinin “DNA ve genetik kod” ünitesini (DNA ve mutasyon-modifikasyon konusu) okuma süreçlerindeki bilişsel-üstbilişsel stratejileri kullanma sıklıkları. Erciyes Journal of Education, 7(1), 7-38.
• Eanet, M. G., & Manzo, A.V. (1976). REAP-A strategy for improving reading, writing, study skills. Journal of Reading, 19, 647-652.
• Diken, E. H. (2020). A comparative study on the cognitive and metacognitive strategies of 6th-grade private and state school students use while reading science texts. International Online Journal of Education and Teaching, 7(3), 1092-1109.
• Gravetter, J. F., & Forzano, L. B. (2012). Research methods for the behavioral sciences. Linda Schreiber-Ganster.
• Göğüş, B. (1989). Anadili olarak Türkçe’nin öğretimine tarihsel bir bakış. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
• Çakıroğlu, A. (2007). Üstbilişsel strateji kullanımının okuduğunu anlama düzeyi düşük öğrencilerde erişi artırımına etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, B. (2002). Okuduğunu anlama stratejilerinin öğretimi ile ilgili alan yazın taraması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 97-107.
• Ghonsooly, B. and Eghtesadee, A. R. (2006). Role of cognitive style of field-dependence/independence in using metacognitive and cognitive reading strategies by a group of skilled and novice ıranian students of english literature. Asian EFL Journal, 8(4), 119-150.
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Kılıç, E. (2019). Okuduğunu anlama öz yeterlik algısının ve üstbilişsel okuduğunu anlama farkındalığının okuduğunu anlamaya etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.