OKUL MÜDÜRÜ YETERLİKLERİ BELİRLEME ÖLÇEĞİ GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 3, 167 - 191, 31.12.2021

Ahmet Aşkar

Öz

Bu araştırmanın amacı gelişen ve farklılaşan okul müdürü yeterliklerini belirlemek için Katz (1974) yeterlik alanlarını temel alan güncel bir ölçek geliştirmektir. Okul başarısında en etkin faktörlerden biri olan okul müdürünün yeterliği uzun süredir araştırmalara konu olmuş bir problemdir. Etkili okullarda okul müdürünün liderliği en önemli etmenlerdendir ve kilit faktördür. Okulun en önemli bileşenlerinden biri olarak görülen okul müdürünün atanması da araştırmalara konu olmuş ve sıklıkla değişen yönetmeliklerde hangi ölçütlere göre değerlendirildiği sorusunu-sorununu sürekli hale getirmiştir. Okul müdürünün sahip olması gereken yeterlikleri belirleyebilecek güncel bir ölçeği hazırlayabilmek için öncelikle alan yazında yer alan, konu ile ilişkili olan ölçekler gözden geçirilmiş, ardından Millî Eğitim Bakanlığı mevzuatının gerektirdiği yeterlikler dikkate alınmış ve eklenmiştir. Oluşturulan madde havuzu ile Lawshe (1975) tekniği kullanılarak okul müdürlerinin sahip olması gereken yeterlikleri belirleme ölçeği taslağı geliştirilmiştir. Hazırlanan taslakta yer alan 60 madde uzman görüşü alınması sonrasında 10 madde Kapsam Geçerlilik Oranı KGO≤,41 değeri olduğundan elenmiştir. 38 madde anlam ve kapsam olarak değiştirilmiştir. Yine uzman görüşü doğrultusunda maddelerden bir tanesi iki faklı maddeye, bir tanesi de üç farklı maddeye bölünmüş; 9 madde ise aynen kabul edilmiştir. Ölçek ön uygulamasında kolay ulaşılabilir örneklem belirleme tekniği ile belirlen Ankara ili Etimesgut ilçesi 82. Eğitim Bölgesinde görev yapan 2 ilkokul, 2 ortaokul, 1 ilk-ortaokul ve 4 lise öğretmen ve yöneticilerinin oluşturduğu 156 katılımcını görüşüne başvurulmuştur. Yapılan analizler sonucunda 26 maddelik 3 boyutlu ölçek oluşturulmuş, Faktör 1 (Beşerî) cronbach’s alpha α =.94, açıklanan varyans %49,47; Faktör 2 (Düşünsel) cronbach’s alpha α = .92, açıklanan varyans %8,34; Faktör 3 (Mesleki) cronbach’s alpha α =.86, açıklanan varyans %6,43 olmak üzere, Toplam cronbach’s alpha α =.95, açıklanan varyans %64,25 bulunmuştur. Ölçek 1440 kişiye uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul müdürü, Yeterlik, Vasıf

SCHOOL PRINCIPAL QUALIFICATION DETERMINATION SCALE DEVELOPING STUDY

Öz

The aim of this research is to develop an up-to-date scale based on Katz (1974) competencies in order to determine the developing and differentiating school principal competencies. The competence of the school principal, which is one of the most effective factors in school success, is a problem that has been the subject of research for a long time. In effective schools, the leadership of the principal is one of the most important factors and is a key factor. The appointment of the school principal, which is seen as one of the most important components of the school, has also been the subject of research and has perpetuated the question-problem according to which criteria it is evaluated in frequently changing regulations. In order to prepare an up-to-date scale that can determine the competencies that the school principal should have, first of all, the scales related to the subject in the literature were reviewed, then the competencies required by the Ministry of National Education legislation were taken into account and added. A draft scale for determining the competencies that school principals should have was developed using the Lawshe (1975) technique with the created item pool. After receiving expert opinion, 60 items in the prepared draft were eliminated because 10 items had a Scope Validity Ratio KVR ≤.41. 38 items were changed in meaning and scope. Again, in line with expert opinion, one of the items was divided into two different items, and one of them was divided into three different items; 9 articles were accepted as they were. In the pre-application of the scale, 156 participants consisting of 2 primary school, 2 secondary school, 1 primary-secondary school and 4 high school teachers and administrators working in the 82nd Education Zone of Ankara province Etimesgut district, which were determined by the easily accessible sampling technique, were consulted. As a result of the analyzes, a 3-dimensional scale with 26 items was created, Factor 1 (Human) cronbach's alpha α =.94, explained variance 49.47%; Factor 2 (Intellectual) cronbach's alpha α = .92, explained variance 8.34%; Factor 3 (Occupational) Cronbach's alpha α =.86, explained variance 6.43%, Total Cronbach's alpha α =.95, explained variance 64.25%. The scale was applied to 1440 people.

Anahtar Kelimeler

School principal, Competence, Qualification

Kaynakça

• Ağaoğlu, E. (2005). Mnenja uciteljev in ravnateljev o kompetencah ravnateljev v Turciji. Vodenje,3, 53-71.
• Ağaoğlu, E., Altınkurt, Y., Yılmaz, K. & Karaköse, T. (2012). Okul yöneticilerinin yeterliklerine ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri (Kütahya ili). Eğitim ve Bilim, 37(164),159-164.
• Ak, M. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin değişimi yönetme yeterlikleri (Uşak ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Aksüt, M. (1997). Eğitim yöneticisinin yeterlikleri: özel eğitim okulu müdürlerinin yeterliklerine ilişkin bir araştırma (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir
• Analoui, F., Labbaf, H., & Noorbakhsh, F. (2000). Identification of clusters of managerial skills for increased effectiveness: The case of the steel industry in Iran. International Journal of Training and Development, 4(3), 217-234
• Andrews, R. L., & Soder, R. (1987). Principal Leadership and Student Achievement. Educational Leadership, 44(6), 9-11.
• Arslan, H. & Beytekin, F. (2004). İlköğretim okul müdürleri için eğitim liderliği standartlarının araştırılması. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı Bildiri Kitabı, cilt, 1-16.
• Aslanargun, E. (2011). Türkiye’de Okul Yönetimi Ve Atama Yönetmelikleri. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 1C0466, 6, (4), 2646-2659.
• Ayral, M. (2016). Okul müdürü yetiştirmede 2015: Sorunlar ve gelecek. A. Aypay (Ed.), Türkiye’de eğitim yöneticiliği ve maarif müfettişliği: Seçme, atama ve yetiştirme içinde (s. 113-144). Ankara: Pegem Akademik.
• Babaoğlan, E. & Litchka, P. R. (2010). An examination of leadership competencies of school principals in Turkey and the United States. Egitim ve Bilim-Education and Science, 35(158), 58-74.
• Balcı, A. (2007). Etkili okul geliştirme: kuram, uygulama ve araştırma. Ankara: Pegem-A.
• Balyer, A. (2012). Çağdaş okul müdürlerinin değişen rolleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 75-93.
• Bossert, S. T., Dwyer, D. C., Rowan, B., & Lee, G. V. (1982). The Instructional Management Role of the Principal. Educational Administration Quarterly, 18(3), 34-64.
• Boyatzis, R. E. (2008). Competencies in the 21st century. Journal of management development, 27(1), 5-12.
• Boydak Ö., M. & Özdemir, T.Y. (2010).Etkili okulların etkililiğinin sürdürülmesinde yönetici faktörü. V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi, Antalya, 01-02 Mayıs 2010.
• Bursalıoğlu, Z. (1981). Eğitim yöneticisinin yeterlikleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A.
• Cihan, O. A., Özbek, E., Özenir, D. & Kolçak, M. (2013). MEB yönetici atama yönetmeliğinde kullanılması gereken temel ölçütler konusunda yönetici ve öğretmen görüşleri. VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu bildirileri, 539, 39.
• Cinkir, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin sorunları: sorun kaynakları ve destek stratejileri. İlköğretim Online, 9(3), 1027-1036
• Çetin, M. & Adıgüzel, S. (2006). İstanbul ili resmi ilköğretim okulu müdürlerinin uzmanlık yeterliklerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 167-183.
• Çetin, N. (2009). İlköğretim okullarında yöneticilerin öğretmenler arasındaki farklılıkları yönetme yeterlilikleri (Bursa ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Çetin, N., & Bostancı, A. B. (2011). İlköğretim okullarında okul yöneticilerinin öğretmenler arasındaki farklılıkları yönetme durumu. Sakarya University Journal of Education, 1(2), 6-15.
• Dayıoğlu, Ş. (2015). Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullara yönetici atama kriterleri konusunda okul yöneticilerinin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dönmez, B. (2002). Müfettiş, Okul Müdürü Ve Öğretmen Algılarına Göre İlköğretim Okulu Müdürlerinin Yeterlikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 29, 27-45.
• Duke, D. L. (1987). School leadership and instructional improvement. Random House,.
• Duke, D. L. (1998). The nonnative context of organizational leadership. Educational Administration Quarterly, 34(2), 165-195.
• Duttweiler, P. C., & Hord, S. M. (1987). Dimensions of effective leadership. SEDL.
• Elma, C. (1998). İlköğretim okulları yöneticilerinin çatışmayı yönetme yeterlikleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Eraslan, F. (2014). Ortaöğretim okul yöneticilerinin inovasyon yeterlilikleri. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Sakarya.
• Erçetin, Ş. Ş., & Eriçok, B. (2016). Yayınlarda yer alan okul yöneticilerinin yeterliklerinin analizi (ULAKBİM 2004-2016). Electronic Turkish Studies, 11(14), 240-256.
• Erdoğan, S. Y. (2012). Okul müdürlerinin yeterlilik düzeylerinin ve yönettikleri okulların ikliminin kadın ve erkek müdürler bazında karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Everard K.B. & Morris G. (1996). Effective school management. London: Paul Chapman .
• George, D., & Mallery, P. (2010). SPSS for Windows step by step. A simple study guide and reference Boston MA: Pearson Education.
• Goleman, D. (2002). Duygusal zeka: neden IQ'dan daha önemlidir (Çev. B. S.Yüksel).İstanbul: Varlık .
• Gökçe, F. (2008). Değişimin Kavramsal Modelleri ve Değişim Sürecinde Eğitim Yöneticilerinin Yeterlikleri. Milli Eğitim, 177, 237-252.
• Gülseren, H.Ö., Yıldırım, N., Altındağ, S., Altıntaş, B.& Şahin, İ. (2010). Yönetici yeterliklerine dayalı okul yöneticilerinin yetiştirilmesi. V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi bildirileri, 417-427.
• Gündüz, Y., & Balyer, A. (2013). Gelecekte okul müdürlerinin gerçekleştirmeleri gereken roller. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (3), 45-54.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2012). Eğitim yönetimi. Çev. Edt: S. Turan). Ankara: Nobel.
• İliç Artul S. (2004). Etkili ilköğretim okulu yöneticisi yeterlikleri (Adapazarı örneği). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS uygulamaları çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara Asil.
• Karadağ, E. (2011). Okul müdürlerinin niteliklerine ilişkin olarak öğretmenlerin oluşturdukları bilişsel kurgular: Fenomonolojik bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 36,159.
• Karakuş, M. & Töremen, F. (2006). Denetçi gözüyle yönetici yeterlikleri: ilköğretim okulu yöneticileri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 176-183.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel.
• Karayaman, S. (2020). Okul yöneticilerinde duygusal zekâ ve etik karar verme ilişkisi. Turkish Studies-Education, 15(4), 2741-2756
• Karayaman, S. (2021). Okul yöneticilerini etik ikileme iten baskı ve güç kaynaklarının okul kademelerine göre incelenmesi. İnsan ve İnsan, 8(27), ss.235-253
• Karip, E., & Köksal, K. (1996). Etkili eğitim sistemlerinin geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2(2), 245-257.
• Katz, R. L. (1955). Skills of an effective Moore & Rudd Leadership Skills and Compet … Journal of Agricultural Education 33 Volume 45, Number 3, 2004 administrator. Harvard Business Review, 33(1), 33-42.
• Katz, R. L. (1974). Skills of an effective administrator. Harvard Business Review Press. September 1974. https://hbr.org/1974/09/skills-of-an-effective-administrator#comment-section, sayfasından erişilmiştir.
• Kombıçak, M. (2008). İlköğretim okul müdürlerinin yeterliklerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Koşan, Ş. (2002). Lise yöneticilerinin seçiminde kullanılan ölçütler hakkında öğretmenlerin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kurt, A (2016). Yönetici inovasyon yeterliliği ve Okul kültürü ilişkisi (Bolu ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel psychology, 28(4), 563-575.
• Leithwood, K. A. (1988). The Nature, Causes and Consequences of Principals' Practices: A Framework for Research and Review of Recent Literature.
• Madenoğlu, C. (2003). Ortaöğretim kurumu yöneticileri ve öğretmenlerinin okul yöneticilerinde bulunması gereken niteliklere ilişkin öncelikleri. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir
• McClelland, D. C. (1973). Testing for competence rather than for” intelligence.”. American Psychologist, 28(1), 1.
• MEB, (2000). MEB Tebliğler Dergisi, 2515, http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/viewcategory/64-2000
• MEB, (2000). Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 2508, http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/viewcategory/64-2000
• Mintzberg, H. (1989). Mintzberg on management: Inside our strange world of organizations. New York: Simon and Schuster.
• Northouse, P. G. (2016). Leadership: Theory and practice. Sage.
• Oklay, E. (2016). Okul müdürlerinin liderlik becerileri ve yeterlilik alanları. A. Aypay (Ed.), Türkiye’de eğitim yöneticiliği ve maarif müfettişliği: seçme, atama ve yetiştirme içinde (s. 97-107). Ankara: Pegem Akademik.
• Okutan, M. (1988). Orta dereceli okul müdürlerinin insan ilişkileri yeterlikleri (Trabzon ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özdamar, K. (2004). Paket program ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir. Kaan.
• Özdemir, S., Sezgin, F. & Kılıç, D. Ö. (2015). Okul yöneticisi ve öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin liderlik yeterlikleri. Eğitim ve Bilim, 40(177), 365-383.
• Peker, S. & Selçuk, Ö. G. G. (2011). Okul müdürlerinin yeterliklerinin eğitim öğretim sürecine etkisi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 472-480.
• Peterson, K. D., Murphy, J., & Hallinger, P. (1987). Superintendents' perceptions of the control and coordination of the technical core in effective school districts. Educational Administration Quarterly, 23(1), 79-95.
• Peterson, T. O., & Van Fleet, D. D. (2004). The ongoing legacy of RL Katz. Management Decision, 42(10), 1297-1308.
• Schmieder, J. H. & Cairns, D. (1996). Ten skills of highly effective principals. R&L Education. https://play.google.com/books/reader?printsec=frontcover&output=reader&id=xcPjqxAKe9kC&pg=GBS.PR4 sayfasından erişilmiştir.
• Schmitt, N., & Schechtman, S. (1990). The selection of school administrators. Journal of Personnel Evaluation in Education, 3(3), 231-238.
• Seçkin, G. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin eğitim yönetimi süreçlerine ilişkin yeterliklerinin öğretmenler tarafından değerlendirilmesi (Kırıkkale ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Stufflebeam, D., & Nevo, D. (1991). Principal evaluation: New directions for improvement. Peabody Journal of Education, 68(2), 24-46.
• Şahin, A. E. (2000). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Yeterlikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22, 243-260.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde geçerlilik ve güvenirlik. Ankara: Seçkin
• Tan, Ö., (2010). İlköğretim okul müdürlerinin yeterlilikleri (İstanbul ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Titrek, O., Bayrakçı, M. & Zafer, D. (2009). Okul Yöneticilerinin Duygularını Yönetme Yeterliklerine İlişkin Okul Yöneticisi ve Öğretmenlerin Görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 55-73.
• Tortop, N., Aykaç, B., Yayman, H., & Özer, M. A. (2013). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Nobel.
• Töremen, F., & Kolay, Y. (2003). İlköğretim okulu yöneticilerinin sahip olması gereken yeterlikler. Millî Eğitim Dergisi 3(160).
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Detay.
• Uslu, B. (2013). Eğitim yönetimi alanındaki akademisyenlerin okul yöneticilerinin yeterliklerine ilişkin görüşleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37(37), 172.
• Veneziano L. ve Hooper J. (1997). “A method for quantifying content validity of health-related questionnaires”. American Journal of Health Behavior, 21(1):67-70.
• Yıldız, K. (2012). Yöneticilerin değişimi yönetme yeterlikleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(25), 177-198.
• Yıldız, N. N. (2008). Eğitim yöneticilerinin öğretim programları yönetimi yeterliliklerine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresinde sunulmuş bildiri, 1, 771-774