Psychological Reflections of Perceived Meritocracy in Public Employees: An Evaluation with Commitment and Trust Dimensions

Year 2025, Volume: 11 Issue: 2, 497 - 522, 01.10.2025

Adnan Karataş

https://doi.org/10.20979/ueyd.1708024

Abstract

This study aims to examine the effects of meritocracy perceptions of employees working in public institutions on their organizational commitment and organizational trust levels. In the study, how merit-based practices shape the psychological orientations of public employees towards the organization is discussed in the context of commitment types (moral, obligatory, self-interested) and trust dimensions (trust in managers, friends and the organization). The findings revealed that public employees' perceptions of meritocracy have significant effects on organizational commitment and trust. While the perception of meritocracy showed significant positive effects on moral commitment and all trust dimensions, significant negative effects were found on obligatory and manipulative commitment. This shows that merit-based managerial practices increase employees' emotional commitment and trust in the organization, while decreasing interest-based and obligation-based commitment. The research reveals that a fair, transparent and performance-oriented management approach based on meritocracy in public institutions is critical for ensuring institutional sustainability. In line with the findings, policy recommendations have been made to develop merit-based human resources policies in public administration, strengthen administrative transparency and increase employee participation.

Keywords

Meritocracy , Organizational Commitment , Organizational Trust , Public Administration , Merit

Kamu Çalışanlarında Algılanan Meritokrasinin Psikolojik Yansımaları: Bağlılık ve Güven Boyutlarıyla Bir Değerlendirme

Abstract

Bu çalışma, kamu kurumlarında görev yapan çalışanların meritokrasi algılarının, örgütsel bağlılık ve örgütsel güven düzeyleri üzerindeki etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, liyakate dayalı uygulamaların kamu çalışanlarının kuruma olan psikolojik yönelimlerini nasıl şekillendirdiği; bağlılık türleri (ahlaki, zorunlu, çıkarcı) ve güven boyutları (yöneticilere, arkadaşlara ve kuruma güven) bağlamında ele alınmıştır. Bulgular, kamu çalışanlarının meritokrasi algılarının örgütsel bağlılık ve güven üzerinde anlamlı etkiler yarattığını ortaya koymuştur. Meritokrasi algısı, ahlaki bağlılık ve tüm güven boyutları üzerinde pozitif yönde anlamlı etkiler gösterirken; zorunlu ve çıkarcı bağlılık üzerinde negatif yönde anlamlı etkiler saptanmıştır. Bu durum, liyakate dayalı yönetsel uygulamaların çalışanların kuruma olan duygusal bağlılıklarını ve güven duygularını artırırken, çıkar temelli ve mecburiyete dayalı bağlılıkları azalttığını göstermektedir. Araştırma, kamu kurumlarında meritokrasiye dayalı adil, şeffaf ve performans odaklı yönetim anlayışının kurumsal sürdürülebilirliği sağlamak açısından kritik olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular doğrultusunda kamu yönetiminde liyakat esaslı insan kaynakları politikalarının geliştirilmesi, yönetsel şeffaflığın güçlendirilmesi ve çalışan katılımının artırılması yönünde politika önerilerinde bulunulmuştur.

Keywords

Meritokrasi , Örgütsel Bağlılık , Örgütsel Güven , Kamu Yönetimi , Liyakat

References

• Adams, J. S. (1965). Inequity in Social Exchange. Advances in Experimental Social Psychology, 2(1), 267-299.
• Ak, M., ve Sezer, Ö. (2018). Örgütsel Bağlılık ve Görevde Yükselme (Kariyer): Kamu Sağlık Sektöründe Çalışanların Görevde Yükselmeye (Kariyer Sistemine) İlişkin Adalet Algılarının Bartın İli Örneğinde İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(57), 469-497.
• Allen, A. (2011). Michael Young's the Rise of the Meritocracy: A Philosophical Critique. British Journal of Educational Studies, 59(4), 367-382.
• Alvarado, L. A. (2010). Dispelling the Meritocracy Myth: Lessons for Higher Education and Student Affairs Educators. The Vermont Connection, 31(1), 10-20.
• Becker, H. S. (1960). Notes on the Concept of Commitment. American Journal of Sociology, 66(1), 32-40.
• Bellows, T. J. (2009). Meritocracy and the Singapore Political System. Asian Journal of Political Science, 17(1), 24-44.
• Bidarian, S., ve Jafari, P. (2012). The Relationship Between Organizational Justice and Organizational Trust. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 1622-1626.
• Brown, R. B. (1996). Organizational Commitment: Clarifying the Concept and Simplifying the Existing Construct Typology. Journal Of Vocational Behavior, 49(3), 230-251.
• Bryman, A., ve Cramer, D. (2012). Quantitative Data Analysis with IBM SPSS 17, 18 & 19: A Guide for Social Scientists. United Kingdom: Routledge.
• Callaway, P. L. (2007). The Relationship of Organizational Trust and Job Satisfaction: An Analysis in the US Federal Work Force. Florida: Universal-Publishers.
• Castilla, E. J., ve Benard, S. (2010). The Paradox of Meritocracy in Organizations. Administrative Science Quarterly, 55(4), 543-676.
• Çalışkan, A. (2021). Örgütsel Güven: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 42-59.
• Çamur, Ö. (2020). Kamu Yönetiminde Liyakatin Önemi: Adalet Temelinde Bir Değerlendirme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 459-474.
• Daniels, N. (1978). Merit and Meritocracy. Philosophy & Public Affairs, 7(3), 206-223.
• Davey, L. M., Bobocel, D. R., Son Hing, L. S., ve Zanna, M. P. (1999). Preference for the Merit Principle Scale: An Individual Difference Measure of Distributive Justice Preferences. Social Justice Research, 12, 223-240.
• DeConinck, J. B., ve Bachmann, D. P. (1994). Organizational Commitment and Turnover Intentions of Marketing Mangers. Journal of Applied Business Research, 10(3), 87-95.
• Demirel, Y. (2008). Örgütsel Güvenin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: Tekstil Sektörü Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 179-194.
• Elmgren, H. (2020). On the Problematic of Meritocracy. Finlandiya: University of Jyväskylä.
• Etzioni, A. (1974). A Comparative Analysis of Complex Organizations: On Power, Involvement, and Their Correlates. New York: Free Press of Glencoe.
• Fettahlıoğlu, Ö., ve Demir, S. (2015). İşletme Yönetiminde Yönetsel Pandora: Meritokrasi ve Yetenek Yönetimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 175-186.
• Gilbert, J. A., ve Tang, T. L.-P. (1998). An Examination of Organizational Trust Antecedents. Public Personnel Management, 27(3), 321-338.
• Greenberg, J. (1999). Managing Behavior in Organizations. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.
• Huey Yiing, L., ve Zaman Bin Ahmad, K. (2009). The Moderating Effects of Organizational Culture on the Relationships Between Leadership Behaviour and Organizational Commitment and Between Organizational Commitment and Job Satisfaction and Performance. Leadership & Organization Development Journal, 30(1), 53-86.
• Klein, H. J., Molloy, J. C., ve Cooper, J. T. (2009). Conceptual Foundations: Construct Definitions and Theoretical Representations of Workplace Commitments. In H. J. Klein, T. E. Becker, ve J. P. Meyer (Eds.), Commitment in Organizations: Accumulated Wisdom and New Directions (ss. 3-36). New York: Routledge.
• Kramer, R. M. (1999). Trust and Distrust in Organizations: Emerging Perspectives, Enduring Questions. Annual Review of Psychology, 50(1), 569-598.
• Liu, A. (2011). Unraveling the Myth of Meritocracy Within the Context of US Higher Education. Higher Education, 62, 383-397.
• Luhmann, N. (2018). Trust and Power. Cambridge: John Wiley & Sons.
• Mayer, R. C., Davis, J. H., ve Schoorman, F. D. (1995). An Integrative Model of Organizational Trust. Academy of Management Review, 20(3), 709-734.
• McNamee, S. J., ve Miller, R. K. (2014). The Meritocracy Myth. New York: Rowman & Littlefield Publishers.
• Mekuria, M., ve Hadgu, F. (2015). Merit Based Human Resource Management Practices: Case of Tigray National Regional State. Journal of Resources Development and Management, 9, 47-66.
• Meyer, J. P., ve Allen, N. J. (1991). A Three-Component Conceptualization of Organizational Commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89.
• Nart, S. (2019). Kamu Kurumlarının DNA’sı Dijital Dönüşüme Hazır mı? Meritokrasi Perspektifinden bir değerlendirme. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2834-2851.
• Neves, P., ve Caetano, A. (2006). Social Exchange Processes in Organizational Change: The Roles of Trust and Control. Journal of Change Management, 6(4), 351-364.
• Özbek, M. F. (2008). Güven, Belirsizlik ve Risk Alma Davranışı İlişkisi: Teorik Yaklaşım. Akademik Bakış, (15), 1-12.
• Özdoğan, F. B., ve Tüzün, İ. K. (2007). Öğrencilerin Üniversitelerine Duydukları Güven Üzerine Bir Araştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 639-650.
• Pallant, J. (2017). SPSS Kullanma Kılavuzu: SPSS ile Adım Adım Veri Analizi (S. Balcı ve B. Ahi, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Penley, L. E., ve Gould, S. (1988). Etzioni's Model of Organizational Involvement: A Perspective for Understanding Commitment to Organizations. Journal of Organizational Behavior, 9(1), 43-59.
• Perry, R. W., ve Mankin, L. D. (2007). Organizational Trust, Trust in the Chief Executive and Work Satisfaction. Public Personnel Management, 36(2), 165-179.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., ve Bachrach, D. G. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Randall, D. M. (1990). The Consequences of Organizational Commitment: Methodological Investigation. Journal of Organizational Behavior, 11(5), 361-378.
• Salancik, G. R. (1977). Commitment is too Easy!. Organizational Dynamics, 6(1), 62-80.
• Sandel, M. J. (2020). The Tyranny of Merit: What's Become of the Common Good? Brooklyn: Penguin Books.
• Sever, H. (2021). Meritokrasi ve Örgütsel Adalet İlişkisinin Kamu Çalışanları Açısından İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(2), 1480-1490.
• Steers, R. M. (1977). Antecedents and Outcomes of Organizational Commitment. Administrative Science Quarterly, 22(1), 46-56.
• Şimşek, S., ve Taşçı, A. (2004). Örgütlerde Güven Konsepti ve Emniyet Örgütünde Güven Modellerinin Değerlendirilmesi. Polis Dergisi, 34, 312-316.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics. Boston: Pearson.
• TDK. (2024). Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts (Erişim: 12.04.2025)
• Themelis, S. (2008). Meritocracy Through Education and Social Mobility in Post‐War Britain: A Critical Examination. British Journal of Sociology of Education, 29(5), 427-438.
• Topdemir, T. A., ve Öncer, A. Z. (2020). Politik Yetinin Örgütsel Sapma Davranışı Üzerindeki Etkisinde Meritokrasinin Rolü. Öneri Dergisi, 15(54), 555-585.
• Torun, Y. (2009). Meritokrasi: Adaletin Terazisi Mi Yoksa Bir Adalet İllüzyonu Mu? Eğitim Bilim Toplum, 7(26), 89-99.
• Tyler, T., ve Blader, S. (2000). Cooperation in Groups: Procedural Justice, Social Identity, and Behavioral Engagement. New York: Routledge.
• Ünlü, U. (2017). Kamu Kurumlarında Örgütsel Bağlılık Açısından Örgütsel Sadakatin Önemi. Sayıştay Dergisi, (106), 147-162.
• Whitener, E. M. (1997). The Impact of Human Resource Activities on Employee Trust. Human Resource Management Review, 7(4), 389-404.
• Whitener, E. M., Brodt, S. E., Korsgaard, M. A., ve Werner, J. M. (1998). Managers as Initiators of Trust: An Exchange Relationship Framework for Understanding Managerial Trustworthy Behavior. Academy of Management Review, 23(3), 513-530.
• Young, M. (1994a). Meritocracy Revisited. Society, 31(6), 87-89.
• Young, M. (1994b). The Rise of the Meritocracy. New York: Routledge.
• Young, M. (2001). Down With Meritocracy. https://www.theguardian.com/politics/2001/jun/29/comment (Erişim: 05.04.2025)
• Young, R. M. (2002). Meritocracy: A Critique. Science as Culture, 11(3), 381-386.
• Yücel, C., ve Samancı-Kalaycı, G. (2009). Örgütsel Güven ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 113-132.
• Zaheer, A., McEvily, B., ve Perrone, V. (1998). Does Trust Matter? Exploring the Effects of Interorganizational and Interpersonal Trust on Performance. Organization Science, 9(2), 141-159.