RUNİK HARFLİ TÜRKÇE METİNLERDE EŞ YAZIMLI, EŞ SESLİ VEYA EŞ ADLI OLUP ÇOK ANLAMLILIĞI DA BÜNYESİNDE BARINDIRAN KELİMELER

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 69 - 85, 26.11.2021

Rabia Saral

https://doi.org/10.29228/filolojibengu.3

Öz

Köktürk Türkçesi üzerinde yapılacak anlam bilim çalışmaları, Türk dilinin eskiliğini ve gelişmişliğini saptamada önemli bir rol üstlenmektedir. Bir dilin söz varlığının sahip olduğu anlamsal derinlik, zaman faktörünün ve kullanım sıklığının etkisiyle ortaya çıkmaktadır. Buradan hareketle denilebilir ki Köktürk Türkçesinin sınırlı sayıdaki söz varlığı incelendiği takdirde dilin güçlü ve derin yapısının zaman içinde işlenerek ve gelişerek yazıtlara ne şekilde aksettiğini görmek; Türk dil tarihinin 8. yüzyıldan çok daha öncelerine dayandığını söylemek mümkündür. Bu çalışmada asırlar öncesinden günümüze ulaşan tüm Runik harfli Türkçe metinler art zamanlı inceleme yöntemi ile incelenerek eş yazımlı, eş sesli yahut eş adlı olup aynı zamanda çok anlamlılığı da bünyesinde barındıran beş kelime ele alınmıştır. Bu bağlamda ilk olarak eş yazımlılık, eş seslilik, eş adlılık ve çok anlamlılık kavramlarının tanımları yapılarak kelimelerin anlam bilimsel olarak değerlendirilmesinde hangi ölçütlerden faydalanabileceği üzerinde durulmuştur. Akabinde tespit edilen beş kelime, yer aldığı bağlamlar ve bu bağlamlar içinde taşıdığı anlamlar ile birlikte verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Köktürk Türkçesi, anlam bilim, eş yazımlılık, eş seslilik, eş adlılık, çok anlamlılık.

WORDS WITH HOMOGRAPHY, HOMOPHONY OR HOMONYM BUT ALSO CONTAINING POLYSEMY IN TURKISH TEXTS WITH RUNIC LETTERS

Öz

Semantic studies on Kokturk Turkish play an important role in determining the antiquity and development of the Turkish language. The semantic depth of a language’s vocabulary emerges with the effect of time factor and frequency of use. From this point of view, it can be said that if the limited number of vocabulary of Kokturk Turkish is examined, it is possible to see how the strong and deep structure of the language is reflected in the inscriptions by being processed and developed over time and it is possible to say that the history of the Turkish language dates back much earlier than the 8th century. In this study, all the Runic-letter Turkish texts that have survived centuries ago were examined with the diachronic analysis method, and five words with homography, homophony or homonym but also containing polysemy were examined. In this context, f irstly, the definitions of the concepts of homography, homophony, homonymy and polysemy were made and it was focused on which criteria can be used in the semantic evaluation of words. Subsequently, the five identified words are given together with the contexts in which they take place and the meanings they have in these contexts.

Anahtar Kelimeler

Kokturk Turkish, semantics, homography, homophony, homonymy, polysemy.

Kaynakça

• Ahanov, K. (2008). Dil Biliminin Esasları. Murat Ceritoğlu (çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2017). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (2017). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aydın, E. (2018). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). 2. Baskı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Aydın, E. (2018). Uygur Yazıtları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Aydın, E. (2019). Sibirya’da Türk İzleri-Yenisey Yazıtları. İstanbul: Kronik Kitap.
• Berta, Á. (2010). Sözlerimi İyi Dinleyin… Türk ve Uygur Runik Yazıtlarının Karşılaştırmalı Yayını. Emine Yılmaz (çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• Cruse, D. A. (2000). Meaning in Language, An Introduction to Semantics and Pragmatics. New York: Oxford Univesity Press.
• Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. UK: Blackwell Publishers.
• Ercilasun, A. B. (2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ergin, M. (2010). Orhun Abideleri. 41. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Falkum, I.L. (2001). The Pragmatics And The Flexibility Of Word Meaning. K. Bibok, T. E. Németh (Ed.), What Is Polysemy? - A Survey Of Current Research And Results. (s. 175-224). Oxford: Elsevier.
• Falkum, I.L. (2011). The Semantics And Pragmatics Of Polysemy: A Relevance--‐Theoretic Account, (Doktora Tezi). University College London, London.
• Gries, S. Th. ve Barbara, S. Cognitive Linguistics. Polysemy. USA.
• Guiraud, P. (1999). Anlambilim. Berke Vardar (çev.). İstanbul: Multilingual.
• Karaağaç, G. (1996). Eş Yazılılık, Eş Seslilik ve Çok Anlamlılık, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, VIII, 31-55.