Cyprus in Western (British) Travelogues

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 213 - 248, 31.12.2021

Çiğdem Öztürk Mehmet Uysal

https://doi.org/10.55036/ufced.1028954

Öz

Cyprus, which is located in the very south of Turkey with a strategically important location, has hosted many civilizations throughout history. The island commands the eastern coasts of the Mediterranean Sea, which is still one of the most important inland seas in the world, in every aspect. The island’s status, having been ruled by the Ottoman Empire between 1571-1878 and now called TRNC (Turkish Republic of Northern Cyprus) as a Turkish state in Northern Cyprus, continues to be an international problem. The present article, then, presents the way Cyprus was  depicted in seven British travelogues just before and after 1878, the year being the starting point of the British rule—which is also the issue under question. Based on what the travelers wrote, the article attempts to draw a picture of the island in the nineteenth-century. This being the case, the presence of and reasons for an orientalist presence in the travelogues is also questioned.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, travelogue, British travelers, orientalism, the Turkish image.

19. YÜZYIL İNGİLİZ SEYAHATNAMELERİNDE KIBRIS

Öz

Türkiye’nin hemen güneyinde bulunan ve stratejik açıdan çok önemli bir konuma sahip olan Kıbrıs, tarih boyunca çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Ada, hala dünyanın en önemli iç denizlerinden birisi olan Akdeniz’in doğusuna her açıdan hakimdir. 1571 ile 1878 yılları arasında Osmanlı egemenliği altına giren ve günümüzde kuzeyinde KKTC adıyla bir Türk devleti bulunan adanın statüsü uslararası bir sorun olmaya devam etmektedir. Bu sorunun esas başlangıç noktası olan İngiliz hakimiyetine geçtiği 878 yılının hemen öncesi ve sonrası yedi İngiliz seyahatnamesinde Kıbrıs’ın nasıl tasvir edildiği bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Gezginlerin yazdıklarına dayanarak Kıbrıs adasının 19. yüzyıldaki resmi çizilmeye çalışılmıştır. Seyahatnamalerde oryantalist bir bakış açısının varlığı ve sebepleri de ayrıca sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, seyahatname, İngiliz gezginler, oryantalizm, Türk imgesi

Kaynakça

• BAKER, S. W., Cyprus as I Saw it in 1879, Macmillan and Co., London 1879
• BUCKLEY, J. M., Travels in Three Continents Europe-Africa-Asia, Hunt&Eaton Cincinnati, Cranston&Curts, New York 1894
• CESNOLA, L. P. D., Cyprus: Its Ancient Cities, Tombs, and Temples, a Narrative of Researches and Excavations during Ten Years' Residence in That Island, Second Addition, Harper&Brothers Publishers, New York, Franklin Square 1878
• HAGGARD, H. R., A Winter Pilgrimage Being an Account of Travels Through Palestine, Italy, and the Island of Cyprus, Accomplished in the Year 1900, Longmans, Green, And Co., London 1901
• HOGARTH, D. G., Devia Cypria Notes of an Archaeological Journey in Cyprus in 1888, Henry Frowde, Amen Corner E.C., London 1889
• MALLOCK, W. H., In an Enchanted Island or a Winters Retreat in Cyprus, Third Edition, Richard Bentley & Son, London, New Burlington St., 1892
• MORRIS, C., Letters of Travel, Times Printing House, Philadelphia 1896
• http://www.acilfrm.com/bocekler-bocek-alemi/292190-ipek-bocegi-ipek-bocegi-hakkinda.html, Erişim Tarihi: 17. 02. 2014
• ALARSLAN, B., “Türk İmajının Görsel Yansımaları”, Dünyada Türk İmgesi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2005, s. 129-162
• ALTUNBAY, M., “Pretextat Lecomte’un Tespitleriyle XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Sanat ve Zanaatlar”, Türk Yurdu, Seyahatnamelerde Türkiye Özel Sayısı, Yıl 102, Cilt 33, Sayı 310, Haziran 2013, s. 282-290
• BİLİCİ, İ. E., “Oryantalist Seyahatnamelerde Türk İmgesi Üzerine Bir İnceleme: Alexander William Kinglake’in Seyahatnamesi Eothen Örneği”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Sayı 2, Eylül 2011, s. 1-21
• BORAN, M. K., 1878’de Kıbrıs İngiltere’ye Kiralandı Mı, Yoksa Satıldı Mı?, http://khk.kamunet.net/varolus_010811.aspx, Erişim Tarihi: 23.01.2014
• JORGA, N., Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, 3, (1538-1640), Çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2005
• DEMETRIOU, E., British and American Travel Accounts of “Pilgrimages” to Cyprus during the British Occupation, s. 220-236, Makalenin Orijinal Pdf Metni İçin Bkz: http://openjournals.library.usyd.edu.au/index.php/MGST/article/view/5979/6545, Erişim Tarihi: 27.11.2012
• Gazimağusa Kent Tarihi, http://www.magusa.org/tr/kent-rehberi/kent-tarihi.html, Erişim Tarihi: 19.02.2014
• Girne Kentinin Tarihçesi, http://www.girnebelediyesi.com/, Erişim Tarihi: 11. 03. 2014
• Keçiboynuzu, Harnup (Ceratonia siliqua) Yetiştiriciliği, http://www.msxlabs.org/forum/tarim/359795-keciboynuzu-yetistiriciligi.html, Erişim Tarihi: 15. 02. 2014
• Lefkoşa, http://tr.wikipedia.org/wiki/Lefko%C5%9Fa, Erişim Tarihi: 21.02.2014
• Lemesos (Limassol) Municipality, http://www.limassolmunicipal.com.cy/index_en.html, Erişim Tarihi: 19.02.2014
• KONTNY, O., “Üçgenin Tabanını Yok Sayan Pythagoras: Oryantalizm ve Ataerkillik Üzerine”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Oryantalizm–I, Yıl 4, Sayı 20, Ağustos, Eylül, Ekim- 1 2002, s. 121-136
• MARCHETTI, S., “Avrupalıların Gözüyle Türkler: Mitos ve Yanlış Anlaşılma”, Dünyada Türk İmgesi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2005, s. 9-12
• http://www.ruhunyolculugu.com/keciboynuzu_harnup-t6316.0.html;wap2, Erişim Tarihi: 15. 02. 2014
• Takımyıldızların Mitolojik Öyküleri / Cygnus (Kuğu), Eridanus (Irmak), Yunan mitolojisi, http://yunanmitolojisi.blogspot.com.tr/2009/06/takmyldzlarn-mitolojik-oykuleri.html, Erişim Tarihi: 07. 11. 2013
• SUKAYAR, H., Kuzey Kıbrıs Rehberi, Kıbrıs Vakıflar İdaresi ve Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Katkılarıyla, Basım Yeri Yok, 2002 TAKIŞ, T., “Oryantalizm Üstüne Tezler”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Oryantalizm–I, Yıl. 4, Sayı 20, Ağustos, Eylül, Ekim-1 2002, s. 9-10
• TİMUR, T., Osmanlı Kimliği, İmge Kitabevi, Ankara 2000
• TOLEDO, P., “‘Türkler ve Hristiyanlar Arasında’ Adlı Komedide Türk İmgesinin Biçimlenmesi”, Dünyada Türk İmgesi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2005, s. 267-282
• SARINAY, Y.(Proje Yöneticisi), Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 2000
• UYSAL, M.-UYAR, A. Y., “Tepedelenli Ali Paşa Biyografileri Üzerine”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Yıl 6, Sayı XVI, Aralık 2013, İzmir, s. 371- 396
• VATANSEVER, M., “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt XII, Özel Sayı, 2010, (Basım Yılı: 2012), s. 1487-1530
• YILDIRIM A. K., “Edward Said’in Şarkiyatçılık Düşüncesine Eleştirel Bir Bakış”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Oryantalizm –II, Yıl. 4, Sayı 20, Ağustos, Eylül, Ekim- 2 2002, s. 136-148
• ALTINDAL, M., Osmanlıda Kadın, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul Aralık 1994
• AYAŞLI, Y., “Osmanlı Kadını, Hizmetçiler ve Köleler Hakkında”, Türk Yurdu, Seyahatnamelerde Türkiye Özel Sayısı, Yıl 102, Cilt 33, Sayı 310, Haziran 2013, s. 249-252
• AYTAŞ, G., “Seyahatname Geleneği İçinde Yabancı Seyyahlardan Ubucini’nin 1855’lerde Türkiye İzlenimleri”, Türk Yurdu, Seyahatnamelerde Türkiye Özel Sayısı, Yıl 102, Cilt 33, Sayı 310, Haziran 2013, s. 237-242
• BAYKARA, T., “Seyyahlar (Gezginler), Yeni Yerler Görmeye Meraklı İnsanlar Mı? Devletlerinin Haber-Alma Görevlisi Mi? Gözlemler Düşünceler”, Türk Yurdu, Seyahatnamelerde Türkiye Özel Sayısı, Yıl 102, Cilt 33, Sayı 310, Haziran 2013, s. 32-37
• BOZKURT, İ., Evliya Çelebi’nin İzinde Kuzey Kıbrıs Seyahatnamesi, Bengü Yayınları, Ankara 2011
• COBB, S., Gerçek Türkler, Maviağaç, İstanbul 2006
• ÇAKMAK, Z., Kıbrıs’ta İsyan: Kıbrıs Rumlarının 1931 Enosis İsyanı ve Kıbrıs Türklerine Etkisi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2009
• ÇAY, A., Kıbrıs’ta Kanlı Noel-1963, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1989
• EFENDİ, M., Türkiye Manzaraları, Çev. Alev Sunata Kırım, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007GIBBONS, H. S., Kıbrıs'ta Soykırım (The Genocide Files),Near East Publishing, Lefkoşa 2003
• İLDEM, A. E., Fransız Gezginlerin Gözüyle Türkler ve Yunanlılar, Boyut Kitapları, İstanbul 2000
• İncil (Sevindirici Haber), “Habercilerin İşleri 13/1-12”, Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul 1995 KUMKALE, T.T., Küresel Güçlerin Çekim Merkezindeki Küçük Adada Büyük Oyunlar, Pegasus Yayınları, İstanbul 2006
• LÖSCHBURG, W., Seyahatin Kültür Tarihi, Çev. Jasmin Traub, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 1998
• MANDEL, G., Anneciğim Türkler Geliyor! Hilalin Öteki Yüzü, Çev. Nihat Aksoy, Zaman Kitap, İstanbul 2004MONTAGU, M.W. Şark Mektupları, Çev. Ahmed Refik, Timaş Yayınları, İstanbul 1998ORTAYLI, İ., Osmanlı Barışı, Ufuk Kitapları, İstanbul 2004
• Mitoloji Sözlüğü, Aphrodite, http://fe-mitolojisozlugu.com/mitoloji_sozlugu/antiades_aquites/aphrodite.html, Erişim Tarihi: 07. 11. 2013
• Online Etymology Dictionary, Aphrodite, http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=aphrodite&searchmode=none, Erişim Tarihi: 07. 11. 2013
• Şifalı Bitkiler, Doğal Yöntemler, Keçiboynuzu (Harnup), ORTAYLI, İ., Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, Timaş Yayınları, İstanbul 2006
• ÖZKUL, A. E., Kıbrıs’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi (1726-1750), İletişim Yayınları, İstanbul 2005
• RAHVACIOĞLU, M., Kıbrıslı Türk Devrimci Hareketi (Halk-Der), Kalkedon Yayınları, İstanbul 2009
• SAMANİ, H., “Tanzimat Devrinde Kıbrıs (1839-1878)”, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2006
• SATAN, A.-ERDOĞAN Ş., Tanıkların Diliyle Kıbrıs Olayları 1955-1983, Tarihçi Kitabevi Yayınları, İstanbul 2012
• UYSAL M., Avusturyalı Murad Efendi Biyografisi ve Türkiye Seyahatnamesi, Fakülte Kitabevi, Isparta 2004
• UYSAL, M., “Kurmaca Olmayan Bir Edebi Tür: Gezi Notları”, İnsan Bilimleri Araştırmaları, Sayı 9-10, Isparta 2003, s. 91-97
• UYSAL, M., “İki Seyahatnamede Anadolu’ya Alman Göçmenlerini Yerleştirme Düşüncesi”, Türk Yurdu, Seyahatnamelerde Türkiye Özel Sayısı, Yıl 102, Cilt 33, Sayı 310, Haziran 2013, s. 308-315
• ÜNAL, M. A., “XVI. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla Avrupalı Seyyahlarda Türklere Karşı Nefret ve Hayranlık”, Türk Yurdu, Seyahatnamelerde Türkiye Özel Sayısı, Yıl 102, Cilt 33, Sayı 310, Haziran 2013, s. 44-48
• YÜKSEL, D. Y., “Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi (1914-1958)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Cilt VIII, Sayı 18-19, 2009/Bahar-Güz, s. 161-184