BASINDA “ORGAN NAKLİ” HABERLERİNİN SUNUMU

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 3, 65 - 83, 01.01.2013

Asuman Kaya , Birgül Taşdelen

Öz

Hasta insanın yaşam kalitesinin arttırılması ve sağlıklı olarak hayatını devam ettirebilmesi, tıbbın temel çalışma alanını oluşturmaktadır. Tedavi edilmesi gereken uzuv bazen bir organ olabilmekte, hatta bu organın nakil yoluyla yenilenmesi gerekebilmektedir. Bu alanla ilgili olarak farklı yaklaşımlarla ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli yasal düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Bunlardan bazıları: Dünya Tabipleri Birliği’nin 37. Genel Kurulunda kabul ettiği ilkeler, Türk Tabipleri Birliği’nin Organ Aktarımına İlişkin Etik Bildirgesi ve 24066 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği’dir. Özellikle alıcı ve donör’ün isimlerinin açıklanmasının, bu kişilerin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyeceği görüşü tıp dünyasında kabul görmesine karşın medyada yer alan haberlerde ne ölçüde dikkat edildiğinin belirlenebilmesi açısından hazırlanan çalışma önem taşımaktadır. Çalışmada, Türk basınında yayınlanan sağlık haberlerinden “organ nakli”ni konu alan haberlerin içerik analizi uygulamasına dayalı olarak betimlenmesi ve meslek ahlak ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında medya takip şirketi verilerine dayanarak gerçekleştirilen taramada 01 Ocak-31 Aralık 2010 tarihleri arasında Türkiye’de yayınlanan yaygın gazetelerdeki sağlık konulu içerik arasından “organ nakli” ifadesini içeren haberlerden, sistematik rassal yöntemle belirlenen 256’sı amaç sorular doğrultusunda analiz edilmiştir. Sonuç olarak; sağlık haberlerinin özellikle de organ nakli haberlerinin hazırlanmasında muhabir ile haber kaynağının, alanlarındaki etik düzenlemeleri dikkate almakla yükümlü olduğu düşünüldüğünde, görevlendirilmesinin gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Daha da önemlisi sağlık haberciliği adına uyulması gerekli olan meslek etik ilkelerinin içerisinde “organ nakli” başlığı özelinde nelere dikkat edilmesi gerektiğine dair etik ilkeler belirlenmesinin ve benimsenmesinin gerekliliğidir

Anahtar Kelimeler

Sağlık Haberciliği, Etik, Medya Etiği, Organ Nakli

“ORGAN TRANSPLANTATION” NEWS ON THE PRESS

Öz

The primary field of application for medicine is to increase the quality of life for human beings, and to ensure the continued health and wellbeing of individuals. At times, an organ may require treatment and the treatment may require the replacement of this organ through an organ transplant. This process increases the quality of life for the patient, however the quality of life for the donor must also be considered. There are various national and international legal regulations with various approaches to the matter. Some examples for these regulations are as follows: the principles passed at the 37th General Assembly of the World Medical Association, the Ethical Proclamation Regarding Organ Transplants by the Turkish Medical Association, and the Organ and Tissue Transplate Services Code published in the Official Gazette No. 24066. Despite the fact that the medical world has accepted that the publication of the names of recipients and donors could significantly influence the quality of life for both parties in a negative manner, this study could prove to be beneficial as it studies the degree to which this is followed in the news media. This descriptive study aims to analyze news articles regarding “organ transplants” in the Turkish press through content analysis and evaluate the articles based on the principles of vocational ethics. In this study, based on the media follow-up company data, from the health-themed content published in Turkish newspapers mainstream, regional, local in the period of Jan.1st-Dec.31st 2010, "organ transplantation" news items were identified and from these total items, determining 256 news items through random sampling, under the guidance of subquestions and within the framework of 13 main categories, these 256 items were analyzed. Of the 256 news items, 73,8% were affirming, accepting, approving and praising; 16% were criticizing it by underscoring the problems and the inadequacy of organ transplantations/donations. That in the 11,3% of the news no source was mentioned, leads us to think that their reliability needs to be re-questioned. As a result, when it is considered that the reporter and the news source are obliged to take into account the ethical regulations in their fields in the preparation of health news, the necessity of hiring professionals that have been trained in health journalism is evident. Even more important is the apparent urgency for determining and adopting what kind of ethical principles need to be heeded in health journalism, specifically in the reporting of "organ transplantation" news

Anahtar Kelimeler

Press, Journalism, Medical Journalism, Ethics, Organ Transplant

Kaynakça

• Akış, M. vd. (2008). Süleyman Demirel Üniversitesi Personelinin Organ-Doku Bağışı Ve Nakli
• Hakkındaki Bilgi ve Tutumları, Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 15(4)/ 28-33
• Aktan, Ö. A. (2008). “Medyadaki kirliliğin suçluları kim?” http://www.toplumsagligi.com
• /PageContenPopup.aspx ?Id=648. [07.03.2011].
• Bulun, M.F., Demirbaş M. ve Kapıcıoğlu İ.S. (T.y.) Koruyucu Sağlık Hizmetlerinde Bilişim Teknolojileri Kullanımının Önemi, http://ab.org.tr/ab02/tammetin/57.doc, [15.08.2010].
• Çelik F (1 Ekim 2006) “Sağlık Haberciliği ve Hekimler”, http://www.sagliginsesi.com/author_article_detail.php?id=1054, [30.07.2010].
• Çömlekçi, N. (2001). Bilimsel araştırma yöntemi ve istatistiksel anlamlılık sınamaları. Bilim Teknik Yayınevi. Eskişehir.
• Duda, H.Ü., (2011). Böbrek Nakli ve Medyanın Yaklaşımı, 13. Ulusal Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Kongresi, 22Mayıs2011, http://www.turkhipertansiyon.org/ kongre / salon_1/2011-05-21/10.10/hilal_unalmis _duda/hilal_unalmis_duda.pdf [13.01.2012].
• Feeley, T.H. (2007). College students’ knowledge, attitudes, and behaviors regarding organ donation: An integrated review. Journal of Applied Social Psychology, 37(2): 243–271.
• Gökçe, O (2006). İçerik Analizi Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Siyasal Kitabevi. Ankara.
• Göz, F. ve ŞALK GÜRELLİ, Ş. (2007) Yoğun Bakım Hemşirelerinin Organ Bağışı İle İlgili
• Düşünceleri, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:5, 77-88. Harrison, T. R. vd. (2008). “The challenges of social marketing of organ donation: news and entertainment coverage of doantion and transplantation”, Health Marketing Quarterly, 25(1/2).
• İne, N. (2006). Böbrek Nakli, http://www.denizce.com/bobreknakli.asp [02.04.2012].
• İşak, K. B. (Eylül 2008). Hürriyet Gazetesi’nde sağlık haberciliği konusunda bir içerik analizi.
• Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir, Anadolu Üniversitesi. Kılıçoğlu, A. (1991). Organ Nakli ve Doku Alınmasının Hukuksal Yönleri, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1991/2, 246-265.
• Koçak Süren, Ö. (2007) Organ ve Doku Naklinin Yasal ve Etik Açıdan İncelenmesi, TBB Dergisi, Sayı 73, 174-195
• Kumbasar, B. (2006). İstanbul’da yayımlanan gazetelerde sağlık haberleri.” Yüksek Lisans Tezi.
• Marmara Üniversitesi, İstanbul. Larsson, A. vd. (2001). “Journalists and Doctors: Different Aims, Similar Constraints”. http://www.mediawise.org.uk/wp-content/uploads/2011/04/Survey-on-health-reporting.pdf 03.2013].
• Larsson, A. vd. (2003). “Medical Messages in the Media-Barries and Solutions to İmproving
• Medical Journalism”. Blackwell Publishing Ltd 2003 Health Expectations, 6, pp.323– http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1369-7625.2003.00228.x/pdf [20.03.2012].
• Matesanz, R. (2002). Organ Donation,Ttransplantation, and Mass Media. Transplantation Proceedings 35: 987–989.
• Morgan, S. E. and T. Cannon. (2003). African Americans’ knowledge about organ donation: Closing the gap with more effective persuasive message strategies. Journal of the National Medical Association, 95(11): 1066–1071.
• Özçürümez, G., Tanrıverdi N. ve Zileli L. (2003). Böbrek Transplantasyonu ve Psikiyatri, Klinik Psikiyatri Dergisi, 6:225-234.
• Özdag, N. (2011). Organ Nakli Ve Bağışına Toplumun Bakışı. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, , 5 (2), 46-55
• Parlak, Ş. (2009). Organ Bağışı ve Organ Naklinde Ortay Çıkan Sorunlar, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2009/83, 189- 222.
• Şahinoğlu, S. ve Baykara, G. (2011). “Bir Gazetenin Sağlık Haberlerinin Sağlık/Hastalık
• Çerçevesinde İncelenmesi”. Lokman Hekim Journal, 1 (2): 11-15
• “Aile bağışladıkları organları geri istedi”, http://www.haber7.com/haber/20120329/Aile- bagisladiklari-organlari-geri-istedi.php [01.04.2012].
• “Aile bağışladıkları organları geri istedi”, http://www.sabah.com.tr/Yasam/2012/03/29/aile- bagisladiklari-organlari-geri-istedi [01.04.2012].
• “Eğitim ve sağlık muhabirleri derneği etik ilkeleri”, (T.y.). Şu adreste erişilmiştir: http://www.esamder.org.tr/etik.asp “ESAM Kuruluş Amacı”. (T.y.)., Şu adreste erişilmiştir : http://www.esamder.org.tr “Hipokondriyazis”, kondriyazis [23.03.2012]. http://www.alikemalgogus.com/index.php/somatoformbozukluklar/hipo
• “Organ nakli haberleri gençleri etkiliyor” (2012) http://kisiselbakim.milliyet.com.tr/organ-nakli- haberleri- genclerietkiliyor/saglikurunleri/haberdetay/25.02.2012/1507677/default.htm?ref=milliyet_anasayfa 04.2012].
• “Organ Nakli Hakkında” http://www.tond.org.tr/tr/ [23.03.2012].
• “Organ Naklinin Psikolojik Yönleri” http://www.saglikkitabi.org/organ-naklinin-psikolojik-yonleri 03.2012]. “Organ Ve Doku Alınması, Saklanması Ve Nakli Hakkında Kanun”, http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/ 526.html “Organik
• _kafa_travmas %C4%B1 [23.03.2012]. Sendromu”, http://www.epilepsiveben.com/organik_beyin_sendromu
• “Türk Tabipleri Birliği Organ Aktarımlarına İlişkin Etik Bildirge”, içinde: Türk Tabipleri Birliği Etik Bildirgeleri, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, 2010, Ankara.
• “Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi”, (T.y.). Şu adreste erişilmiştir: http://www.tgc.org.tr/bildirge.html http://arama.hurriyet.com.tr/arama.aspx?t=organ+nakli [26.03.2012].