TÜRKİYE’DE DÜNYA KAPİTALİZMİYLE EKLEMLENME SÜRECİNDE DEVLETÇİLİĞİN TASFİYESİ

Year 2022, Volume: 11 Issue: 21, 70 - 93, 29.06.2022

Atakan Okutan

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’de kapitalizmin gelişimiyle ilgili tarihsel ve çözümleyici bir çalışma olma savındadır. Çalışmada, dünya kapitalist sistemine geçiş ile birlikte Türkiye’deki iktisadî ve siyasî dinamikler bağlamında yaşanan dönüşümün, içsel ve dışsal koşullar açısından ne yönde gerçekleştiğinin belirlenmesi, sonuçta da bu sürecin Türkiye’de sınıfsal konumlanışları nasıl ve ne yönde etkilediğinin ortaya konulması amaçlanmıştır.
Bu çerçevede, İkinci Dünya Savaşı ortamında Türkiye’deki iktisadî, siyasî ve toplumsal yaşam koşullarında kurulan hükümetlerin politikaları ve sonuçları değerlendirilmiş, sonra bu politikaların uygulama sonuçları, ülkenin dünya kapitalizmiyle eklemlenme çabaları bağlamında incelenmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede, bazı iç hukuki gelişmeler ile kapitalizme eklemlenme sürecini etkileyen dış siyasî gelişmelere değinildikten sonra, Türkiye’nin ilk büyük kur ayarlaması olan 7 Eylül 1946 kararlarının öncesi ve sonrasındaki gelişmelere odaklanılmıştır. Kapitalizme eklemlenme sürecinin son dönemecinde, anılan süreci hızlandıran dış gelişmeler olmaları bağlamında; Truman Doktrini, Marshall Planı, ABD kaynaklı raporların yanı sıra, içte TBMM, hükümetler ve aydın çevrelerdeki Amerikancı akımının etkisi ortaya konularak, devletçiliğin ve CHP’nin ideolojik dönüşümüne, son olarak da “Hür Dünya”ya yöneliş yolunda son duraklardan biri olan 1948 Türkiye İktisat Kongresi’nin önemine vurgu yapılmıştır.

Keywords

Devletçilik, Cumhuriyet Halk Partisi, 7 Eylül 1946 Kararları, “Hür Dünyaya” Giriş.

ANNIHILATION OF STATISM IN THE PROCESS OF ITS ARTICULATION TO WORD CAPITALISM IN THE TURKISH REPUBLIC

Abstract

This study claims to be a historical and analytical study about the development of capitalism in Turkey. This study, it is aimed to determine how the transformation in Turkey has occurred in the context of the economical and political dynamics with the transition into the world capitalist system took place in terms of domestic and international conditions, and ultimately to reveal how and in what way this process affected the social classes in Turkey.
In this context, the policies and results of the governments established in the economic, political, and social living conditions in Turkey in the Second World War environment were evaluated; and then the implementation results of these policies were tried to be examined in the context of the country's efforts to articulate with the world capitalism.
In this context, after mentioning some domestic laws and the foreign political developments affecting the process of articulation with capitalism; the developments before and after the political decisions of September 7, 1946, Turkey's first major exchange rate adjustment, are focused on.
In the last phase of the process of articulation into capitalism, emphasis was placed on the importance of the Truman Doctrine, Marshall Plan, and reports from the USA as the external developments that accelerated the aforementioned process; as well as the effect of the Americanist current in the Turkish Grand National Assembly, governments and intellectual circles in the context of internal developments to the ideological transformation of statism and CHP and finally mentioning the crucial value of the 1948 Turkish Economy Congress, which was one of the last stops on the way to the "Free World".

Keywords

Statism, Republican People’s Party, September 7, 1946 Devaluation, Entering the "Free World".

References

• Akbulut, Ö.Ö. (2009). Siyaset Yönetim İlişkisi Kurumsal ve Eleştirel Bir Yaklaşım, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Akgül, H. (2008). VII. CHP Kurultayı'nda Devletçilik Tartışmaları ", İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 58:1, 45-78.
• Arar, İ. (1968). Hükümet Programları (1920-1965), İstanbul: Burçak Yayınevi.
• Avcıoğlu, D. (1996). Türkiye’nin Düzeni (Dün Bugün Yarın), İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Bakar, B. (2013:2). “İstanbul’da Ekmek Karnesi Uygulaması,”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 12:24, 1-60.
• Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi, İstanbul: Gözlem Yayınları.
• Bayramoğlu Özuğurlu, S. (2008) “1949”, (ed) Güler B.A. Yönetim Zamandizini 1940-1949 içinde, AÜ: SBF Yayını.
• Belli, S. (1994). Boşuna mı Çiğnedik, İstanbul: Belge Yayınları.
• Berkes, N. (1997). Unutulan Yıllar, ed: Sezer R., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boratav, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002, Ankara: İmge Yayınları.
• Boratav, K. (2006). Türkiye’de Devletçilik, Ankara: İmge Yayınları.
• Buğra, A. (2003). Devlet ve İşadamları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• CHP, (1935). CHP Programı, Ankara: Ulus Basımevi.
• CHP, (1943). CHP Programı, Ankara: Zebermat Matbaası.
• CHP, (1947). CHP Programı ve Tüzüğü, Ankara: (yay.yok).
• CHP, (1948). Yedinci Kurultay Tutanağı, Ankara:Ulus Basımevi
• Çınar, T. (2008). “1942", (ed.), Güler B.A. Yönetim Zamandizini 1940-1949 içinde, AÜ: SBF Yayını.
• Çiner, C.U. (2008). “1946", (ed.), Güler B.A. Yönetim Zamandizini 1940-1949 içinde, AÜ: SBF Yayını.
• Dik, E. (2008). 1948”, (ed.) Güler B.A. Yönetim Zamandizini 1940-1949 içinde, AÜ: SBF Yayını.
• Demokrat Parti, (1946). Tüzük ve Program, Ankara: (yay.yok).
• Erim N. “Demokrasi Gaye midir Vasıta mı?”, Ulus Gazetesi, 30 Mayıs 1946.
• Ertüzün, T. (Eylül-Ekim 1970). “Türk Ekonomisinin 1923-1973 Döneminde Dış Yardım İlişkileri”, İÜİFM, (30:1-4)
• Güler, A. B. (ed.), (2008). Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1940-1949, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması.
• Güven, S. (1998). 1950’li Yıllarda Türk Ekonomisi Üzerine Amerikan Kalkınma Reçeteleri, Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• İnce, E. (2008). “Köylüyü Topraklandırma Kanunu’nun Türk Siyasal Yapısının Oluşumu Üzerindeki Etkileri”, ÇTTAD, (V/13:2006/Güz), 59-78.
• Karaömerlioğlu, M. A. (Mart-1998). “Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu'nun Hikayesi" Birikim Dergisi, 107.
• Keyder, Ç. (1990). “Türkiye Demokrasisinin Ekonomi Politiği” (ed.), Schick, İ.C., ve Tonak E.A “Geçiş Sürecinde Türkiye” içinde, İstanbul: Belge Y.
• Koçak, C. (2013). Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1950) 2. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2015a). Geçmişiniz İtinayla Temizlenir, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2015b). Türkiye’de İki Partili Siyasî Sistemin Kuruluş Yılları Cilt-4: Dönüşüm, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2017). Türkiye’de İki Partili Siyasî Sistemin Kuruluş Yılları Cilt-6: CHP İktidarının Sonu, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Makal, A. (2007). Erken Cumhuriyet Dönemi Emek Tarihi Çalışmaları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Metinsoy, M. (2016). İkinci Dünya Savaşı'nda Türkiye Gündelik Yaşamda Devlet ve Toplum, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Neziroğlu, İ. ve Yılmaz T. (2013). (ed.), Hükümetler, Programları Cilt 1 , Ankara: TBMM Basımevi.
• Oran, B. (2001). Türk Dış Politikası (Cilt 1: 1919- 1980), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ökte, F. (1951). Varlık Vergisi Faciası, İstanbul: Nebioğlu Yayınevi.
• Övgün, B. (2008). “1947", (ed.), Güler B.A. Yönetim Zamandizini 1940-1949 içinde, AÜ: SBF Yayını.
• Özuğurlu, Bayramoğlu, S. (2008). “1949”, (ed.), Güler B.A. Yönetim Zamandizini 1940-1949 içinde, AÜ: SBF Yayını.
• “Millî Korunma Kanunu”, (1940, 18.Ocak) Resmî Gazete (Sayı:4417) (1940, 26.Ocak)
• Resmî Gazete (Sayı:5173), (1942, 1 Ağustos) “Toprak Mahsulleri Kanunu”, (1944, 26.Nisan)
• Resmî Gazete: 1944, 28.Nisan (Sayı: 5693)
• Resmî Gazete (Sayı: 6699) Tarih: 1947,5. Eylül)
• Rozaliyev, Y.N. (1978). Türkiye’de Kapitalizmin Gelişme Özellikleri (1923-1960), A. Ankara: Sol Yayınları.
• Sander, O. (2016). Türk Amerikan İlişkileri 1947-1964, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Savran, S. (2009). Kod Adı Küreselleşme 21. Yüzyılda Emperyalizm, İstanbul: Yordam Yayınları.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1981). 1947 Türkiye İktisadî Kalkınma Planı, Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (2004). Cumhuriyetin Harcı Cilt:2 , İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tezel, Y.S. (1982). Cumhuriyet Döneminin İktisadî Tarihi (1923-1950), Ankara: Tarih Vakfı.
• Timur, T. (1993). Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Timur, T. (2003).Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş, 3. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Thornburg, M. W. (1948). Türkiye Nasıl Yükselir?, İstanbul: Nebioğlu Yayınevi.
• Thornburg, M. W. (1950). Türkiye’nin Bugünkü Ekonomik Durumunun Tenkidi, Ankara: T.C. Ziraat Bankası.
• Toker, M. (1990). Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Schick, İ.C. ve Tonak E.A. “Geçiş Sürecinde Türkiye” İstanbul: Belge Yayınları.
• Tokgöz, E. (1998). Ekonomide 75 Yıl, HÜİİFD, (C:16, S:1-2), s.1-28.
• Toprak, Z. (Haziran-Temmuz 1982). “1948 Türkiye İktisat Kongresi”, İktisat Dergisi, 211-212, s. 37-42.
• Tunaya, T. Z. (1960). Türkiye'de Siyasî Partiler, İstanbul: Arba Yayınları.
• Ulus (Sahibi: CHP Ulus Müessesesi, Basıldığı Yer: Ankara).
• Velidedeoğlu, H. V. (1973). Türkiye’de Üç Devir, İstanbul: Sinan Yayınları.
• Yayman, H. (2005). Türkiye’nin İdari Reform Politiği, AÜ SBE KYSB Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Dr.Tezi, Ankara.