The Effect of Context on the Formation of Variants and Versions: An Example of a Fairy Tale From Izmir

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 6, 249 - 267, 31.05.2021

Nükte Sevim Derdiçok , Hande Devrim Küçükebe

Öz

Fairy tale, one of the folklore products on which there have been many studies, is a type of narrative with various functions. The tale type was presented in the light of structural studies in the nineteenth century, and from the twentieth century onwards, it began to be addressed with its contextual features such as narrator, audience, narration time/space and its functions. With the contextual features of the tale, more comprehensive and correct interpretations have been made on the situations of the texts being variants or versions. In this study, we tried to analyze the effect of the context on the formation of variants or versions through six versions of a fairy tale that we encountered during the compilations we made in 2009-2013 in Bostanlı and Hatay districts of Izmir. In this analysis, we discussed the relationship between the narrator and the differences or similarities in the texts via the examples from the narrations of six different narrators of the tale. We tried to point out the influence of the narrator on the text by treating the aforementioned texts as versions that we called with the narrators’ names.

Anahtar Kelimeler

fairy tale, variant, version, narrator, Izmir

BAĞLAMIN EŞ VE BENZER METİN OLUŞUMUNA ETKİSİ: İZMİR’DEN DERLENEN BİR MASAL ÖRNEĞİ

Öz

Üzerinde fazla sayıda çalışma yapılmış halk bilgisi ürünlerinden biri olan masal, çeşitli işlevlere sahip bir anlatı türüdür. Masal türü, on dokuzuncu yüzyılda yapısal incelemeler ışığında sunulmuş olup yirminci yüzyıldan itibaren metnin kendisi dışında anlatıcı, dinleyici, anlatı zamanı ve mekânı ile işlevleri gibi bağlamsal özellikleriyle de ele alınmaya başlanmıştır. Masalın bağlamsal özelliklerinin ele alınmasıyla birlikte, metinlerin eş ve benzer metin hâlinde olma durumları ile ilgili daha kapsamlı ve doğru yorumlamalar getirilmiş durumdadır. Bu çalışmada, İzmir’in merkez ilçelerine bağlı Bostanlı ve Hatay semtlerinde 2009-2013 yıllarında yapmış olduğumuz derlemelerde karşılaştığımız bir masalın altı benzer metni üzerinden bağlamın eş ve benzer metin oluşumuna etkisini çözümlemeye çalıştık. Bu çözümlemede masalın anlatıcısı olan altı farklı kaynak kişinin anlatımlarından örnekler vererek metinlerdeki farklılık veya benzerlikler ile anlatıcı arasındaki ilişkiyi ele aldık. Söz konusu masal metinlerini, kaynak kişilerin kendi adlarını verdiğimiz versiyonlar olarak değerlendirip, anlatıcının metin üzerindeki etkisine işaret etmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

masal, eş metin, benzer metin, anlatıcı, İzmir

Kaynakça

• AZADOVSKİ, Mark (2002). Sibirya’dan Bir Masal Anası. (çev. İlhan Başgöz). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• DORSON, Richard M. (2006). Günümüz Folklor Kuramları, (çev. Selcan Gürçayır, Yeliz Özay). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• DUNDES, Alan (2006). “Doku, Metin ve Konteks”, (çev. Metin EKİCİ), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. Yayına Hazırlayanlar: M. Öcal Oğuz, Metin Ekici, Nebi Özdemir, Gülin Öğüt Eker, Selcan Gürçayır. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, s. 58-77.
• EKİCİ, Metin (1998). “Halk Bilimi Çalışmalarında Metin (Text), Doku (Texture), Sosyal Çevre ve Şartlar (Konteks) İlişkisinin Önemi”, Milli Folklor, C. 5, S. 39, s. 25-34.
• EKİCİ, Metin (2006). “Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış”, Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslar arası Sempozyum Bildirileri. Yay. Haz.: M. Öcal Oğuz, Tuba Saltık Özkan. Ankara: Gazi Üniv., THBMER Yayınları.
• EKİCİ, Metin (2007). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• GÜLTEKİN, Mustafa (2013). Kazan-Tatar Masalları (İnceleme-Metinler). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• OĞUZ, Öcal (1996). “Türk Dünyası Folklorunda Yeni Yöntem Arayışları”, Milli Folklor, S. 33, s. 3-8.
• OĞUZ, Öcal (1999). “Türk Halkbilimi Çalışmalarında Eşmetin (Varyant) ve Benzer Metin (Versiyon) Sorunu”, Milli Folklor, S. 42, s. 2-5.
• SAKAOĞLU, Saim (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.