Türkiye’de Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 16 - 37, 08.11.2018

Ersin Yenisu

Öz

Turizm ekonomik açıdan ileri ve geri bağlantıları yüksek bir
sektör olması nedeniyle ülkelere döviz kazandırma, cari açığın kapatılması ve
istihdama katkı gibi önemli getiriler sunar. Yabancı turist sayısı ve turizm
gelirleri açısından dünyada ilk on ülkeden biri olan Türkiye’nin turizm
potansiyeli bir hayli yüksektir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı Vektör
Otoregresif (VAR) modeliyle Türkiye’de turizm gelirleri ve ekonomik büyüme
arasındaki ampirik ilişkileri [1]saptamaktır.
Söz konusu analizlerin dönem aralığıysa 2003Q1-2018Q1’den oluşan 61 gözlemli
üçer aylık verilerdir. Çalışmada yapılan analizlerde, literatürdeki diğer
çalışmaların sonucuna benzer olarak, turizm gelirlerinden ekonomik büyümeye
doğru tek yönlü bir nedenselliğin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Söz konusu
nedensellik ilişkisi VAR modeli, etki-tepki analizi ve varyans ayrıştırması analizleriyle
de desteklenmiştir. Sonuç olarak Türkiye turizm potansiyelinden daha fazla
yararlanıp alternatif turizmi de teşvik etmek suretiyle sektörde
çeşitlendirmeye gitmeli ve böylece olumsuz dış şokların etkisini azaltmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye , Turizm Gelirleri , Ekonomik Büyüme , VAR Analizi

Kaynakça

• Akan, Y. ve Işık, C. (2009). Yabancı Ziyaretçi Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi (1970–2007). Turizm Araştırmaları Dergisi, 20(2), 197-203.
• Alp, E. A. (2010). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Büyüme Arasındaki İlişkinin Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 13-24.
• Antonakakis, N., Ragouni, M. ve Filis, G. (2013). Time-Varying Interdependencies of Tourism and Economic Growth: Evidence from European Countries. Munich Personal RePEc Archive, 1-33.
• Aslan, A. (2008). Türkiye'de Ekonomik Büyüme ve Turizm İlişkisi Üzerine Ekonometrik Analiz. Munich Personal RePEc Archive, 1-11.
• Aslan, A. (2015). Does tourism cause growth? Evidence from Turkey. Current Issues in Tourism, 19(12), 1176-1184.
• Atan, S. ve Arslanturk, Y. (2012). Tourism and economic growth nexus: an input output analysis in Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 62, 952 -956.
• Ay, A., Kartal, M. ve Arslan, A. (2015). Turizm-Güdümlü İktisadi Büyüme Hipotezi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 816-825.
• Bahar, O. (2006). Turizm Sektörünün Türkiye’nin Ekonomik Büyümesi Üzerindeki Etkisi: VAR Analizi Yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi, 13(2), 137-150.
• Bahar, O. ve Bozkurt, K. (2010). Gelişmekte Olan Ülkelerde Turizm-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Dinamik Panel Veri Analizi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 255-265.
• Bento, J. P. C. (2016). Tourism and economic growth in Portugal: an empirical investigation of causal links. Tourism & Management Studies, 12(1), 164-171.
• Bento, J. P. C. ve Santos, M. (2012). Tourism as a long-run economic growth factor in Portugal: Evidence from causality analysis. Revista Turismo & Desenvolvimento, 17(18), 1759-1765.
• Bouzahzah, M ve Menyari, Y. E. (2013). The relationship between international tourism and economic growth: the case of Morocco and Tunisia. Munich Personal RePEc Archive, 1-13.
• Bozgeyik, Y. ve Yoloğlu, Y. (2015). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile GSYH Arasındaki İlişki: 2002-2014 Donemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 627-640.
• Bozkurt, E. ve Topçuoğlu, Ö. (2013). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Turizm İlişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 7, 91-105.
• Brida, J. G., Lanzilotta, B. ve Pizzolon, F. (2016). Dynamic relationship between tourism and economic growth in MERCOSUR countries: a nonlinear approach based on asymmetric time series models. Economic Bulletin, 36(2).
• Chou, M. C. (2013). Does tourism development promote economic growth in transition countries? A panel data analysis. Economic Modelling, 33, 226–232.
• Chulaphan, W. ve Barahona, J. F. (2017). Contribution of disaggregated tourism on Thailand's economic growth. Kasetsart Journal of Social Sciences, 30, 1-6.
• Çetintaş, H. ve Bektaş, Ç. (2008). Türkiye’de Turizm ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Kısa ve Uzun Dönemli İlişkiler. Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), 37-44.
• Çınar, M. ve Ülker, B. (2018). The Long-Run Relationship between Economic Growth and Tourism Revenue: The Case of Turkey and TRNC. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(2), 592-602.
• Çoban, O. ve Özcan, C. C. (2013). Türkiye’de Turizm Gelirleri-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Analizi (1963-2010). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 243-261.
• Değer, M. K. (2006). Turizme ve İhracata Dayalı Büyüme: 1980-2005 Türkiye Deneyimi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2), 67-86.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74 (366), 427-431.
• Ekanayake, E. M. ve Long, A. E. (2012). Tourısm Development and Economıc Growth in Developıng Countrıes. The International Journal of Business and Finance Research, 6(1), 51-63.
• Enders, W. (1995). Applied Econometric Time Series. New York: lowa State University.
• Enders, W. (2010). Applied Time Series Econometrics. New York: Wiley.
• Hepaktan, E. ve Çınar, S. (2010). Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri. Celal Bayar Üniversitesi SBE Dergisi, 8(2), 135-154.
• Hüseyni, İ. ve Doru, Ö. (2017). Türkiye ve Gelişmiş Ülkelerde Turizm Gelirleri ve GSYH Arasındaki İlişkinin Yeni Nesil Panel Veri Testleri ile İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 739-746.
• Işık, C. ve Radulescu, M. (2017). Investigation of the Relationship between Renewable Energy, Tourism Receipts and Economic Growth in Europe. Statistika, 97(2), 85-94.
• Jayathilake, B. (2013). Tourısm and Economıc Growth in Srı Lanka: Evıdence from Coıntegratıon and Causalıty Analysıs, International Journal of Business, Economics and Law, 2(2), 22-27.
• Kadir, N. ve Karim, M. Z. A. (2012). Tourism and Economic Growth in Malaysia: Evidence from Tourist Arrivals from ASEAN-S Countries. Economic Research, 25(4), 1089-1100.
• Kadir, N., Nayan, S. ve Abdullah, M. S. (2010). The Causal Relatıonshıp between Tourısm and Economıc Growth in Malaysıa: Evıdence from Multıvarıate Causalıty. Tourısm & Management Studıes, 6, 16-24.
• Kara, O., Çömlekçi, İ. ve Kaya, V. (2012). Turizm Gelirlerinin Çeşitli Makro Ekonomik Göstergeler İle İlişkisi: Türkiye Örneği (1992 – 2011). Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(8), 75-100.
• Kareem, O. I. (2013). A Reassessment of Tourism-Exports Led Growth Hypothesis in Africa. American Journal of Tourism Research, 2(1), 130-140.
• Kaygısız, A. D. (2015). Net Turizm Gelirleri ve Büyüme İlişkisi: Var Model-Granger Nedensellik Analizi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2), 155-164.
• Kızılgöl, Ö. (2006). Türkiye’de İhracata ve Turizme Dayalı Büyüme Hipotezinin Analizi: Eşbütünleşme ve Nedensellik İlişkisi. Akademik Bakış, 10, 1-19.
• Kızılgöl, Ö. ve Erbaykal, E. (2008). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Ekonomik Büyüme İlişkisi: Bir Nedensellik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 351-360.
• Koyuncu, F. T. (2015). Turizm Gelirlerinin Türkiye’nin Makroekonomik Performansına Katkısı: Ekonometrik Bir Çözümleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 959-968.
• Kreishan, F. M. (2015). Empirical Study on Tourism and Economic Growth of Bahrain:An ARDL Bounds Testing Approach. International Journal of Economics and Finance. 7(11), 1-9.
• Kumar, R. R., Loganathan, N., Patel, A. ve Kumar, R. D. (2015). Nexus between tourism earnings and economic growth: a study of Malaysia. Qual Quant, 49, 1101-1120.
• Lashkarizadeh, M., Keshmir, Z., Gashti, H. P. ve Shahrivar, R. B. (2012). Evaluation of the Relationship between Tourism Industry and Economic Growth in Iran. Asian Journal of Business and Management Sciences, 1(9), 88-97.
• Lean, H. H. ve Tang C. F. (2010). Is the Tourism-led Growth Hypothesis Stable for Malaysia? A Note. Internatıonal Journal of Tourısm Research, 12, 375-378.
• Mackinnon, J. G. (1996). Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration Tests. Journal of Applied Econometrics. 11, 601-618.
• Makochekanwa, A. (2013). An analysis of tourism contribution to economic growth in SADC Countries. BOJE: Botswana Journal of Economics, 42-56.
• Malik, S., Chaudhry, I. S. ve Sheikh, M. R. (2010). Tourism, Economic Growth and Current Account Deficit in Pakistan: Evidence from Co-integration and Causal Analysis. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 22, 21-31.
• Mishra, P. K., Rout, H. B. ve Mohapatra, S. S. (20109. Causality between Tourism and Economic Growth: Empirical Evidence from India. European Journal of Social Sciences, 18(4), 518-527.
• Mulok, D. M., Kogid, M., Asid, R., Lily, J. ve Mansur, K. (2012). Tourısm Aand Economıc Growth Lınkages in Malaysıa. Journal for Sustainable Tourism Development, 1(1), 3-10.
• Nonthapot, S. (2013). Tourısm and Economıc Growth of Thailand Testıng: New Evıdence from ARDL and Rolling Window Approaches, I J A B E R, 11(2), 251-260.
• Ohlan, R. (2017). The relationship between tourism, financial development and economic growth in India. Future Business Journal, 3, 9-22.
• Özcan, C. C. (2015). Turizm Gelirleri-Ekonomik Büyüme İlişkisinin Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Yaklaşımı ile Analizi: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6, 177-199.
• Özer, M. ve Kırca, M. (2014). Turizm Gelirleri, İhracat ve İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkilerin Zaman Serisi Analizi. III. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi’nde sunulmuş bildiri, 04-05 Nisan 2014, Kuşadası/Aydın, 684-707.
• Özgen, F. B. ve Güloğlu, B. (2004). Türkiye'de iç Borçların iktisadi Etkilerinin VAR Tekniği ile Analizi," METU Studies In Development, 31, 93-114.
• Paudyal, S. (2012). Does Tourism Really Matter for Economic Growth? Evidence from Nepal. NRB Economıc Revıew, 48-66.
• Polat, E. ve Günay, S. (2012). Türkiye’de Turizm ve İhracat Gelirlerinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Testi: Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,16(2), 204-211.
• Samırkaş, M. ve Samırkaş, M. C. (2014). Turizm Sektörünün Ekonomik Büyümeye Etkisi: Türkiye Örneği. İşletme Fakültesi Dergisi, 15(1), 63-76.
• Samimi, A. J., Sadeghi, S. ve Sadeghi, S. (2011). Tourism and Economic Growth in Developing Countries: P-VAR Approach, Middle-East Journal of Scientific Research, 10(1), 28-32.
• Sampayo, F. M. ve Vale, S. S. (2012). Tourism and Growth in European Countries: An Application of Likelihood-Based Panel Cointegration. Workıng Papers (Institute University of Lisbon), 1-22.
• Sarmidi, T. ve Salleh, N. (2010). Dynamic inter-relationship between trade, economic growth and tourism in Malaysia. Munich Personal RePEc Archive, 1-12.
• Savaş, B., Beşkaya, A. ve Şamiloğlu, F. (2010). Analyzıng the Impact of Internatıonal Tourısm on Economıc Growth in Turkey. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 121–136.
• Seghir, G. S., Mostefa, B., Abbes, S. M. ve Zakarya, G. Y. (2015). Tourism Spending-Economic Growth Causality in 49 Countries: A Dynamic Panel Data Approach. Procedia Economics and Finance, 23, 1613-1623.
• Tang, C. F. ve Abosedra, S. (2016). Tourism and growth in Lebanon: new evidence from bootstrap simulation and rolling causality approaches. Empirical Economics, 50, 679-696.
• Terzi, H. (2015). Is The Tourısm-Led Growth Hypothesıs (TLGH) Valıd For Turkey?. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 16(2), 165-178.
• Topallı, N. (2015). Turizm Sektörünün Türkiye’nin Ekonomik Büyümesi Üzerindeki Etkisi: 1963-2011. International Journal of Economic and Administrative Studies, 7(14), 339-352.
• Uysal, D., Erdoğan, S. ve Mucuk, M. (2004). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki (1992-2003). SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(8), 163-170.
• Yalçınkaya, Ö. ve Karabulut, K. (2017). Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Türkiye Üzerine Dönemsel ve Yapısal Kırılmalı Bir Zaman Serisi Analizi (1965-2016). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 1232-1248.
• Yamak, N., Tanrıöver, B. ve Güneysu, F. (2012). Turizm – Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sektör Bazında Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 205-220.
• Yavuz, N. Ç. (2006). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma ve Nedensellik Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.